Quy định mới buộc các nhà đầu tư tham gia mua trái phiếu doanh nghiệp phát hành riêng lẻ phải là nhà đầu tư chuyên nghiệp.
Thị trường trái phiếu 2021 được dự báo sôi động nhưng không bằng năm 2020.
Theo SSI Research, trong năm 2021, cùng với Luật chứng khoán 2019, một loạt văn bản pháp luật liên quan đến thị trường trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) cũng được ban hành và có hiệu lực.
Nguồn: SSI Research
Theo đó, các quy định về điều kiện phát hành TPDN riêng lẻ gây cản trở nhiều nhất tại Nghị định 81 (dư nợ trái phiếu doanh nghiệp nhỏ hơn hoặc bằng 5 lần vốn chủ; các đợt phát hành cách nhau 6 tháng) đã được gỡ bỏ. Tuy nhiên, điều kiện về nhà đầu tư TPDN phát hành riêng lẻ là nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp với tất cả các loại hình (không chuyển đổi, chuyển đổi, kèm chứng quyền) sẽ làm giảm đáng kể khả năng tiếp cận của nhà đầu tư, đặc biệt là nhà đầu tư cá nhân.
Nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp theo quy định tại Điều 11 của Luật chứng khoán phải đáp ứng một trong các các yêu cầu sau như ngân hàng thương mại, chi nhánh ngân hàng nước ngoài, công ty tài chính/ bảo hiểm/ chứng khoán/ quản lý quỹ…; công ty có vốn điều lệ đã góp đạt 100 tỷ đồng hoặc tổ chức niêm yết; người có chứng chỉ hành nghề chứng khoán; cá nhân nắm giữ danh mục chứng khoán niêm yết lớn hơn 2 tỷ đồng theo xác nhận của CTCK; cá nhân có thu nhập chịu thuế năm gần nhất lớn hơn 1 tỷ đồng.
Đồng thời, việc xác nhận nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp là yêu cầu bắt buộc với các giao dịch mua và có hiệu lực trong vòng 1 năm kể từ thời điểm được xác nhận. Các giao dịch bán trái phiếu doanh nghiệp phát hành riêng lẻ không cần xác nhận này.
SSI Research cho rằng việc siết chặt điều kiện nhà đầu tư mua TPDN phát hành riêng lẻ sẽ là động lực khiến các doanh nghiệp chuyển sang hình thức phát hành ra công chúng để tiếp cận được nguồn tiền đầu tư từ các cá nhân nhỏ lẻ. Tỷ trọng phát hành ra công chúng có thể tăng so với mức chỉ 5,2% của năm 2020.
Dù vậy, phát hành riêng lẻ sẽ tiếp tục chiếm tỷ trọng lớn bởi chưa tính đến yêu cầu tổ chức phát hành hoặc trái phiếu chào bán phải được xếp hạng tín nhiệm sẽ có hiệu lực sau 2 năm nữa, các điều kiện phát hành ra công chúng khác cũng khắt khe hơn nhiều so với phát hành riêng lẻ. Những doanh nghiệp không đáp ứng được sẽ vẫn phải tìm đến kênh phát hành riêng lẻ. Ngoài ra, các yêu cầu về công bố thông tin và niêm yết trái phiếu khi phát hành ra công chúng cũng khiến nhiều doanh nghiệp kể cả các doanh nghiệp lớn ưa thích phát hành riêng lẻ hơn.
Tỷ trọng sở hữu TPDN của các ngân hàng thương mại nhiều khả năng sẽ giảm xuống khi ngân hàng nhà nước chính thức ban hành dự thảo Thông tư quy định việc tổ chức tín dụng (TCTD) mua, bán TPDN, hiện đã được công bố để lấy ý kiến. Dự thảo quy định TCTD không được mua trái phiếu của tổ chức phát hành có phát sinh nợ xấu trong 12 tháng gần nhất; không được mua lại trái phiếu đã bán và/hoặc trái phiếu phát hành cùng lô/đợt với trái phiếu đã bán trong vòng 12 tháng; không được bán TPDN cho các công ty con. Theo định hướng, các ngân hàng thương mại sẽ tập trung vào kênh tín dụng ngắn hạn và TPDN sẽ là kênh huy động vốn vay trung và dài hạn của doanh nghiệp.
Sức mua của các nhà đầu tư, đặc biệt cá nhân giảm bớt do yêu cầu về nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp. Tuy nhiên, mặt bằng lãi suất tiền gửi thấp (chỉ từ 4,5%-5,5%/năm với kỳ hạn 12 tháng) dự kiến duy trì ít nhất là trong nửa đầu năm 2021 và có thể chỉ nhích nhẹ vào nửa cuối năm. Ở mức lãi suất này, đầu tư TPDN đang mang lại tỷ suất sinh lời cao hơn từ 2-5%/năm nên vẫn là kênh đầu tư hấp dẫn. Môi trường lãi suất thấp vẫn là động lực cơ bản thúc đẩy cả thị trường sơ cấp và thứ cấp TPDN tăng trưởng.
Do vậy, SSI Reseach nhận định thị trường TPDN 2021 vẫn sôi động nhưng sức nóng sẽ giảm so với 2020.
Mặc dù chịu tác động của Nghị định 81, lượng TPDN phát hành giảm tốc mạnh trong quý IV/2020 nhưng xét cả năm đạt 455.000 tỷ đồng, tăng 48,4% so với lượng phát hành năm 2019. Trong đó, chỉ có 23,5 nghìn tỷ đồng trái phiếu phát hành ra công chúng, tương đương 5,2% tổng lượng phát hành; 94,8% còn lại đều là phát hành riêng lẻ. Tổng lượng TPDN lưu hành ước tính khoảng 960.000 tỷ đồng, tăng 39,7% so với cuối 2019. Quy mô thị trường TPDN tăng liên tục trong những năm gần đây, hiện chiếm khoảng 12% GDP của Việt Nam.