"Phản ứng của Liên minh châu Âu đối với cuộc chiến Nga - Ukraine nổ ra vào năm 2022 đã đẩy nhanh quá trình chuyển dịch cơ cấu điện", theo viện nghiên cứu kiêm tổ chức vận động môi trường Ember (Vương quốc Anh), trong một báo cáo được công bố vào ngày 31 tháng 1. Sau đây là tình hình sản xuất điện tại 27 quốc gia thành viên Liên minh châu Âu.
Biểu đồ mô tả sản lượng điện của EU từ các nguồn khác nhau trong năm 2022
Sản lượng điện hạt nhân và thủy điện giảm mạnh
Vào năm 2022, lần đầu tiên trong lịch sử EU, điện gió và mặt trời (chiếm 22,3% tỷ trọng cơ cấu điện của EU) đạt sản lượng cao hơn cả điện nhiệt khí (19,9%). Ember đã gắn liền thành tích này với bối cảnh địa chính trị căng thẳng và tình trạng bùng nổ giá bán buôn điện.
Tuy nhiên, hệ thống điện châu Âu phải đối mặt với thử thách khắc nghiệt từ 2 cuộc “khủng hoảng” kép trong năm 2022:
Sản lượng điện hạt nhân của EU ghi nhận mức giảm kỷ lục 16% (-119 TWh so với năm 2021), vì nhiều lò phản ứng của Pháp không còn hoạt động (-82 TWh), còn Đức thì đã đóng cửa nhiều tổ máy (-33 TWh). Tuy nhiên, hạt nhân vẫn là nguồn sản xuất điện chính ở EU, chiếm 21,9% tổng sản lượng điện mà châu Âu sản xuất được trong năm 2022 (so với 25,4% của năm 2021)
Đợt hạn hán vào mùa hè năm 2022 đã làm sản lượng thủy điện giảm mạnh trên toàn EU, "xuống mức thấp nhất ghi nhận được từ năm 2000" (-19% so với năm 2021).
Ember cho biết, 5/6 sản lượng bị mất đã được bù đắp bằng cách gia tăng sản xuất năng lượng mặt trời và gió, đồng thời giảm nhu cầu tiêu thụ điện trên toàn EU. Còn 1/6 sản lượng còn lại được bù đắp bằng nhiên liệu hóa thạch.
Theo Ember, trong năm 2022, vì sản xuất điện “carbon thấp” suy giảm mạnh (trong trường hợp này là điện hạt nhân và thủy điện), lượng khí thải CO2 từ hoạt động sản xuất điện ở EU đã tăng 3,9% so với năm 2021.
Vào năm 2022, lần đầu tiên trong lịch sử EU, điện gió và mặt trời (chiếm 22,3% tỷ trọng cơ cấu điện của EU) đạt sản lượng cao hơn cả điện nhiệt khí (19,9%)
Liệu EU sẽ giảm được 20% sản xuất điện hóa thạch vào năm 2023?
Theo đánh giá của Ember, vào năm 2022, EU đã "tránh được trường hợp tồi tệ nhất là cuộc khủng hoảng năng lượng". Họ ghi nhận: "Đã không còn lo ngại về khả năng phục hồi của than”. Thật vậy, sản xuất nhiệt điện than năm 2022 tăng 1,5% so với năm 2021, với tỷ trọng chiếm 16,0% trong cơ cấu điện năm 2022 của EU. Dù vậy, ngành điện than trải qua những tháng cuối năm với kết quả kém thuận lợi hơn. Trong giai đoạn từ tháng 9 cho đến tháng 12 năm 2022, sản lượng nhiệt điện than giảm 6% so với giai đoạn cùng kỳ năm 2021.
Ember ước tính, vào năm 2023, sản lượng điện từ những nhà máy điện hóa thạch ở EU có thể giảm gần 20%, tức “gấp đôi mức kỷ lục của năm 2020”, trong bối cảnh sản lượng điện gió và điện mặt trời tăng mạnh, còn Pháp có sẵn nguồn cung từ điện hạt nhân.
Ember dự đoán, sản lượng nhiệt điện khí của châu Âu có thể giảm mạnh, vì loại nhiên liệu này “vẫn có giá đắt hơn than cho đến ít nhất là năm 2025, nếu xét theo giá hợp đồng tương lai hiện nay”.