Việc doanh nghiệp phát hành thêm lượng lớn cổ phiếu theo chương trình lựa chọn cho nhân viên, trong đó có cán bộ quản lý chủ chốt (ESOP) làm cho nhiều cổ đông/nhà đầu tư lo ngại về mức độ rủi ro pha loãng cổ phiếu, cũng như khả năng hấp thụ của thị trường chứng khoán, khiến họ có xu hướng bán ra cổ phiếu đang nắm giữ.

Mới đây, nhóm quỹ thành viên của Công ty TNHH quản lý quỹ KIM Việt Nam (KIM Vietnam Fund Management Co., Ltd) thông báo đã bán tổng cộng 490.000 cổ phiếu GMD của CTCP Gemadept, ước tính thu về khoảng 30 tỷ đồng.

Khối ngoại giảm sở hữu

Sau giao dịch, tỷ lệ sở hữu của cả nhóm giảm từ 6,1% xuống còn 5,99%, tương đương nắm giữ gần 24,8 triệu cổ phiếu.

Động thái giảm sở hữu của KIM Việt Nam diễn ra sau khi Gemadept thông báo về việc phát hành ESOP cho cán bộ, nhân viên có thành tích xuất sắc năm 2023.

Theo đó, Gemadept dự kiến sẽ phát hành 6,2 triệu cổ phiếu, tương đương tỷ lệ 1,5% tổng số cổ phiếu đang lưu hành với giá 10.000 đồng/cp, tương ứng tổng giá trị cổ phiếu ESOP phát hành theo mệnh giá là hơn 62 tỷ đồng.

Doanh nghiệp phát hành cổ phiếu ESOP khiến nhà đầu tư và cổ đông lo ngại rủi ro pha loãng cổ phiếu.

CTCP Đầu tư Thế giới Di động cũng liên tiếp bị khối ngoại “xả” hàng trong nhiều phiên sau khi doanh nghiệp thông qua kế hoạch phát hành cổ phiếu ESOP năm 2024, tương ứng phát hành thêm hơn 19,9 triệu cổ phiếu, tương đương tỷ lệ 1,3642% lượng cổ phiếu đang lưu hành. Giá bán ưu đãi là 10.000 đồng/cp, thấp hơn rất nhiều giá giao dịch trên sàn chứng khoán. Nếu tính theo thị giá, lượng cổ phiếu trên có giá trị 1.100 tỷ.

Việc khối ngoại liên tục bán ròng đã khiến tỷ lệ sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài (room ngoại) sụt giảm nhanh chóng, rơi xuống 44,8%, tương ứng có gần 61 triệu cổ phiếu mà nhà đầu tư nước ngoài có thể mua thêm tại thời điểm cuối phiên 18/2.

Áp lực bán mạnh đã đẩy thị giá MWG nhanh chóng giảm sâu. Chốt phiên 18/2, giá cổ phiếu này còn 54.500 đồng/cp - vùng giá thấp nhất trong vòng 10 tháng. Vốn hoá doanh nghiệp còn 79.650 tỷ đồng, "bay" gần 9.500 tỷ từ đầu năm 2025.

Trước đó, CTCP Chế biến Gỗ Đức Thành (GDT) công bố kế hoạch phát hành 1.073.944 cổ phiếu ESOP, chiếm 4,49% tổng số cổ phiếu đang lưu hành, với giá chào bán 10.000 đồng/cp với tổng giá trị dự kiến hơn 10,7 tỷ đồng.

Đáng chú ý, sau đó, cổ phiếu GDT diễn biến kém tích cực, từ mức 26.050 đồng/cp về 24/350 đồng/cp (chốt phiên 21/2).

Cổ đông và nhà đầu tư lo ngại rủi ro

Thực tế những năm gần đây, cổ phiếu ESOP là một trong những hình thức khen thưởng phổ biến, và là một chiến lược mà nhiều doanh nghiệp hướng tới.

Đối với nhân viên công ty, người lao động sẽ được nhận lợi nhuận dài hạn từ giá trị cổ phiếu công ty, sự tăng trưởng mang lại cổ tức bền vững cho người lao động. Một giải pháp tạo thu nhập thụ động cho nhân viên nhưng không tốn quá nhiều công sức.

Trong khi đó, việc doanh nghiệp không sử dụng tiền mặt trực tiếp để tặng thưởng cho thành tích của nhân viên, mà thông qua lợi nhuận lâu dài từ hoạt động kinh doanh sẽ giúp công ty giữ lại một số tiền thưởng lớn trở thành vốn để quay vòng, phục vụ tái đầu tư, mở rộng.

Hơn nữa, khi phát hành cổ phiếu ESOP thành công, doanh nghiệp có thể gia tăng vốn điều lệ. Đây là nguồn lực cần thiết giúp doanh nghiệp đối phó với những thách thức trong môi trường kinh tế biến động.

Dù vậy, bên cạnh những lợi ích, doanh nghiệp và cổ đông sẽ phải đối mặt với những rủi ro khác nhau. Đó là việc phát hành ESOP pha loãng cổ phiếu.

Việc phát hành cổ phiếu ESOP sẽ trực tiếp ảnh hưởng và tác động lên lợi ích của cổ đông. Bởi, nguồn lực tài chính để xây dựng chiến lược ưu đãi, cổ phiếu thưởng được rút ra từ một phần tài sản công ty, tối đa không quá 5% tổng cổ phần đang lưu hành. Do vậy, khi ESOP được phát hành, cổ phiếu sẽ bị pha loãng, từ đó ảnh hưởng đến thị giá.

Tình trạng phát hành cổ phiếu ESOP với tần suất lớn, cùng tốc độ tăng trưởng của doanh nghiệp sẽ khiến giá trị của cổ phiếu thường giảm. Điều này sẽ ảnh hưởng đến tâm lý của các nhà đầu tư ngoài doanh nghiệp.

Không chỉ vậy, phát hành cổ phiếu ESOP còn gây rủi ro cho việc quản trị. Phát hành cổ phiếu ESOP thiếu minh bạch, không rõ ràng và có dấu hiệu lạm dụng sẽ ảnh hưởng đến việc quản trị doanh nghiệp. Một số trường hợp hợp tác trục lợi từ lãnh đạo công ty để "móc túi" cổ đông, chia lợi nhuận, cổ phần cho một bộ phận người thân quen, nhân viên... để gia tăng sức ảnh hưởng và quyền sở hữu doanh nghiệp.

Phát hành cổ phiếu ESOP sẽ trở thành ngòi nổ xung đột trong quản trị, mâu thuẫn giữa các cổ đông hay ban lãnh đạo công ty; gián tiếp ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh, vận hành của doanh nghiệp.

Tại Thế giới Di động, ESOP được đánh giá là một chiến lược quan trọng trong việc giữ chân nhân tài. Năm 2023 là lần đầu tiên kể từ khi lên sàn, doanh nghiệp không đưa ra phương án ESOP do tình hình kinh doanh không thuận lợi.

Việc Thế giới Di động trở lại hoạt động ESOP sau 1 năm tạm dừng được xem là động thái thái nhằm củng cố niềm tin và giữ chân đội ngũ lãnh đạo và nhân viên chủ chốt. Tuy nhiên, việc giá phát hành ESOP thấp hơn đáng kể so với giá thị trường cũng có thể gây ra những lo ngại về sự pha loãng giá trị cổ phiếu hiện tại. Đây là lý do khiến cổ phiếu MWG mất “sức hút”

Không chỉ vậy, tại nhiều kỳ đại hội thường niên, cổ đông luôn có ý kiến về việc tỷ lệ phát hành ESOP quá lớn ảnh hưởng đến quyền lợi cổ đông.

Tuy nhiên, cũng không thể phủ nhận rằng, thông thường việc phát hành ESOP của những “ông lớn” full room ngoại như MWG, FPT, TCB... là tin tốt. Khi đó, tới ngày phát hành thì room ngoại sẽ hở và khối ngoại sẽ mua full phần ''hở'' này với giá cao nhất. Quanh ngày ''hở room'', cổ phiếu thường tăng 10-15%, vì vậy nếu nhà đầu tư biết cách dùng margin hợp lý thì đây cũng được đánh giá là một khoản lời rất tốt nên nắm bắt.

Hải Giang-Link gốc