Theo giới phân tích, quyết định dừng mua ngoại tệ giao ngay từ đầu tháng 1 của Ngân hàng Nhà nước (NHNN) sẽ khiến các ngân hàng gánh chịu rủi ro tỷ giá lớn hơn và thu nhập ngoại hối có thể giảm trong năm 2021.
Như Thời báo Kinh Doanh đưa tin, từ ngày 31/12/2020, NHNN sẽ ngừng niêm yết tỷ giá giao ngay và ngừng mua ngoại tệ giao ngay. Thay vào đó, từ ngày 4/1/2021, cơ quan này thực hiện mua ngoại tệ kỳ hạn 6 tháng có hủy ngang với tỷ giá mua kỳ hạn là 23.125 VND/USD.
Ngân hàng lãi lớn nhờ ngoại hối
Trong mảng kinh doanh ngoại hối, phần lớn lãi thuần đến từ hoạt động mua bán ngoại tệ giao ngay, tức nguồn thu nhập đến từ chênh lệch giữa giá mua vào và giá bán ra.
Vào những năm tỷ giá biến động càng mạnh, càng nhiều đợt thì năm đó các ngân hàng thường có lợi nhuận lớn ở mảng kinh doanh này và ngược lại.
Nhìn lại năm 2020, tỷ giá mua USD tại các ngân hàng thương mại chủ yếu dao động trong khoảng 23.000 – 23.100 VND/USD còn tại Sở giao dịch, giá mua 23.175 VND/USD được duy trì đến hết tháng 11/2020.
Như vậy, chênh lệch giữa giá mua USD tại các ngân hàng và Sở giao dịch NHNN trong hầu hết thời gian năm 2020 rơi vào khoảng 175 đồng/USD. Trong khi đó, mức cao nhất của năm 2019 chỉ là 120 đồng/USD, còn những năm trước cao nhất khoảng 80 đồng/USD. Nay, khoảng cách nới rộng, "nhân bánh" đã lớn hơn trước nhiều, biên lợi nhuận của nhà băng theo đó cũng tăng cao.
Trong khi đó, về lượng, nhu cầu và quy mô giao dịch ngoại tệ của nền kinh tế ngày càng mở rộng trong năm 2020. Điều này được thể hiện cụ thể qua tổng kim ngạch xuất, nhập khẩu hàng hóa đạt 543,9 tỷ USD, tăng 5,1% so với năm 2019.
Mặt khác, một lượng lớn giao dịch ngoại tệ của các ngân hàng đã được thực hiện với Ngân hàng Nhà nước khi nhà điều hành đẩy mạnh mua vào USD để gia tăng dự trữ ngoại hối dự kiến đạt 100 tỷ USD. Quy mô này đồng nghĩa với lượng bán lại, giao dịch qua các ngân hàng thương mại với vai trò trung gian và nắm chênh lệch đáng kể.
Thực tế, chênh lệch giá mua bán USD rộng đã giúp các ngân hàng đạt được biên lợi nhuận cao hơn trong mỗi giao dịch. Nhờ đó, kết quả kinh doanh của nhiều ngân hàng trong năm 2020 ghi nhận sự tăng trưởng cao bất chấp dịch Covid-19, trong đó có sự đóng góp lớn từ mảng kinh doanh ngoại hối.
Tại hội nghị triển khai nhiệm vụ năm 2021 mới đây, lãnh đạo Vietinbank tiết lộ, thu nhập từ kinh doanh ngoại tệ của ngân hàng trong năm 2020 tăng 24% so với năm 2019.
Tuy nhiên, theo các chuyên gia các ngân hàng thương mại sẽ không còn "bội thu" từ mảng kinh doanh ngoại hối, bởi quyết định thay đổi cách thức thực hiện mua ngoại tệ của NHNN mới đây.
Thu nhập từ ngoại hối có thể giảm
Theo đánh giá của các chuyên gia, quyết định ngừng mua ngoại tệ giao ngay và chuyển sang mua ngoại tệ kỳ hạn 6 tháng có hủy ngang sẽ không ảnh hưởng đến nguồn cung ngoại tệ trên thị trường, nhưng khiến các ngân hàng thương mại chịu gánh nặng rủi ro ngoại hối lớn hơn và thu nhập ngoại hối của các ngân hàng có thể giảm.
Các chuyên gia phân tích, việc ngừng niêm yết tỷ giá mua USD tại Sở Giao dịch NHNN sẽ gỡ bỏ "chốt chặn" đà giảm của tỷ giá USD/VND trên thị trường ngoại hối.
TS. Nguyễn Đức Độ, Phó viện trưởng Viện Kinh tế - Tài chính cho rằng, NHNN sẽ phải hạn chế mua vào ngoại tệ và để tiền đồng tăng giá một chút so với USD. Dự báo, năm 2021 VND sẽ lên giá so với USD, biên độ tỷ giá biến động trên dưới 0,5 điểm phần trăm.
Đồng thời cơ cấu mua – bán ngoại tệ cũng thay đổi. Các ngân hàng thương mại phải phải chủ động liên hệ trực tiếp với NHNN trong trường hợp trạng thái ngoại tệ dương lớn và nếu có được tiến hành thì hoạt động mua giao ngay USD rất có thể chỉ diễn ra theo từng trường hợp cụ thể.
Bên cạnh đó, việc mở rộng kỳ hạn mua USD lên 6 tháng kèm điều kiện không được hủy ngang 1 lần cho thấy việc bán USD có kỳ hạn cho NHNN đã trở nên khó khăn hơn nhiều.
Đánh giá về động thái dừng mua ngoại tệ giao ngay của NHNN, bộ phận phân tích Chứng khoán SSI (SSI Research) cho rằng chính sách này sẽ ảnh hưởng mạnh tới lợi nhuận mảng kinh doanh ngoại hối, nguồn thu ngoài lãi chiếm tỷ trọng khá lớn tại một số ngân hàng.
"Giá trị giao dịch ngoại hối có thể vẫn cao, nhưng thu nhập ngoại hối của các ngân hàng có thể giảm vào năm 2021", SSI Research nhận định.
Tuy nhiên, nhìn theo hướng tích cực, các chuyên gia đến từ công ty Chứng khoán Bảo Việt (BVSC) cho rằng, việc ngừng mua ngoại tệ giao ngay của NHNN sẽ một phần giúp điều tiết thị trường ngoại hối bằng cách rải nguồn VND mua ngoại tệ đối ứng ra thị trường trong một thời gian dài thay vì dồn cung VND tại một thời điểm nếu thực hiện mua giao ngay, nhất là trong bối cảnh nguồn kiều hối thường đổ dồn về cuối năm như thời điểm hiện tại.