Số lượng trái phiếu xanh phát hành tại Việt Nam quá ít, mới chiếm 1% tổng số trái phiếu trên thị trường, nhưng số lượng đăng ký mua lại lớn, thậm chí có những trái phiếu có lượng đăng ký mua gấp 10 lần khối lượng phát hành.

Ngày 27/5, tại Hội thảo quốc gia với chủ đề “Thúc đẩy tài chính xanh hướng tới mục tiêu Net-Zero của Việt Nam”, PGS.TS. Bùi Hữu Toàn, Bí thư đảng uỷ, Chủ tịch Hội đồng Học viện Ngân hàng cho biết, việc chuyển từ nền kinh tế “nâu” sang “xanh” là một vấn đề không dễ. Theo ông Toàn, để tiến tới mục tiêu Net Zero vào năm 2050, Việt Nam cần con số khổng lồ gần 360 tỷ USD, trong khi GDP khoảng 450-500 tỷ USD. “Như vậy, con số để chuyển đổi rất lớn, tiền này ở đâu ra, cần phải làm gì, cần phải nghiên cứu như thế nào, ngân sách có không, bao nhiêu, tín dụng có không, trong nước bao nhiêu, bên ngoài bao nhiêu?", ông Toàn đặt vấn đề.

Hiện nay, ngân sách tài chính xanh của quốc tế là 130.000 tỷ USD, là một con số khổng lồ. Nhưng Việt Nam làm thế nào để tiếp cận thì lại là một bài toán khó.

Các chuyên gia nhìn nhận, hiện nay, nguồn vốn cho dự án xanh chủ yếu doanh nghiệp vẫn “tìm kiếm” từ tín dụng ngân hàng. “Tuy nhiên, khi các doanh nghiệp đến ngân hàng vay vốn, khi được hỏi “xanh dựa vào đâu” thì lại không biết. Điều này rất khó cho ngân hàng. Bởi doanh nghiệp cần chứng minh “xanh” dựa vào bao nhiêu tiêu chí, bởi ngân hàng cho vay thì phải có tiêu chí”, ông Nguyễn Tuấn Quang, Phó Cục trưởng Cục Biến đổi khí hậu (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) nói.

Các chuyên gia cho biết trái phiếu xanh và bền vững được Chính phủ và các ngân hàng thương mại trên toàn cầu sử dụng rộng rãi.

Chưa kể, nếu cho vay xanh nhưng lãi suất cho vay thương mại thì doanh nghiệp không thể tiếp cận. Trong khi ngân hàng là một doanh nghiệp, phải tiếp cận nguồn vốn xanh thì ngân hàng mới cho vay xanh được.

Mới đây nhất, Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân cũng đề cập đến việc đẩy mạnh phát triển tín dụng xanh. Nhà nước có cơ chế hỗ trợ lãi suất và khuyến khích các tổ chức tín dụng giảm lãi suất cho doanh nghiệp tư nhân vay để triển khai các dự án xanh, tuần hoàn và áp dụng khung tiêu chuẩn môi trường, xã hội, quản trị (ESG).

Các chuyên gia cho rằng để thúc đẩy tài chính xanh, ngoài vốn từ ngân hàng cần hướng tới những thị trường khác như trái phiếu. Tuy nhiên, ông Tô Trần Hoà, Phó Vụ trưởng Vụ phát triển thị trường, Ủy ban chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) cho hay, thực trạng của thị trường vốn xanh hiện nay còn nhiều hạn chế. Gần nhất vào năm 2024, các tổ chức mới huy động được 8.000 tỷ đồng trái phiếu xanh, nếu so với tổng trái phiếu đã huy động trong năm 2024 thì con số này chỉ chiếm khoảng 1%.

Hiện, thị trường Việt Nam chưa có tiêu chí tín dụng xanh, các hoạt động phát hành này đều sử dụng tiêu chuẩn quốc tế. Việc này đặt ra yêu cầu Việt Nam cần có những tiêu chí xanh để các tổ chức có căn cứ để phát hành.

Về khung pháp lý, thị trường tài chính Việt Nam đã đề cập đến phát triển tín dụng xanh, song những chính sách này mới mang tính nghị định và định hướng, cần phải hoàn thiện thêm. “Nghị quyết 68 ra đời là cơ hội mở đường những đề xuất cụ thể, cần sự hỗ trợ hơn nữa. Cuối cùng, lợi ích cho doanh nghiệp còn chưa được chứng minh một cách khoa học và rõ ràng”, ông Hoà cho hay.

Từ kinh nghiệm tư vấn phát hành trái phiếu xanh, bà Phí Thị Minh Nguyệt, đại diện Climate Bond Innitiatives (CBI) cho rằng số lượng trái phiếu xanh phát hành tại Việt Nam quá ít, nhưng số lượng đăng ký mua lại lớn, thậm chí có những trái phiếu có lượng đăng ký mua gấp 10 lần khối lượng phát hành.

Bà Nguyệt cho hay trong quá trình nghiên cứu cho thấy, sự hỗ trợ mạnh mẽ của Chính phủ là rất cần thiết. Phát triển trái phiếu xanh đắt đỏ hơn phát triển trái phiếu bình thường. Tại Singapore, Chính phủ quốc gia này đang có nhiều chính sách, cơ chế hỗ trợ cho việc phát hành trái phiếu xanh.

“Mặc dù hiện nay, các định chế tài chính quốc tế có tài trợ cho phát hành trái phiếu xanh nhưng nguồn lực có hạn. Cho nên, về dài hạn cần hướng đến sức mạnh nội tại của các nước và sự hỗ trợ của chính phủ”, bà Nguyệt nói.

Thực tế, thời gian qua, Bộ Tài chính đã có nhiều giải pháp cụ thể nhằm khuyến khích phát hành trái phiếu xanh, trong đó bao gồm việc xây dựng các quy định cụ thể để tạo hành lang pháp lý rõ ràng, minh bạch cho thị trường tài chính xanh.

Điển hình Nghị định 08 đã quy định rõ về việc phát hành trái phiếu tài chính xanh, đặc biệt là yêu cầu về việc phân bổ nguồn thu từ trái phiếu xanh đúng mục đích đã cam kết. Nguồn vốn huy động được từ trái phiếu xanh cần được sử dụng một cách minh bạch và có báo cáo giám sát cụ thể. Đây là điều kiện tiên quyết để đảm bảo niềm tin của nhà đầu tư, cũng như tạo cơ sở cho các chính sách ưu đãi.

Đáng chú ý, để nhận được ưu đãi tài chính dành cho trái phiếu xanh, ông Nguyễn Thăng Long, đại diện Vụ Các định chế tài chính (Bộ Tài chính) nhấn mạnh rằng các dự án và trái phiếu phát hành phải được thẩm định và thông qua bởi Chính phủ. Việc này nhằm kiểm soát nguồn vốn, đảm bảo những dự án “xanh” được tiếp cận các chính sách hỗ trợ và ưu đãi đặc biệt.

Theo ông Hòa, kế hoạch phát triển thị trường vốn xanh của UBCKNN là xây dựng hạ tầng thị trường xanh và thị trường các-bon, giai đoạn 1 (2025-2027) chuẩn bị pháp lý, thí điểm sàn giao dịch các-bon, xây dựng hạ tầng kỹ thuật. Giai đoạn 2 (từ 2028) vận hành chính thức sàn giao dịch, mở rộng giao dịch, liên kết thị trường quốc tế.

Về phía UBCKNN đã xây dựng nhiều chương trình và sổ tay hướng dẫn để định hướng cho doanh nghiệp xây dựng các báo cáo tài chính, từ đó xây dựng các báo cáo tài chính xanh.

Thanh Hoa-Link gốc