Hợp tác công - tư (PPP) đang đứng trước một ngã rẽ quan trọng khi Đảng và Nhà nước đang cải cách mạnh mẽ để phương thức hợp tác đầu tư này trở thành công cụ chiến lược quốc gia. Doanh nghiệp tư nhân cần nắm bắt cơ hội này như thế nào?

“Doanh nghiệp khát khao dấn thân và cống hiến, nhưng không thể đi một mình. Chúng tôi cần các sáng kiến hợp tác công - tư ở tầm quốc gia để Việt Nam thực sự vươn tầm quốc tế”, đó là phát biểu đáng chú ý của Mai Hữu Tín, Chủ tịch Hội Doanh nhân trẻ Việt Nam khóa IV chia sẻ tại Diễn đàn Kinh tế tư nhân Việt Nam (VPSF) năm 2025 diễn ra vừa qua.

Hợp tác PPP - cơ hội cho kinh tế tư nhân

Ông Nguyễn Hữu Tín nhắc đến hợp tác tác công - tư (PPP) như một động lực phát triển mạnh mẽ để doanh nghiệp vươn mình, đồng thời nhấn mạnh vai trò dẫn dắt của Chính phủ.

PPP hiện tập trung chủ yếu vào lĩnh vực truyền thống như giao thông, năng lượng.

Trong bài phân tích mới, TS Nguyễn Sĩ Dũng, Thành viên Hội đồng tư vấn chính sách của Thủ tướng, nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội, cũng nhấn mạnh, khi Nhà nước và doanh nghiệp cùng coi PPP như mối quan hệ đối tác chiến lược, cùng chia sẻ trách nhiệm, cùng hưởng lợi ích, đây sẽ không chỉ là công cụ chính sách, mà sẽ trở thành động lực phát triển bền vững của đất nước trong kỷ nguyên mới.

Chuyên gia phân tích, kinh tế đất nước bước vào giai đoạn chuyển đổi mang tính bản lề, nhu cầu đầu tư vào hạ tầng, công nghệ và đổi mới sáng tạo rất lớn, trong khi ngân sách nhà nước có hạn, nguồn lực xã hội chưa được huy động đầy đủ.

PPP sẽ là giải pháp kết hợp hai nguồn lực Nhà nước và tư nhân, tạo ra sức mạnh cộng hưởng vượt xa khi thực hiện riêng lẻ.

“PPP cho phép Nhà nước tập trung vào chức năng kiến tạo thể chế, hoạch định chiến lược, đảm bảo lợi ích công, trong khi đó, khu vực tư nhân phát huy lợi thế về vốn, công nghệ, quản trị và sự linh hoạt của thị trường”.

Tuy nhiên, phương thức đầu tư này được đánh giá chưa phát huy hiệu quả ở thời điểm hiện tại. Dù Quốc hội và Chính phủ đã ban hành Luật Đầu tư theo phương thức PPP và các nghị định hướng dẫn, nhưng thực tế triển khai vẫn rất hạn chế.

Đặc biệt, các dự án PPP tập trung chủ yếu vào lĩnh vực truyền thống như giao thông, năng lượng. Những ngành có nhu cầu cấp thiết như công nghệ số, y tế, giáo dục, môi trường lại gần như vắng bóng.

Theo TS Nguyễn Sĩ Dũng, điều này phản ánh một thực tế PPP chưa trở thành công cụ chiến lược mà mới chỉ dừng ở mức thử nghiệm nhỏ lẻ.

Nguyên nhân đã được chỉ ra, như khung pháp lý thiếu ổn định và tính dự báo, hướng dẫn triển khai chưa đồng bộ khiến nhà đầu tư không yên tâm; cơ chế chia sẻ rủi ro còn bất cập; năng lực chuẩn bị và giám sát dự án còn hạn chế; hệ thống tài chính chưa tạo điều kiện…

“Tâm lý e dè, thiếu sự tin cậy lẫn nhau giữa Nhà nước và doanh nhân đã khiến nhiều cơ hội hợp tác bị bỏ lỡ. Doanh nghiệp lo ngại rủi ro chính sách và sự can thiệp hành chính, cơ quan quản lý trốn tránh trách nhiệm. Khi chưa tạo dựng được niềm tin, PPP khó có thể trở thành bệ đỡ và động lực cho phát triển”, TS Nguyễn Sĩ Dũng chỉ ra.

Động lực mới từ Nghị quyết 68, 57 

Theo chuyên gia, trong bối cảnh vừa có cơ hội bứt phá, vừa đối diện với nguy cơ tụt hậu, chỉ những doanh nghiệp có năng lực nội sinh mạnh mẽ, được tiếp sức bằng cơ chế PPP hiệu quả mới tận dụng được cơ hội, vượt qua thách thức.

Do đó, cần một cơ chế hợp tác PPP thực chất, trong đó Nhà nước đóng vai trò kiến tạo thể chế, hạ tầng, nguồn nhân lực, còn doanh nghiệp phát huy năng lực sáng tạo và sức mạnh thị trường.

Để làm được điều này, trước hết, Nhà nước cần hoàn thiện khung thể chế đồng bộ, ổn định, minh bạch.

“Một môi trường pháp lý có tính dự báo cao, ổn định lâu dài cùng với cơ chế chia sẻ rủi ro là điều kiện tiên quyết để củng cố niềm tin của khu vực tư nhân. Khi Nhà nước chuyển từ tư duy ‘xin – cho’ sang ‘cùng kiến tạo’, PPP mới có thể trở thành nền tảng cho phát triển”, theo ông Dũng.

Bên cạnh đó, cần mở rộng PPP ra ngoài phạm vi hạ tầng truyền thống, triển khai mạnh mẽ ở các lĩnh vực như: năng lượng tái tạo, đô thị thông minh, y tế, giáo dục, đổi mới sáng tạo.

Chính phủ cần nâng cao năng lực quản trị dự án PPP và phát triển thị trường vốn dài hạn. Cùng với đó, hình thành quỹ hỗ trợ đầu tư PPP, quỹ bảo lãnh rủi ro, thị trường trái phiếu dài hạn để tạo nền tảng tài chính bền vững cho các dự án có vòng đời nhiều thập kỷ.

Với doanh nghiệp, cần chủ động nâng cao năng lực quản trị, minh bạch tài chính, đầu tư vào đổi mới sáng tạo và công nghệ, phát huy vai trò liên kết và hợp tác giữa các doanh nghiệp để đủ điều kiện tham gia các dự án PPP quy mô lớn.

Doanh nghiệp cũng cần tích cực tham gia vào quá trình xây dựng môi trường kinh doanh, hoạch định chính sách, cam kết phát triển bền vững, đặt trách nhiệm xã hội song hành với chiến lược kinh doanh để tạo được niềm tin của Nhà nước và xã hội.

Thời gian qua, Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều chủ trương tạo đột phá. Nghị quyết 68-NQ/TW khẳng định phát triển kinh tế tư nhân là động lực quan trọng của nền kinh tế thị trường định hướng XHCN. Nghị quyết 57-NQ/TW nhấn mạnh đột phá về khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo.

Theo chuyên gia, hai nghị quyết đã tạo hành lang thể chế để tháo gỡ các rào cản vốn kìm hãm PPP nhiều năm qua.

Có thể thấy, đó là hai trụ cột để PPP mở rộng không gian, vượt khỏi hạ tầng truyền thống, tiến vào các lĩnh vực gắn với chuyển đổi số, chuyển đổi xanh.

Đặc biệt, ngày 1/7 vừa qua, Chính phủ đã ban hành Nghị định 180/2025/NĐ-CP về cơ chế PPP trong phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Đây là bước tiến quan trọng, vừa cụ thể hóa Luật PPP, vừa mở ra hành lang pháp lý mới cho hợp tác linh hoạt giữa khu vực công và tư.

Ngày 11/9, Chính phủ tiếp tục ban hành Nghị định số 243/2025/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều của Luật PPP, nêu rõ quy định mới về thủ tục quyết định chủ trương đầu tư dự án PPP và thẩm quyền, trình tự phê duyệt dự án PPP để phù hợp với quy định mới về phân cấp thẩm quyền quyết định chủ trương tại Luật.

Với khung thể chế ngày càng hoàn thiện, cơ chế chia sẻ rủi ro rõ ràng và định hướng mở rộng sang các lĩnh vực mới, PPP tại Việt Nam đang đứng trước cơ hội vàng. Nếu tận dụng tốt, PPP không chỉ giúp huy động nguồn lực xã hội, mà còn trở thành động lực then chốt để nền kinh tế bứt phá trong giai đoạn hội nhập sâu rộng.

Link gốc