Thị trường chứng khoán Việt Nam lao dốc hồi tháng 3/2020, nối gót hàng loạt thị trường trên thế giới do ảnh hưởng từ đại dịch Covid-19. Tuy nhiên, thay vì hoảng loạn khi chứng kiến giá cổ phiếu giảm ngày qua ngày, Dinh Thanh Cong quyết định mở tài khoản giao dịch.
Những người bạn của Cong nói giá cổ phiếu rẻ chính là cơ hội để mua vào. Do đó, Cong trở thành một trong số gần 400.000 nhà đầu tư mới tham gia thị trường chứng khoán Việt Nam năm ngoái. Lượng nhà đầu tư nghiệp dư tăng kỷ lục đánh dấu bước ngoặt đối với thị trường cận biên ở Đông Nam Á này – nơi người dân thường rót tiền vào bất động sản và tài khoản tiết kiệm chuyển sang cổ phiếu.
Một số người theo đuổi lợi nhuận cao hơn trong khi số khác đầu tư bằng tiền từ gia đình hoặc trở nên yêu thích chứng khoán trong thời gian bị hạn chế xã hội vì Covid-19, các nhà phân tích cho biết.
Tương tự Mỹ, nơi tần suất sử dụng ứng dụng đầu tư Robinhood tăng vọt bởi những người bị kẹt ở nhà, nhà đầu tư Việt Nam cũng dùng ứng dụng trên điện thoại thông minh để giao dịch từ xa.
“Trong giai đoạn Covid-19, tôi phải làm việc từ xa, do đó, tôi có thêm thời gian làm việc khác”, Cong, công việc là kỹ sư, nói. Anh tải ứng dụng giao dịch của SSI để theo dõi danh mục đầu tư, kiểm tra khoảng 4 lần một ngày.
Tổng số tài khoản cá nhân trong nước (đơn vị: triệu) và tổng số tài khoản mở mới (đơn vị: nghìn) tại Việt Nam kể từ năm 2020.
Các nhà đầu tư chuyên nghiệp nói làn sóng nhà đầu tư cá nhân mới xuất hiện trên thị trường chứng khoán Việt Nam vì 3 lý do. Đó là lãi suất giảm (thúc đẩy người gửi tiết kiệm tìm kiếm lợi nhuận ở nơi khác), người dân có thêm tiền để đầu tư (từ doanh nhân phải tạm dừng kinh doanh vì Covid-19 cho đến những người trẻ tuổi thừa kế tài sản từ thế hệ khởi nghiệp cuối những năm 1980) và tình trạng giãn cách xã hội trong năm qua (khiến mọi người phải ở trong nhà cùng với điện thoại thông minh của họ, mang đến cơ hội tìm hiểu thị trường chứng khoán).
Năm 2020, Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam (VSD) ghi nhận 2,7 triệu tài khoản cá nhân trong nước, cao kỷ lục, tăng 16,8% so với năm 2019. Xu hướng này tiếp tục trong năm nay với 86.000 tài khoản giao dịch được mở trong tháng 1, cao hơn mọi tháng năm 2020.
“Chúng tôi chưa từng chứng kiến làn sóng mở tài khoản ồ ạt như vậy”, Lim Shiu Beng, phó tổng giám đốc công ty môi giới SBBS, nói.
Ngay cả khi một số người lo ngại “bong bóng” giá cổ phiếu, Lim cho biết nhà đầu tư cá nhân đang ngày càng hiểu rõ thị trường chứng khoán hơn. Lim dự báo những thay đổi của thị trường sẽ lý giải cho việc khối lượng giao dịch tăng gấp đôi, thậm chí gấp ba trong vài năm tới.
Chính phủ Việt Nam đặt mục tiêu nâng hạng thị trường từ cận biên lên mới nổi trong các bộ chỉ số của MSCI và FTSE. Tuy nhiên, điều này đòi hỏi cần nới lỏng các hạn chế, như cho phép tăng tỷ lệ sở hữu nước ngoài và quy mô giao dịch trong ngày.
Trong quá khứ, nhà đầu tư nghiệp dư thường được gọi là “gà” – nghĩa là sẵn sàng "để làm thịt". Gần đây, họ được gọi bằng từ “F0”, lấy cảm hứng từ cuộc chiến đối phó Covid-19. F0 là một trường hợp nhiễm Covid-19, F1 là người tiếp xúc F0 còn F2 là người tiếp xúc F1. Trong đầu tư, F0 chỉ những nhà giao dịch “tân binh”.
Với thị trường chứng khoán còn non trẻ của Việt Nam, sự gia tăng của nhà đầu tư mới cho thấy sở hữu cổ phiếu đang trở thành chuẩn mực, ông Huỳnh Minh Tuấn, giám đốc môi giới tại Mirae Asset Securities, nói. “Tư duy của người Việt Nam đã thay đổi. Họ từng có cách nhìn đơn giản về các loại tài sản nhưng giờ đây, suy nghĩ của họ sẽ là ‘tôi phải có nhiều loại tài sản’”.
Năm 2019, lãi suất tiền gửi ngân hàng vượt 8%. Để ứng phó với ảnh hưởng từ Covid-19, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã hạ lãi suất 3 lần trong năm 2020. Lãi suất tại các ngân hàng thương mại giảm theo, thúc đẩy người dân chuyển tiền sang đầu tư chứng khoán.
Lãi suất có thể tăng nếu kinh tế thế giới phục hồi năm nay nhưng thị trường vẫn còn những điều kiện khác khuyến khích mọi người đổ tiền vào cổ phiếu như nguồn cung bất động sản – lựa chọn để tích lũy thường thấy – thu hẹp. Doanh số bán căn hộ tại TP HCM giảm 20% trong quý IV/2020 so với cùng kỳ năm trước, con số này tại Hà Nội là giảm 52%, theo công ty tư vấn bất động sản Cushman & Wakefield.
Diễn biến chỉ số VN-Index.
Ông Tuấn cho rằng có một lý do nữa là sự gia tăng của thế hệ được thừa kế tài sản. Nhiều doanh nhân Việt Nam khởi nghiệp thành công từ những năm cuối thập niên 1980. Ba thập kỷ sau, con cái họ trưởng thành. Họ du học, tiếp quản công ty từ cha mẹ, đầu tư thu nhập có được vào cổ phiếu hoặc các tài sản khác.
Sự kết hợp của các hành vi này khiến nhà đầu tư ngày càng nắm rõ thị trường hơn, theo ông Tuấn. Thu nhập khả dụng bình quân đầu người tăng 9% hàng năm và dự báo đạt 3.062 USD vào năm 2023, theo công ty tư vấn Mỹ McKinsey & Co.
“Những người mới tham gia thị trường chứng khoán sẽ được học nhiều hơn, tự nghiên cứu nhiều hơn”, Lim nói. “Thị trường sẽ được ‘thay máu’”.
Việt Nam có hai sàn chứng khoán là sàn giao dịch chứng khoán TP HCM (HoSE) và sàn giao dịch chứng khoán Hà Nội (HNX). Tổng vốn hóa hai sàn khoảng 211 tỷ USD, nhỏ nhất trong số 6 nền kinh tế lớn nhất Đông Nam Á. Trên Việt Nam là Philippines (tổng vốn hóa 315 tỷ USD) và Malaysia (436 tỷ USD).
Tuy nhiên, Ngo Van Khai, nhà phân bố tài sản tại quỹ đầu tư Timensit, cảnh báo rủi ro khi có quá nhiều nhà đầu tư nghiệp dư đầu cơ trên thị trường. “Họ không quan tâm rủi ro, họ chỉ quan tâm về lợi nhuận. Một số người trong nhóm này có thể thua lỗ”.
Nhà đầu tư F0 có thể là nhân viên văn phòng cho đến sinh viên. Đại dịch Covid-19 mang lại cho họ cả thời gian lẫn động lực để tham gia đầu tư thị trường chứng khoán để kiếm thêm thu nhập – một số bị mất việc hoặc không thể kinh doanh, theo giới phân tích. Năm ngoái, 101.700 công ty phải đóng cửa hoặc tạm ngừng hoạt động, tăng 13,9% so với năm 2019, theo Tổng cục Thống kê.