Giá gạo toàn cầu đã tăng lên mức cao mới trong 15 năm, được thúc đẩy bởi nhu cầu mạnh mẽ và mối lo ngại về nguồn cung kéo dài.
Ngày 27/12, theo Hiệp hội các nhà xuất khẩu gạo Thái Lan, gạo trắng Thái Lan 5% tấm – tiêu chuẩn châu Á – đã tăng tuần thứ ba liên tiếp lên mức 659 USD/tấn. Đó là mức cao nhất kể từ tháng 10 năm 2008 và khiến giá tăng khoảng 38% trong năm nay, sau khi nhà xuất khẩu hàng đầu Ấn Độ hạn chế xuất khẩu và thời tiết khô hạn đe dọa sản xuất.
Gạo rất quan trọng đối với chế độ ăn uống của hàng tỷ người ở châu Á và châu Phi, và đợt tăng giá mới nhất có thể gây áp lực lạm phát và tăng chi phí nhập khẩu cho người mua. Một số quốc gia đã tăng cường mua hàng để xây dựng đủ kho dự trữ trong bối cảnh lo ngại rằng tác động của El Niño sẽ khiến nguồn cung thắt chặt hơn nữa trong những tháng tới. Tổng thống Indonesia Joko Widodo giữa tháng 12 cho biết Thái Lan sẽ cung cấp tới 2 triệu tấn vào năm tới, trong khi Ấn Độ đã đồng ý cung cấp 1 triệu tấn. Trong khi đó, Philippines dự kiến sẽ nhận hơn 500.000 tấn gạo do khu vực tư nhân nhập khẩu cho đến hết tháng 2 năm 2024.
El Niño đã bắt đầu gây ra một số lo ngại ở châu Á và thị trường gạo căng thẳng đang phải đối mặt với thử thách đầu tiên từ hiện tượng thời tiết. Thị trường đã bị đảo lộn bởi các hạn chế xuất khẩu từ nhà vận chuyển hàng đầu Ấn Độ và thời tiết khô hơn sau sự kiện này có nguy cơ gây ra nhiều hỗn loạn hơn.
Bất kỳ sự suy giảm sản xuất nào cũng có nguy cơ thắt chặt nguồn cung toàn cầu và có thể thúc đẩy một đợt tăng giá mới gần đây đã hạ nhiệt từ mức cao nhất trong gần 15 năm. Trên khắp châu Á, các quốc gia đang cảnh báo về tác động. Nhà nhập khẩu lớn Indonesia đã cảnh báo sản lượng sẽ bị ảnh hưởng nhẹ, trong khi Việt Nam yêu cầu nông dân trồng vụ tiếp theo sớm hơn thường lệ để tránh tình trạng thiếu nước. Philippines cũng đang viện trợ cho người trồng lúa để đối phó với thời tiết khi lạm phát gạo tăng cao.
Những lo ngại về thời tiết đang lan rộng khắp thị trường gạo là dấu hiệu đầu tiên cho thấy mối lo ngại thực sự về tác động tiềm tàng từ hiện tượng mang tính chu kỳ. Hiện tượng khí hậu này có thể làm khô mùa màng, làm căng thẳng lưới điện, ảnh hưởng đến hoạt động đánh bắt cá và cắt đứt khả năng tiếp cận các mỏ do lũ lụt khắp các khu vực từ châu Á, châu Phi đến Nam Mỹ. Muhamad Shakirin Mispan, Phó giáo sư tại Viện Khoa học Sinh học thuộc Đại học Malaya, cho biết: Nhiều loại cây trồng, đặc biệt là những cây trồng phụ thuộc nhiều vào nguồn nước, sẽ bị ảnh hưởng nặng nề bởi El Niño. Sản lượng giảm từ các nhà sản xuất chính sẽ “tác động đáng kể đến nguồn cung gạo toàn cầu, không chỉ ảnh hưởng đến Đông Nam Á mà còn ảnh hưởng đến toàn thế giới”.
Thị trường gạo đã chứng kiến nhiều tuần hỗn loạn sau khi Ấn Độ tăng cường hạn chế xuất khẩu vào cuối tháng 7. Động thái này khiến các chính phủ từ châu Á đến châu Phi lo lắng, dẫn đến một loạt các thỏa thuận cung cấp và ngoại giao, đưa ra cảnh báo về việc tích trữ và thúc đẩy lạm phát ở Philippines và Indonesia.
Sự kiện này thường mang đến thời tiết nóng hơn và khô hơn trên khắp các vùng của châu Á và có thể dẫn đến hạn hán và cháy rừng. Indonesia có kế hoạch nhập khẩu thêm ngũ cốc trong năm nay và năm tới, đồng thời cho biết sản lượng năm 2023 của nước này có thể giảm 1,2 triệu tấn.
Sản lượng gạo chưa bóc vỏ dự kiến đạt 54,5 triệu tấn, thấp hơn một chút so với năm 2022. Việt Nam, nước xuất khẩu gạo lớn thứ ba thế giới, đã yêu cầu người trồng ở khu vực đồng bằng sông Cửu Long chiếm 26% sản lượng vụ đông xuân của khu vực bắt đầu gieo trồng từ đầu tháng này, thay vì tháng 11. Chỉ thị được đưa ra nhằm tránh tình trạng thiếu nước vào cuối vụ thu hoạch, một phần do El Niño.
El Niño là một hiện tượng xảy ra tự nhiên nhưng nó lại trùng hợp với thời tiết cực đoan và nóng hơn do tác động của việc tăng phát thải khí nhà kính tới khí hậu. Nhiệt độ trung bình toàn cầu trong tháng 9 đã phá kỷ lục nắng nóng sau mùa hè Bắc bán cầu ấm nhất từ trước đến nay. Theo Carl Bek-Nielsen, Giám đốc điều hành của công ty trồng cọ dầu Malaysia United Plantations Bhd, tình trạng khô hạn kéo dài có thể dẫn đến nhiều vụ cháy rừng hơn ở Đông Nam Á.
Australia dự đoán El Niño sẽ còn tồn tại cho đến ít nhất là cuối tháng 2 năm 2024 và các chủ trang trại dự kiến sẽ chuẩn bị cho điều kiện khô hạn hơn bằng cách tăng cường bán bò để giết mổ. Điều đó đã đè nặng lên Chỉ số Gia súc non miền Đông, một mức giá chuẩn, gần đây đã giảm xuống mức thấp nhất trong 9 năm. Một số cây trồng được hưởng lợi từ El Niño, chẳng hạn như hạnh nhân và bơ ở California có lượng mưa cao hơn, nhưng nhiều loại lương thực chủ yếu từ gạo, ca cao, đường, lúa mì và dầu cọ có xu hướng phải đối mặt với điều kiện trồng trọt khó khăn hơn.
Duy Hưng (tổng hợp)