Ngành logistics toàn cầu đang hướng tới mô hình 3PL là cung cấp dịch vụ vận chuyển, kho bãi, các dịch vụ giá trị gia tăng bổ sung như quản lý hàng tồn kho, lấy hàng, đóng gói và theo dõi đơn hàng.
Tuy nhiên, đa phần doanh nghiệp (DN) trong nước hiện mới chỉ cung cấp dịch vụ logistics tự cung cấp (1PL), hoặc cung cấp dịch vụ logistics bên thứ 2 (2PL).
DN chưa tận dụng cơ hội
Việt Nam là một trong những quốc gia có dịch vụ logistics phát triển nhanh nhất thế giới, dự kiến tiếp tục tăng trưởng trong nhiều năm tới, nhờ sự phát triển trong lĩnh vực sản xuất công nghệ cao và sự gia tăng về số lượng tầng lớp trung lưu. Ngành dịch vụ logistics của Việt Nam bao gồm các công ty trong và ngoài nước.
Thế nhưng, các công ty hầu như không kinh doanh vận tải biển quốc tế, ngoại trừ việc xử lý và vận chuyển hàng hóa bằng đường bộ qua biên giới phía Bắc với Trung Quốc (chỉ chiếm phần nhỏ hàng hóa ra vào Việt Nam).
Thách thức lớn nhất của ngành là chất lượng và độ tin cậy của các dịch vụ. Song những vấn đề này có thể được giải quyết bằng cách học hỏi kinh nghiệm từ các thị trường khác.
Để phân tích các cơ hội đầu tư trong lĩnh vực này, chúng tôi phân chia thành: mảng đòi hỏi vốn đầu tư cao, mảng đòi hỏi vốn đầu tư thấp, mảng tập trung và mảng phân tán. Hiện ngành dịch vụ logistics trong nước bao gồm chủ yếu là các công ty từ siêu nhỏ đến nhỏ nên rất cần nhiều vốn hoạt động trong phân khúc có tính phân tán cao.
Thí dụ, các công ty vận tải chiếm khoảng 2/3 tổng số DN trong ngành, nhưng hơn 80% công ty vận tải đường bộ có quy mô đội xe dưới 5 chiếc, và ước tính khoảng 70% số xe tải giao hàng quay về trạm với thùng rỗng.
Do vậy, đơn vị trung gian được trả hoa hồng chiếm khoảng 30% trên phí dịch vụ là quá cao (trong vận tải kho lạnh - một trong những phân khúc hứa hẹn nhất của ngành logistics Việt Nam, thị phần đa số thuộc về các công ty có vốn đầu tư nước ngoài với khoảng 70%).
Nhưng cơ hội vẫn còn phía trước
Theo quan điểm của chúng tôi, cơ hội rất hấp dẫn cho các công ty trong nước, xuất phát từ thực tế khách hàng nước ngoài sẵn sàng trả giá cao cho các dịch vụ logistics đáng tin cậy. Hơn nữa, nhu cầu của khách hàng trung lưu đối với các sản phẩm và dịch vụ đòi hỏi logistics chất lượng cao đang tăng nhanh.
Thí dụ, mua sắm trực tuyến với dịch vụ giao hàng tận nhà, nhu cầu về thực phẩm và thuốc dễ hỏng. Bởi lẽ, các công ty trong lĩnh vực logistics có đủ quy mô và được quản lý chuyên nghiệp, sẽ hưởng lợi chi phí giảm theo thời gian, do cơ sở hạ tầng tại Việt Nam và các vấn đề khác sẽ được cải thiện.
Chúng tôi cũng kỳ vọng vào mức lợi nhuận đầu tư hấp dẫn đối với các công ty logistics được hưởng lợi từ việc gia tăng sản xuất công nghệ cao, cũng như từ sự tăng trưởng của tầng lớp trung lưu ở Việt Nam.
Sự phát triển của ngành sản xuất công nghệ cao kéo theo nhu cầu gia tăng đối với các dịch vụ logistics có giá trị cao, như kho ngoại quan để tập trung hàng hóa có giá trị tương đối cao (so với hàng may mặc và giày dép), trước khi các sản phẩm đó được xuất khẩu.
Ngoài ra, máy móc được nhập khẩu để sản xuất hàng điện tử tiêu dùng thường có giá trị cao. Vì vậy, các hoạt động thông quan và giao nhận hàng hóa đòi hỏi kỹ thuật xử lý cao và có độ chính xác hơn, so với thiết bị hàng dệt may và sợi để sản xuất hàng may mặc.
Bên cạnh đó, ngành logistics tăng trưởng 14-16% trong những năm gần đây, và tổng chi phí cho dịch vụ logistics ở Việt Nam hơn 20%/GDP, thuộc hàng cao nhất thế giới. Thí dụ, 3/4 khối lượng hàng hóa vận chuyển của Việt Nam chỉ đi qua 6 trong số 75 cảng biển của quốc gia.
Điều này mang đến cơ hội hấp dẫn cho các quỹ đầu tư vào công ty tư nhân và các nhà đầu tư khác có khả năng giúp DN trong nước tăng trưởng doanh thu và lợi nhuận, bằng cách áp dụng các kinh nghiệm thực tiễn quốc tế tốt nhất.
Hướng tới dịch vụ 3PL
Hiện dịch vụ logistics chất lượng cao là điều cần thiết để xử lý các mặt hàng điện tử tiêu dùng có giá trị cao, nhưng chi phí logistics chỉ chiếm hơn 1% so với giá của các mặt hàng đó (so với khoảng 30% cho các sản phẩm nông nghiệp như gạo).
Với yêu cầu cao về chất lượng dịch vụ cộng với chi phí logistics còn khiêm tốn trong tổng chi phí của các nhà sản xuất điện tử tiêu dùng, sẽ cho phép các công ty dịch vụ logistics thu phí dịch vụ cao hơn, nếu đáp ứng được nhu cầu của những khách hàng khó tính này với việc cung cấp dịch vụ logistics 3PL.
Chúng tôi nhận thấy có 3 chiến lược đầu tư tiềm năng: 1) Đầu tư vào các công ty logistics hàng đầu để phát triển thành nền tảng tích hợp có thể cung cấp cho khách hàng lợi thế về mặt chi phí. 2) Xác định các tài sản cụ thể cần vốn để nâng cấp hoặc có thể được tái sử dụng và thúc đẩy tăng trưởng bằng cách tăng sự hiệu quả trong vận hành. 3) Mua bán và sáp nhập.
Việc áp dụng các kinh nghiệm thực tiễn quốc tế tốt nhất - chẳng hạn như số hóa, cùng với việc tăng vốn rất quan trọng đối với các chiến lược này. Trong đó, việc bơm vốn là cần thiết, nếu chiến lược của nhà đầu tư là tăng năng lực của công ty bằng cách bổ sung xe tải cho một công ty vận tải đường bộ, hoặc đầu tư thêm cần cẩu/thiết bị hạng nặng cho DN hoạt động kinh doanh ở kho cảng.
Một nhánh hấp dẫn trong ngành logistics của Việt Nam là dịch vụ thủ tục hải quan. Trong đó, đơn vị trung gian có năng lực tốt có thể đẩy nhanh việc thông quan hàng hóa trong và ngoài nước, bằng cách đảm bảo tuân thủ các quy định phức tạp được yêu cầu.
Theo Hiệp hội DN Logistics Việt Nam (VLBA), hơn 800 công ty giao nhận hàng hóa của Việt Nam đều cung cấp dịch vụ thông quan. Tuy nhiên, chúng tôi tin rằng các công ty có thể kết hợp dịch vụ thông quan như là một phần của tiêu chí “DN vận tải cốt lõi”, có khả năng đáp ứng các nhu cầu vận chuyển/logistics cho các công ty sản xuất công nghệ cao để thu được phí dịch vụ cao hơn.
Với yêu cầu cao về chất lượng dịch vụ cộng với chi phí logistics còn khiêm tốn trong tổng chi phí của các nhà sản xuất điện tử tiêu dùng, sẽ cho phép các công ty dịch vụ logistics thu phí dịch vụ cao hơn, nếu đáp ứng được nhu cầu của những khách hàng khó tính này với việc cung cấp dịch vụ logistics 3PL.