TS. Nguyễn Xuân Thành - Đại học Fulbright Việt Nam đề xuất địa phương phát hành trái phiếu dự án bảo đảm bằng đất để huy động vốn đầu tư hạ tầng, không tăng nợ công.

Tại Hội thảo “Khánh Hòa - Hiện thực hóa tầm nhìn thành phố trực thuộc Trung ương và các đột phá trong kỷ nguyên mới”, TS. Nguyễn Xuân Thành, giảng viên Đại học Fulbright Việt Nam đã đưa ra đề xuất liên quan đến việc phát triển kênh huy động vốn mới, không chỉ cho riêng Khánh Hòa mà còn có thể áp dụng cho các địa phương đã là thành phố trực thuộc Trung ương.

Cụ thể, đó là cơ chế phát hành trái phiếu dự án gắn với quyền sử dụng đất nhưng không tính vào nợ công, cũng như không bị ràng buộc bởi giới hạn 60% số thu ngân sách của địa phương như quy định hiện hành về trái phiếu chính quyền địa phương.

TS. Nguyễn Xuân Thành, giảng viên Đại học Fulbright Việt Nam.

Theo đề xuất, địa phương có thể phát hành trái phiếu cho các dự án hạ tầng có tiềm năng tạo ra giá trị gia tăng từ đất đai, thúc đẩy đô thị hóa và phát triển các khu đô thị mới. Các trái phiếu này, gọi là trái phiếu dự án, sẽ được đảm bảo bằng quyền sử dụng đất – là quỹ đất hình thành từ chính các dự án được đầu tư bằng nguồn vốn này. Khi dự án hạ tầng hoàn thành, giá trị đất sẽ tăng, cho phép địa phương tổ chức đấu giá quyền sử dụng đất và sử dụng nguồn thu này để hoàn trả trái phiếu.

“Điểm đặc biệt của cơ chế này là tính linh hoạt: trái phiếu dự án có thể được phát hành cho các dự án đầu tư công 100%, các dự án hợp tác công tư (PPP), hoặc thậm chí cho các dự án do tư nhân đầu tư trực tiếp. Trong cả ba trường hợp, địa phương vẫn có thể chủ động phát hành trái phiếu, miễn là quỹ đất được hình thành gắn với dự án và có tiềm năng gia tăng giá trị”, ông Thành nhấn mạnh.

Theo ông Thành, so với trái phiếu doanh nghiệp - vốn từng tăng trưởng “nóng” trong thời gian qua và để lại nhiều hệ lụy - trái phiếu dự án như đề xuất có mức độ rủi ro thấp hơn rõ rệt. Đặc biệt, trong bối cảnh thị trường trái phiếu doanh nghiệp gặp khó do thiếu tài sản đảm bảo hoặc không đủ tiêu chuẩn minh bạch thì trái phiếu dự án gắn với quyền sử dụng đất có thể trở thành một lựa chọn thay thế khả thi, an toàn hơn và có sức hấp dẫn đối với các nhà đầu tư.

Mô hình này cũng giúp khắc phục một tồn tại lớn của các dự án BT trước đây, đó là tình trạng "bán lúa non", tức giao đất trước khi có hạ tầng, dẫn đến định giá đất thấp, gây thiệt hại cho ngân sách nhà nước khi đất tăng giá sau đầu tư.

Với cơ chế phát hành trái phiếu gắn với đất như đề xuất, địa phương sẽ đầu tư hạ tầng trước, rồi đấu giá đất sau khi hạ tầng hoàn thiện, đảm bảo giá đất phản ánh đúng giá trị thực tế của thị trường và hiệu quả đầu tư công.

Tuy nhiên, đề xuất này cũng đi kèm một thách thức không nhỏ, đó là đảm bảo hiệu quả thực thi các dự án. Từ việc giải phóng mặt bằng, triển khai thi công cho đến tiến độ huy động vốn và trả nợ gốc từ trái phiếu đều cần phải được thực hiện khớp với nhau. Việc quản lý tốt các yếu tố này là điều kiện tiên quyết để cơ chế vận hành hiệu quả, tránh gây áp lực ngược lại cho ngân sách địa phương.

Một điểm thuận lợi lớn là nhu cầu đầu tư dài hạn từ thị trường tài chính hiện nay rất cao. Nếu trái phiếu được thiết kế tốt, có tài sản đảm bảo rõ ràng là quyền sử dụng đất, được phát hành minh bạch, đúng pháp lý và có phương án sử dụng vốn hiệu quả, sẽ thu hút được các tổ chức tài chính, công ty bảo hiểm, các quỹ đầu tư và nhà đầu tư cá nhân chuyên nghiệp.

Điều này mở ra cơ hội lớn trong việc mở rộng nguồn lực đầu tư, giảm áp lực lên hệ thống tín dụng ngân hàng và hỗ trợ các địa phương, trong đó có Khánh Hòa, chủ động nguồn vốn phát triển hạ tầng và kinh tế đô thị trong thời gian tới.

Trên tinh thần đó, khuyến nghị phát hành trái phiếu dự án gắn với quyền sử dụng đất không chỉ là một giải pháp tài chính sáng tạo, mà còn là một hướng đi mang tính đột phá, giúp địa phương huy động nguồn lực mới để thúc đẩy phát triển nhanh, bền vững, không tạo gánh nặng lên nợ công quốc gia.

Khánh Hồng-Link gốc