Trên địa bàn tỉnh hiện có 2 khu xử lý (KXL) rác ngừng hoạt động, 3 KXL rác hoạt động nhưng không tiếp nhận rác sinh hoạt. Mới đây, thêm 1 KXL kiến nghị ngưng nhận rác và 1 KXL xin giảm một nửa công suất.
Xử lý rác sinh hoạt là vấn đề cấp bách vì liên quan đến môi trường, an sinh xã hội. Thế nhưng, vì các KXL ngưng tiếp nhận, giảm công suất dẫn đến nguy cơ ùn ứ rác.
Xin ngưng nhận rác, giảm công suất
Từ trước năm 2010, tỉnh quy hoạch 9 KXL chất thải với quy mô diện tích và công suất đủ đáp ứng cho tiếp nhận và xử lý rác sinh hoạt đến năm 2025. Thế nhưng, hiện 2 KXL ngưng hoạt động, 3 KXL hoạt động nhưng không tiếp nhận rác sinh hoạt. Hệ quả là rác thải dồn về một vài KXL khiến hạ tầng xuống cấp, đất chôn lấp hết nhanh, chủ đầu tư phải xin giảm công suất, ngưng tiếp nhận.
Trong tháng 10-2023, Công ty TNHH Cù Lao Xanh (chủ đầu tư KXL Xuân Tâm) 2 lần thông báo ngưng nhận rác của H.Xuân Lộc. Nguyên nhân theo công ty là không còn đất tiếp nhận, xử lý rác. Để giải quyết tình huống này, công ty đã thỏa thuận mua lại một phần đất của dân và xin điều chỉnh quy hoạch để có đất xử lý rác nhưng thủ tục chưa xong. Bên cạnh đó, hố chôn lấp số 3 đã hoàn công, được cấp giấy phép xây dựng nhưng chưa được cấp giấy phép môi trường, chưa được lưu trữ rác.
Công ty cho rằng, trường hợp buộc phải duy trì tiếp nhận rác của H.Xuân Lộc đến hết năm 2023 cần cho phép được tạm thời đưa rác vào ô chôn lấp số 3. Khi có giấy phép môi trường, công ty sẽ tham gia đấu thầu, ký hợp đồng và xử lý số rác thải này bằng phương pháp compost.
Cũng trong tháng 10-2023, Công ty CP Dịch vụ Sonadezi (chủ đầu tư KXL rác thải tại xã Quang Trung, H.Thống Nhất) có văn bản gửi UBND tỉnh kiến nghị giảm công suất. Đây là lần thứ thứ 3 trong năm nay công ty có kiến nghị này.
Theo công ty, thời gian qua KXL rác thải tại xã Quang Trung tiếp nhận, xử lý rác cho 8/11 huyện, thành phố với khối lượng 1,2 ngàn tấn/ngày, gấp nhiều lần so với công suất được duyệt ban đầu. Vì lý do này các hạng mục phải vận hành hết công suất, đất chôn lấp chất thải trơ hết nhanh. Theo tính toán của công ty, nếu duy trì công suất hiện tại, KXL chỉ hoạt động được đến đầu năm 2024. Công ty đã xin điều chỉnh quy hoạch, đồng thời thực hiện các thủ tục pháp lý song song nhưng nhanh nhất quý III-2025 mới có thêm ô chôn lấp. Vì thế, công ty kiến nghị giảm công suất tiếp nhận rác từ 1,2 ngàn tấn/ngày còn 600 tấn/ngày.
Bên cạnh đó, Công ty CP dịch vụ Sonadezi kiến nghị đẩy nhanh tiến độ thẩm định, phê duyệt điều chỉnh quy hoạch cục bộ KXL. Các địa phương sớm thanh toán tiền xử lý rác (khoảng 90 tỷ đồng) năm 2023 và các năm trước để duy trì hoạt động. Xem xét điều chỉnh tăng đơn giá xử lý rác để công ty có điều kiện đầu tư công nghệ đốt rác thu hồi năng lượng.
Xử lý rác sinh hoạt là vấn đề cấp bách, nhưng vì KXL ngưng tiếp nhận mà tỉnh đang đối mặt với nguy cơ ùn ứ rác. Cần phải nhanh chóng gỡ các vướng mắc liên quan đến quy hoạch, giấy phép để tránh ô nhiễm môi trường.
Thu hồi dự án nếu không đáp ứng yêu cầu
Đồng Nai không thiếu nguồn lực cho xử lý rác thải. Tỉnh đã dành gần 460ha đất quy hoạch 9 KXL, đến nay vẫn còn hơn 160ha chưa giao đất. Hàng năm, tỉnh dành 2% ngân sách cho các hoạt động môi trường, trong đó kinh phí cho xử lý rác thải sinh hoạt hơn 500 tỷ đồng. Đơn giá xử lý rác sinh hoạt của tỉnh so với vùng Đông Nam bộ chỉ thấp hơn tỉnh Bình Dương khoảng 30 ngàn đồng/tấn. Nhưng 2 năm qua, tỉnh phải tổ chức nhiều cuộc bọp, buổi làm việc liên quan đến quản lý, xử lý rác.
Phó giám đốc Sở TN-MT Trần Trọng Toàn cho rằng, công tác quản lý rác sinh hoạt còn nhiều hạn chế. Nguyên nhân do quy định về đấu thầu khiến một số KXL không trúng thầu, không được tiếp nhận rác; KXL chưa quan tâm đầu tư các hạng mục công trình xử lý, tái chế theo quy định dẫn đến không đủ điều kiện tham gia đấu thầu. Việc thanh toán chi phí xử lý rác tồn lưu trước đây, rác hàng năm của một số địa phương chậm dẫn đến chủ đầu tư gặp khó khăn trong duy trì hoạt động.
Ông Toàn đề xuất, trước mắt cần tập trung đẩy nhanh việc thực hiện điều chỉnh quy hoạch KXL chất thải tại xã Quang Trung để duy trì tiếp nhận rác theo công suất được duyệt. Đối với 3 KXL ngưng tiếp nhận rác, UBND tỉnh xem xét, chỉ đạo các sở, ngành, địa phương rà soát lại quy mô, tiến độ thực hiện dự án theo giấy chứng nhận đầu tư; yêu cầu hoàn thiện pháp lý, có kế hoạch và cam kết tiến độ thực hiện dự án.
Về lâu dài, cần thực hiện quy hoạch, định hướng hoạt động xử lý chất thải giai đoạn 15-20 năm để nhà đầu tư an tâm đầu tư công nghệ, đảm bảo tiếp nhận xử lý rác. Tỉnh giao Sở Xây dựng chủ trì, phối hợp các sở, ngành và địa phương rà soát, cập nhật, bổ sung quy hoạch các KXL chất thải vào Quy hoạch tỉnh giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050. Trong đó, nghiên cứu đề xuất chỉ xử lý chất thải sinh hoạt tại 4 KXL: Quang Trung, Vĩnh Tân, Bàu Cạn và Túc Trưng. Các sở phối hợp đẩy nhanh tiến độ đầu tư dự án đốt rác phát điện quy mô 1,2 ngàn tấn tại H.Vĩnh Cửu để chia sẻ công suất.
Theo Phó chủ tịch UBND tỉnh Võ Văn Phi, công tác quản lý rác sinh hoạt đang tồn tại nhiều bất cập. Khu thì không tiếp nhận, khu lại tiếp nhận rác quá lớn dẫn đến gây áp lực giao thông, môi trường, hạ tầng xử lý và đội chi phí vận chuyển.
Phó chủ tịch UBND tỉnh cho rằng, việc doanh nghiệp được giao đất làm dự án xử lý rác nhưng không đảm bảo các điều kiện về xây dựng, công nghệ, môi trường để hoạt động cần xem xét lại trách nhiệm. Sở TN-MT làm việc với các KXL đang ngưng tiếp nhận rác tháo gỡ khó khăn đồng thời yêu cầu có lộ trình, cam kết thực hiện để tiếp nhận rác trở lại, trường hợp không đáp ứng được yêu cầu có thể đề xuất thu hồi dự án.
Ông NGUYỄN VĂN LINH, Phó chủ tịch UBND H.Xuân Lộc:
Nhiều năm qua, huyện không ký hợp đồng xử lý rác thải với Công ty TNHH Cù Lao Xanh vì doanh nghiệp thiếu giấy phép xây dựng, môi trường. Huyện kiến nghị tỉnh yêu cầu chủ đầu tư sớm hoàn thành các thủ tục và cho lưu trữ tạm rác ở ô chôn lấp số 3 đến khi có hợp đồng thì xử lý. Về lâu dài, huyện quy hoạch KXL mới tại xã Xuân Hưng diện tích hơn 50ha. KXL chất thải Xuân Tâm sẽ đóng cửa để hạn chế ảnh hưởng đến dân cư và nguồn nước.
Ông NGUYỄN NGỌC BÉ, Giám đốc Công ty TNHH MTV Thương mại Thiên Phước:
KXL Xuân Mỹ hiện không tiếp nhận rác sinh hoạt của H.Cẩm Mỹ vì lò đốt bị cháy trong quá trình vận hành thử nghiệm năm 2020. Chúng tôi đã nỗ lực khắc phục nhưng quá trình này mất nhiều thời gian hơn dự kiến. Hiện lò đốt quy mô 72 tấn đã được khắc phục và đang vận hành thử nghiệm nội bộ. Sau đó chúng tôi sẽ xin phép Bộ TN-MT vận hành thử nghiệm, rồi xin cấp giấy phép môi trường. Nếu thuận lợi, đầu năm 2024 KXL sẽ tiếp nhận rác cho H.Cẩm Mỹ.
Ông TRẦN VĂN THÂN, Phó chủ tịch UBND H.Long Thành:
KXL chất thải tại xã Bàu Cạn nhiều năm nay không tiếp nhận rác sinh hoạt cho huyện vì hạ tầng chưa đáp ứng. Hiện rác thải của huyện phải chở về H.Thống Nhất xử lý tạm. Huyện sẽ tiếp tục làm việc với chủ đầu tư KXL để tìm giải pháp tháo gỡ các vướng mắc liên quan đến hỗ trợ bổ sung chênh lệch tài sản, cây trồng, đất đai. Huyện kiến nghị các sở, ngành hỗ trợ chủ đầu tư hoàn thiện hạ tầng, giấy phép để tiếp nhận rác cho H.Long Thành và H.Nhơn Trạch.