Theo các chuyên gia nước ngoài, việc đảm bảo quyền tự do kinh doanh sẽ giúp phát huy hiệu quả các nguyên tắc, quy luật của thị trường, phân bổ tốt hơn nguồn lực.
Hội thảo Thúc đẩy tự do kinh doanh và nâng cao hiệu quả thị trường, ngày 6/12
Ngày 6/12, Viện Nghiên cứu kinh tế và chính sách (VERP) trực thuộc trường Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội cùng Viện Friedrich Naumann Foundation (FNF) phối hợp tổ chức Hội thảo Thúc đẩy tự do kinh doanh và nâng cao hiệu quả thị trường với sự tham gia trao đổi, thảo luận giữa các chuyên gia kinh tế và các nhà hoạch định chính sách.
Theo các chuyên gia tại hội thảo, thể chế kinh tế thị trường mang lại sự thịnh vượng tốt hơn cho nền kinh tế, nó giúp cho thị trường phát huy tốt hơn các nguyên tắc, quy luật của thị trường và tự đó thị trường sẽ thực hiện tốt hơn vai trò của mình trong phân bổ nguồn lực từ nơi thừa sang nơi thiếu, từ nơi sử dụng kém hiệu quả sang nơi sử dụng có hiệu quả cao hơn.
Còn theo Chủ trì nghiên cứu về tự do kinh tế tại Viện Fraser (Canada) - ông Fred Mcmahon, tự do kinh doanh đóng vai trò vô cùng quan trọng nhằm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế tại các quốc gia, trong đó Việt Nam cũng không ngoại lệ.
Tự do kinh tế gắn liền với xã hội lành mạnh hơn, môi trường trong sạch hơn, GDP bình quân đầu người cao hơn, phát triển con người, dân chủ và xóa đói giảm nghèo. Trong quá trình chuyển đổi từ nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung bao cấp sang nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, Việt Nam đã từng bước hình thành những điều kiện cần thiết để tiến tới một nền kinh tế thị trường đầy đủ hơn thông qua việc thừa nhận sở hữu tư nhân và tạo điều kiện cho kinh tế tư nhân phát triển; cải thiện quyền tự do giao dịch, lao động; tự do tiền tệ; tự do đầu tư; giao đất cho tổ chức, cá nhân sử dụng ổn định, lâu dài và có quyền chuyển nhượng, cho thuê, thừa kế, thế chấp, chuyển đổi, cho hoặc tặng, góp vốn để kinh doanh; nỗ lực hình thành đồng bộ các loại thị trường trong nền kinh tế…
Tuy nhiên, theo số liệu mà Viện Fraser có được, từ năm 2000 đến nay, xếp hạng Tự do kinh tế đối với Việt Nam luôn nằm dưới thứ hạng 100, nó cho thấy hiệu quả thị trường kém. Cụ thể, năm 2000 Việt Nam đạt 5,58 điểm và thứ hạng 105; năm 2010 đạt 5,9 điểm và thứ hạng 128; năm 2015 Việt Nam đạt 6,04 điểm với thứ hạng 126. Năm 2022 theo xếp hạng Tự do kinh tế 2022, Việt Nam ở vị trí cuối bảng, xếp thứ 113/165 nền kinh tế, với 6,42 điểm (thang điểm 10).
Nhận xét về vấn đề này, TS. Nguyễn Minh Thảo - Trưởng ban Môi trường kinh doanh và Năng lực cạnh tranh, Viện nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM), cho rằng nhờ sự quyết liệt của Chính phủ trong những năm gần đây, cụ thể, giai đoạn 2014-2015, Chính phủ đã đưa ra 40 văn bản chỉ đạo về cải thiện môi trường kinh doanh, vì thế các bộ, ngành đã có sự vào cuộc, nhiều điều kiện kinh doanh được cắt giảm. Tuy nhiên trong khoảng vài năm gần đây, do diễn biến dịch COVID-19 có nhiều sự phức tạp nên quá trình cắt giảm điều kiện kinh doanh dường như bị chững lại.
Theo những số liệu mà bà Thảo có được, thậm chí sự can thiệp của nhà nước vào môi trường kinh doanh còn đang tăng lên, mức độ này ở Việt Nam chỉ thấp hơn mỗi Lào và Campuchia, còn lại cao hơn tất cả các quốc gia còn lại của ASEAN, như vậy có thể quyền tự do kinh doanh tại Việt Nam còn chưa được đảm bảo.
TS. Nguyễn Đình Cung- Nguyên Viện trưởng CIEM nhận định: Bối cảnh kinh tế thế giới và trong nước đang tạo ra những thách thức không nhỏ đối với cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam. Cụ thể, suy thoái kinh tế toàn cầu diễn ra vào cuối năm 2023 và năm 2024, lạm phát gia tăng tại nhiều quốc gia trên thế giới sẽ khiến suy giảm tiêu dùng, cắt giảm đơn hàng nhập khẩu tại một số quốc gia trên thế giới sẽ tác động đến doanh nghiệp Việt Nam, khiến doanh nghiệp phải thu hẹp sản xuất để phù hợp với bối cảnh mới. Chính vì vậy, ông Cung cho rằng, thúc đẩy tự do kinh doanh nâng cao độ an toàn kinh doanh, từ đó nâng cao hiệu lực, hiệu quả thị trường là yêu cầu cấp thiết.
Giáo sư Andreas Stoffers - Giám đốc Quốc gia Viện FNF Việt Nam
Cũng tại hội thảo, giáo sư Andreas Stoffers - Giám đốc Quốc gia Viện FNF Việt Nam điểm lại, trong năm nay, kinh tế toàn cầu có thể tăng trưởng từ 3,2 đến 3,6% còn CPI tăng trưởng từ 3,3 đến 3,5%, tuy nhiên đằng sau những con số này thì cũng cần rất phải thận trọng và không chỉ xem xét đến số liệu ở Việt Nam mà còn phải cả số liệu của Liên minh châu Âu (EU) nữa. Thực sự rất cẩn phải thận trọng khi tính toán các chỉ số ví như lạm phát.
Theo ông Andreas Stoffers, một điểm tích cực ở đây chính là tỷ giá hối đoái hiện nay đã tương đối ổn định, có thể coi như khía cạnh rất tích cực cho phát triển kinh tế tại Việt Nam.
Và trong năm nay cho đến cuối tháng 10/2022, Việt Nam vẫn đạt được sản xuất và kinh tế tăng trưởng ổn định ở mức cao, thành công này có được cũng phần nào nhờ vào các yếu tố từ bên ngoài. Nền kinh tế đầu tầu có thể kể đến như Trung Quốc, Mỹ, Nhật, còn Việt Nam có vị thế kinh tế tương đối nhỏ tuy nhiên dân số tương đối lớn, hiện tại thuộc nhóm lớn nhất ở ASEAN. Việt Nam hiện đang đương đầu với nhiều vấn đề trong lĩnh vực bất động sản và ngân hàng. Thương mại của Việt Nam hiện vận hành tương đối tốt bởi xuất khẩu hiện vẫn đang ghi nhận tăng trưởng tốt sang các thị trường lớn ví như Hoa Kỳ, mặc dù có khủng hoảng nhưng thương mại có dấu hiệu rất tích cực.
Việt Nam có độ mở rất lớn trong tự do thương mại toàn cầu, Việt Nam đã ký hiệp định tự do thương mại với EU, Việt Nam cũng đã ký kết nhiều hiệp định thương mại khác ví như với Anh, rồi hiệp định đa phương như CPTPP hay ASEAN cũng như rất nhiều các thỏa thuận hiệp định tự do thương mại khác mà Việt Nam ký kết như EVFTA cũng đã được ký thông qua vào năm 2020 qua một quá trình đàm phán dài đến 10 năm.
Cũng theo ông Stoffers, tự do hóa thương mại cần phải được thực hiện trực tiếp, để hiện thực hóa EVFTA thì cũng cần phải đi kèm với thỏa thuận bảo hộ đầu tư (IPA), như vậy chúng ta có các tiêu chuẩn mới trong việc bảo hộ đầu tư ví dụ như điều khoản không phân biệt đối xử hay cam kết đối xử tự do và công bằng cũng như cho phép nhà đầu tư chuyển tài sản về nước, trước đây đây là một vấn đề rất lớn; ngoài ra là vấn đề bồi thường đầy đủ trong trường hợp nhà đầu tư bị thu hồi đất. Không chỉ vậy còn cần phải tính đến cơ chế giải quyết tranh chấp. Tuy nhiên ngay cả thỏa thuận bảo hộ đầu tư này cũng chưa được phê chuẩn.
Chính phủ Việt Nam đã đưa ra các cam kết thực hiện các tiêu chuẩn quốc tế về bảo hộ đầu tư cũng như bảo vệ tài sản của nhà đầu tư và như vậy với EVFTA Việt Nam sẽ thu hút được thêm các nhà đầu tư chất lượng cao từ EU, thúc đẩy sự hội nhập của Việt Nam vào chuỗi giá trị toàn cầu và đẩy cao làn sóng dịch chuyển sản xuất từ Trung Quốc sang Việt Nam, Giám đốc FNF nhận định.