Trong những tháng đầu năm 2023, nhập phân bón từ Nga của Hoa Kỳ lập kỷ lục mới, đồng thời nước Đức cũng ghi nhận con số gấp 4 lần so với cùng kỳ.
Tăng trưởng 2 - 3 con số
Theo dữ liệu từ cơ quan thống kê Mỹ, trong 7 tháng đầu năm 2023, Hoa Kỳ nhập khẩu phân bón Nga với giá trị kỷ lục 944 triệu USD. Đây là mốc kỷ lục mới trong nhập khẩu phân bón Nga của Hoa Kỳ, so với mức 900 triệu USD năm 2022.
Với số liệu trên, Nga là nhà cung cấp phân bón lớn thứ 2 cho Hoa Kỳ trong năm nay, chỉ đứng sau Canada. Kế tiếp là Saudi Arabia, Israel và Qatar là 3 quốc gia hàng đầu khác mà Mỹ nhập khẩu phân bón. Từ tháng 1 - 7/2023, Hoa Kỳ đã giảm 22% nhập khẩu phân bón, đạt tổng trị giá 6 tỷ USD.
Trước đó, trong năm 2022, hãng thông tấn Bloomberg đưa tin, các quan chức Hoa Kỳ được cho là đã “âm thầm” khuyến khích các công ty nông nghiệp tăng cường nhập khẩu phân bón của Nga để giảm bớt tình trạng thiếu nguồn cung, trong bối cảnh tình cuộc khủng hoảng lương thực quốc tế sắp xảy ra.
Không chỉ riêng Hoa Kỳ, nền kinh tế đầu tàu của châu Âu là Đức cũng tăng hơn 4 lần giá trị nhập khẩu mặt hàng phân bón của Nga chỉ từ tháng 7/2022 đến tháng 6/2023.
Hãng tin Berliner Zeitung trích dẫn các tính toán dựa trên dữ liệu từ Văn phòng Thống kê Liên bang (Destatis) trong tuần đầu tháng 9/2023 cho thấy, Đức đã tăng cường nhập khẩu phân đạm từ Nga trong năm vừa qua bất chấp việc Berlin liên tục bày tỏ ý định tẩy chay quốc gia bị trừng phạt
Theo báo cáo, lượng mua phân bón Nga của nông dân Đức đã tăng vọt khoảng 334%, từ 38.500 tấn vào tháng 7/2022 lên 167.000 tấn tính đến tháng 6/2023.
Chỉ riêng nhập khẩu phân urê đã tăng 304% trong nửa đầu năm 2023 so với đến cùng kỳ năm ngoái. Kết quả là tỷ trọng của Nga trong tổng lượng phân bón nhập khẩu của nước này đã tăng từ 5,6% lên gần 18%.
Sản lượng phân bón nội địa của Đức đang giảm dần trong bối cảnh giá khí đốt tăng cao, khiến chi phí sản xuất trở nên đắt đỏ hơn. Trong khi các công ty Đức sản xuất 37% tổng lượng tiêu thụ phân bón của cả nước trong năm nông nghiệp 2021-2022, thì năm ngoái họ chỉ đáp ứng được 5%.
Phụ thuộc nhiều vào nhập khẩu năng lượng từ Nga, Đức là một trong những quốc gia bị ảnh hưởng nặng nề nhất do việc cắt giảm nguồn cung khí đốt của Nga, vốn đã giảm đáng kể vào năm ngoái sau khi EU áp đặt lệnh trừng phạt đối với Moskva để đáp trả cuộc xung đột ở Ukraine.
Nhập khẩu từ các nguồn thay thế đã giúp Đức hạ giá năng lượng, nhưng chỉ ở một mức độ nào đó và theo dự báo gần đây, giá có thể sẽ tiếp tục tăng cao cho đến ít nhất là năm 2027.
Dẫn nguồn hãng thông tấn Berliner Zeitung, Đài RT thông tin, bà Martin May, phát ngôn viên Hiệp hội Công nghiệp Nông nghiệp Đức cho rằng, việc mua phân bón của Nga chỉ là một cách khác của việc nước này nhập khẩu khí đốt của Nga.
“Đối với Đức, năm ngoái là một nỗ lực lớn để độc lập khỏi nguồn cung cấp khí đốt của Nga. Khí đốt và năng lượng chiếm 80 - 90% chi phí sản xuất phân bón. Điều đó có nghĩa là cuối cùng, phân bón nhập khẩu chẳng khác gì khí đốt tự nhiên giá rẻ của Nga ở giai đoạn giá trị gia tăng tiếp theo”, bà May nhận định.
Nga lên ý tưởng hợp nhất các công ty xuất khẩu phân bón
Trước đó, theo hãng tin Bloomberg, Nga đang tìm cách kiểm soát chặt chẽ hơn hoạt động xuất khẩu phân bón.
Cụ thể, Moskva đang đánh giá khả năng thành lập một công ty thương mại thống nhất để xuất khẩu phân bón. Các nhà xuất khẩu phân bón của Nga sẽ được hợp nhất thành một thực thể, để giúp nước này có nhiều ảnh hưởng hơn trong thị trường toàn cầu. Đồng thời, Chính phủ sẽ giành được nhiều quyền kiểm soát hơn đối với doanh thu xuất khẩu phân bón.
Ý tưởng này được đưa ra vào tháng 8 vừa qua bởi Dmitry Mazepin, người sáng lập tập đoàn phân bón khổng lồ Uralchem của Nga. Đề xuất đã được thảo luận giữa các nhà sản xuất phân bón lớn, Phó Thủ tướng Denis Manturov và Thủ tướng Mikhail Mishustin.
Tuy nhiên, một số nhà sản xuất phân bón không ủng hộ đề xuất trên vì lo ngại rằng nó có thể gây bất lợi cho hoạt động kinh doanh của họ. Hiện tại, các cuộc đàm phán đang ở giai đoạn đầu và chưa có quyết định nào được đưa ra.
Nga là nhà sản xuất phân bón lớn nhất thế giới, chiếm khoảng 15% lượng tiêu thụ toàn cầu. Xuất khẩu phân bón của Nga không phải là mục tiêu trực tiếp của các lệnh trừng phạt của phương Tây áp đặt lên Moskva liên quan đến cuộc xung đột ở Ukraine. Tuy nhiên, các hạn chế vẫn ảnh hưởng đến việc giao hàng, khiến lượng giao hàng giảm 24% so với cùng kỳ năm 2022.
Sau khi Nga tiến hành chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine vào tháng 2/2022, Mỹ và hầu hết các nước EU đã áp đặt các hạn chế thương mại cứng rắn đối với Moskva.
Kể từ đó, Mỹ phải đối mặt với tình thế tiến thoái lưỡng nan khi các công ty vận tải tìm cách tránh vận chuyển phân bón của Nga. Các cảng Baltic cũng ngừng xử lý hầu hết phân bón của Nga do hạn chế vận chuyển và bảo hiểm, trong khi một số hàng hóa bị chặn tại các cảng trên khắp EU.
Sự rút lui của các công ty vận tải toàn cầu, một số ngân hàng quốc tế và công ty bảo hiểm khỏi Nga cũng góp phần gây ra khó khăn cho các nhà xuất khẩu.
Tuy nhiên, theo dữ liệu chính thức, xuất khẩu hầu hết các loại phân bón của Nga đã phục hồi trong năm nay nhờ những nỗ lực thành công trong việc định hướng lại việc giao hàng sang châu Á.
Người đứng đầu Hiệp hội Các nhà sản xuất phân bón Nga (RAPU), Andrey Guryev đã đưa ra dự báo vào tháng 5/2023 rằng, xuất khẩu có thể đạt mức trước lệnh trừng phạt là khoảng 38 triệu tấn vào cuối năm nay. Sản lượng phân bón trung bình hàng năm của Nga đạt khoảng 55 triệu tấn.
Phương Thảo