Ngày 27/06, tại trụ sở Thanh tra Chính phủ (TTCP), Phó Tổng TTCP Bùi Ngọc Lam đã chủ trì buổi công bố quyết định kiểm tra, rà soát việc thực hiện Kết luận thanh tra số 539/KL-TTCP ngày 10/04/2020 của TTCP về thanh tra toàn diện Công ty Cổ phần Phân đạm và Hóa chất Hà Bắc (Công ty Đạm Hà Bắc) theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ.
Toàn cảnh buổi công bố quyết định
Tổ kiểm tra có 3 thành viên do ông Dương Văn Phấn, Phó Vụ trưởng Vụ Giám sát, Thẩm định và Xử lý sau thanh tra làm tổ trưởng có trách nhiệm kiểm tra, rà soát việc thực hiện Kết luận thanh tra số 539 tại Công ty Đạm Hà Bắc.
Thời gian kiểm tra là 10 ngày làm việc thực tế.
Trước đó, ngày 25/5/2020, TTCP công bố kết luận thanh tra đối với Công ty Đạm Hà Bắc. Kết luận đã chỉ ra nhiều dấu hiệu hình sự trong thực hiện dự án cải tạo, mở rộng Nhà máy Đạm Hà Bắc, đồng thời kiến nghị Bộ Công an điều tra sai phạm.
Năm 2015 - 2016, khi dây chuyền mới vận hành, công ty từng bước tiếp cận, làm chủ công nghệ mới, sản phẩm đạt tiêu chuẩn chất lượng. Nhà máy cơ bản vận hành ổn định, các chỉ tiêu kỹ thuật công nghệ về cơ bản đáp ứng yêu cầu.
Tuy nhiên, trong hoạt động sản xuất kinh doanh, quản lý vốn, tài sản của công ty, trong đầu tư dự án cải tạo mở rộng Nhà máy Phân đạm Hà Bắc đã có những vi phạm, khuyết điểm.
Theo kết luận thanh tra, Công ty Đạm Hà Bắc đã có vi phạm khi bổ sung liên danh nhà thầu WEC-CECO trái quy định (WEC-CECO thiếu các hồ sơ, tài liệu quan trọng làm căn cứ xác định tổng mức đầu tư...).
Công ty Đạm Hà Bắc vẫn nghiệm thu và thanh toán cho nhà thầu đủ số tiền theo hợp đồng đã ký dẫn đến công ty không chọn được nhà thầu EPC và làm phát sinh chi phí. Bên cạnh đó, việc giá than tăng cao, chênh lệch tỷ giá tăng làm cho dự án thua lỗ.
"Những vi phạm trên có dấu hiệu hình sự trong đấu thầu thầu (theo quy định tại Điều 222, Bộ luật Hình sự năm 2015)", kết luận thanh tra nhấn mạnh.
Khi thẩm định, phê duyệt dự án năm 2008 (lần 1), Tổng Công ty Hóa chất Việt Nam chỉ thẩm định tổng mức đầu tư dự án, không thẩm định các nội dung khác của dự án là vi phạm quy định.
Theo kết luận thanh tra, mặc dù tổng mức đầu tư của dự án thiếu các hồ sơ, tài liệu quan trọng để xác định nhưng vẫn được Tổng Công ty Hóa chất thẩm định phê duyệt (trên 392 triệu USD) là thiếu căn cứ, cơ sở.
Năm 2009, dự án lại được điều chỉnh tổng mức đầu tư. Công ty Đạm Hà Bắc dù không đủ điều kiện, năng lực nhưng vẫn tự lập dự án điều chỉnh và được Tổng Công ty Hóa chất thẩm định, phê duyệt.
Việc điều chỉnh tổng mức đầu tư ở thời điểm này tuy không thay đổi về quy mô, công suất, những nội dung về chi phí thiết bị không được làm rõ nhưng vẫn được Tổng Công ty Hoá chất thẩm định, phê duyệt điều chỉnh lên mức gần 569 triệu USD, tăng trên 176 triệu USD (tăng 44,9%).
TTCP kết luận việc điều chỉnh này là thiếu căn cứ, cơ sở, không đúng quy định của pháp luật về đầu tư xây dựng.
Mặt khác, kết luận thanh tra cũng chỉ ra năm 2008, khi thẩm định tổng đầu tư dự án ở mức 392,375 triệu USD, tổ thẩm định đã nêu: “Dự án sẽ gặp khó khăn khi vốn đầu tư tăng 20% hoặc giá urê giảm 8%”.
Tuy vậy, năm 2009, dự án này lại được điều chỉnh tăng 44,9%, ở mức 568,646 triệu USD. Tổng mức đầu tư dự án tăng làm tăng chi phí đầu tư, tăng chi phí lãi vay, tăng chi phí sản xuất kinh doanh là một trong nguyên nhân chính dẫn đến dự án thua lỗ.
Theo TTCP, những vi phạm trên có dấu hiệu hình sự về thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng theo Điều 360, Bộ luật Hình sự năm 2015.
Đặc biệt, dự án này khởi công khi chưa có giấy phép xây dựng; chậm tiến độ do phải điều chỉnh dự án, đấu thầu, lựa chọn EPC, giải phóng mặt bằng chậm.
Đáng chú ý, Bộ Xây dựng lúc đó đã có ý kiến về điều kiện thực tế của vị trí xây dựng dự án, nhưng Công ty Đạm Hà Bắc đã không khảo sát kỹ…
Đến thời điểm thanh tra, các nội dung tranh chấp của hợp đồng EPC chưa được các bên giải quyết; chi phí đầu tư của dự án chưa được quyết toán.
Vốn đầu tư có 82,1% là đi vay, dẫn đến chi phí lãi vay lớn, thua lỗ kéo dài. Nhiều nguyên nhân khác cũng khiến cho dự án kém hiệu quả dù những năm đầu có lãi. Kết quả là đến 6/2019 lỗ lũy kế của Công ty Đạm Hà Bắc đã lên đến trên 2.887 tỉ đồng.
Theo kết luận thanh tra, dự án đầu tư cải tạo mở rộng Nhà máy Phân đạm Hà Bắc đã có vi phạm quy định pháp luật trong tổ chức đấu thầu chọn nhà thầu tư vấn lập dự án, trong thẩm định, quyết định phê duyệt dự án, điều chỉnh dự án, tăng tổng mức đầu tư dự án.
Những vi phạm này có dấu hiệu hình sự, gây hậu quả nghiêm trọng, cần phải được xác minh, điều tra làm rõ, xử lý theo quy định của pháp luật.
TTCP kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo Bộ Công an điều tra, xác minh, xử lý những vi phạm có dấu hiệu hình sự tại dự án đầu tư cải tạo, mở rộng Nhà máy Phân đạm Hà Bắc như: Vi phạm trong tổ chức đấu thầu lựa chọn nhà thầu tư vấn lập dự án; thiếu trách nhiệm trong việc lập, thẩm định, phê duyệt, điều chỉnh dự án.