Thuế quan mạnh tay nhắm vào dược phẩm, xe tải, đồ nội thất được Tổng thống Trump kỳ vọng hồi sinh sản xuất Mỹ, nhưng giới kinh tế cảnh báo hiệu quả thực tế còn xa mới đạt được.
Các điều khoản miễn trừ cho Mexico, Canada và tập đoàn dược lớn đang làm suy yếu tác động thuế quan, khiến kế hoạch đưa sản xuất Mỹ về nước đứng trước nhiều nghi ngại (trong ảnh: Quang cảnh cảng hàng hóa tại Los Angeles, California, Mỹ). Ảnh: THX/TTXVN
Theo Wall Street Journal ngày 28/9, Tổng thống Donald Trump vừa công bố một loạt thuế quan mới đánh vào các mặt hàng nhập khẩu như dược phẩm, đồ nội thất và xe tải hạng nặng, với mục đích rõ ràng là bảo vệ các nhà sản xuất Mỹ và thúc đẩy việc làm trong nước. Tuy nhiên, các nhà kinh tế đang đặt câu hỏi lớn về tính hiệu quả của các biện pháp này, cho rằng các mức thuế mới có thể không đủ cao và đi kèm với quá nhiều ngoại lệ.
Chi tiết thuế quan mới
Trong thông báo mới được đưa ra, Tổng thống Trump nêu rõ về dược phẩm: Áp thuế 100% đối với bất kỳ sản phẩm dược phẩm có thương hiệu hoặc được cấp bằng sáng chế, trừ khi công ty đó đang xây dựng nhà máy tại Mỹ. Về xe tải hạng nặng: Áp thuế 25% đối với xe tải hạng nặng nhập khẩu từ bên ngoài Mỹ. Với đồ nội thất: Áp thuế 50% đối với một số đồ nội thất gia dụng (chỉ 30% áp dụng cho đồ nội thất bọc nệm).
Xét về mặt lý thuyết, thuế quan trên làm hàng nhập khẩu đắt đỏ hơn, giảm nhu cầu tiêu dùng và tạo điều kiện cho các nhà sản xuất trong nước cạnh tranh dễ dàng hơn. Đây là lập luận hàng đầu làm nền tảng cho các động thái áp thuế mạnh tay của chính quyền Trump trong suốt năm qua.
Tuy nhiên, giới kinh tế nghi ngờ liệu những động thái này có đạt được mục đích sâu xa là đưa sản xuất trở về Mỹ hay không. Họ chỉ ra rằng hiệu quả của các biện pháp thuế quan của Tổng thống Trump đã bị giảm bớt một phần do chính quyền sẵn sàng hạ mức thuế ban đầu và tạo điều kiện cho các công ty lách thuế trong một số lĩnh vực cụ thể.
Neil Shearing, nhà kinh tế tại Capital Economics, nhận định: "Chính quyền Trump có thể chỉ ra một số khoản đầu tư vào Mỹ và khẳng định chúng là do thuế quan. Nhưng tôi không nghĩ chúng vẫn có tác động đáng kể đến nền kinh tế vĩ mô của Mỹ".
Chuyên gia Shearing và những người khác cho rằng mức thuế 50% đối với đồ nội thất có lẽ vẫn chưa đủ cao để đưa sản xuất trở lại Mỹ do chi phí lao động tại Mỹ quá cao.
Những lỗ hổng và miễn trừ thuế quan
Các nhà kinh tế cũng lưu ý rằng những ngoại lệ chính là yếu tố làm giảm đáng kể tác động của thuế quan mới:
Xe tải và USMCA (hiệp định mới giữa Mỹ, Mexico và Canada): Mỹ nhập khẩu khoảng 78% xe tải hạng nặng từ Mexico và 15% từ Canada. Theo hiệp ước USMCA, hàng hóa từ hai quốc gia này sẽ được miễn thuế hoàn toàn nếu đáp ứng được các quy định về nguồn gốc. Ryan Sweet, nhà kinh tế tại Oxford Economics, cho biết: "Do những miễn trừ này, thuế quan sẽ được giảm bớt. Tác động sẽ ít hơn những gì chúng ta thấy".
Dược phẩm: Mặc dù mức thuế 100% đối với dược phẩm được cấp bằng sáng chế là đủ cao về lý thuyết, nhưng nhiều công ty đa quốc gia lớn như Johnson & Johnson, Pfizer và Merck đã có nhà máy tại Mỹ và do đó có thể đủ điều kiện được miễn trừ. Ngoài ra, nhiều loại thuốc được cấp bằng sáng chế đến từ Liên minh châu Âu (EU), nơi đã đạt được thỏa thuận với Mỹ để giới hạn thuế đối với hàng hóa của khối này ở mức 15%.
Chuyên gia Shearing ước tính rằng nếu không có những miễn trừ trên, việc áp thuế 100% lên tất cả các loại thuốc nhập khẩu có thể làm tăng mức thuế suất trung bình đối với tất cả hàng hóa. Tuy nhiên, do các ngoại lệ, mức tăng thực tế có thể sẽ không quá lớn.
Tác động ngược
Một số nhà kinh tế còn cảnh báo rằng kết quả của thuế quan có thể đi ngược lại mong muốn của Tổng thống Trump. Tỷ trọng của ngành sản xuất trong GDP của Mỹ đã giảm xuống còn 9,4% tính đến tháng 6 vừa qua, so với mức 9,7% vào cuối năm 2024 (theo dữ liệu từ Cơ quan Phân tích Kinh tế thuộc Bộ Thương mại Mỹ).
Cùng với đó, các nhà sản xuất trong nước tại Mỹ, vốn cần nguyên liệu thô, đang phải đối mặt với giá cả tăng cao (ví dụ: giá thép tại Mỹ hiện là 960 USD/tấn, so với mức trung bình thế giới là 440 USD/tấn).
Ed Gresser, Phó Chủ tịch kiêm Giám đốc Thương mại và Thị trường Toàn cầu tại Viện Chính sách Tiến bộ có trụ sở chính ở Washington, D.C., cho biết: "Tỷ trọng sản xuất trong GDP của Mỹ đã giảm trong nhiều thập kỷ. Tuy nhiên, hiện tại, tốc độ này có thể đang tăng tốc vì chi phí sản xuất tại Mỹ đang leo thang rất nhiều". Điều này cho thấy thuế quan, bằng cách làm tăng chi phí đầu vào, có thể đang vô tình làm chậm lại chính ngành sản xuất mà chúng được thiết kế để bảo vệ.
Vũ Thanh/Báo Tin tức và Dân tộc