Thời điểm này, nhu cầu cát xây dựng trên địa bàn tỉnh tăng cao, trong khi nguồn cung hạn chế, không đủ đáp ứng nhu cầu. Từ thực tế này, vì lợi nhuận mà nhiều đối tượng đã khai thác cát trái phép để bán.
Khu vực sông Trà Khúc gần cầu Trường Xuân, đoạn giáp ranh xã Tịnh Hà (Sơn Tịnh) và Tịnh Ấn Tây (TP.Quảng Ngãi), khi màn đêm buông xuống là thời điểm mà các đối tượng khai thác, vận chuyển cát trái phép hoạt động. Người dân ở đây cho biết, các ghe hút cát hoạt động liên tục, cao điểm là từ 21 giờ đến khoảng 2 - 3 giờ sáng. Thậm chí, có hôm đến 4 - 5 giờ sáng vẫn còn hoạt động. Cát được hút bằng máy bơm lên ghe, sau đó mang vào địa điểm tập kết khá lớn ở khu vực gần chân cầu Trường Xuân để bán cho các đối tượng thu mua.
Tại điểm tập kết cát, các đối tượng ngang nhiên sử dụng xe máy đào để xúc cát đưa lên xe tải. Mỗi đêm có hàng chục lượt xe tải vào điểm tập kết này để chở cát mang đi tiêu thụ một cách công khai.
Xe tải chở cát khai thác trái phép ở khu vực cầu Trường Xuân đưa đi tiêu thụ.
Theo tìm hiểu của chúng tôi, khu vực sông Trà Khúc gần cầu Trường Xuân là một trong những “điểm nóng” về nạn khai thác cát trái phép trong nhiều năm qua. Khi nguồn cát khan hiếm, giá cát trên thị trường tăng cao thì tình trạng khai thác cát trái phép ở khu vực này cũng gia tăng. Lãnh đạo TP.Quảng Ngãi cho rằng, dù nắm được thông tin, nhưng việc xử lý gặp khó, vì địa điểm tập kết, mua bán cát trái phép diễn ra tại bến tự phát thuộc xã Tịnh Hà (Sơn Tịnh) nên thành phố chỉ có thể tập trung xử lý các đối tượng vận chuyển cát thuê.
Để đối phó với chính quyền địa phương và lực lượng chức năng, đối tượng bố trí người cảnh giới để báo động từ xa. Khi “có động” lập tức ngưng khai thác và di chuyển phương tiện đi nơi khác. Điều này gây nhiều khó khăn trong công tác phát hiện, truy bắt, xử lý đối tượng khai thác, vận chuyển cát trái phép.
Cát khai thác trái phép ở sông Trà Khúc được tập kết trên bờ để bán.
Hơn 1 tháng qua, Công an huyện Sơn Tịnh phát hiện, xử lý 36 đối tượng có hành vi tàng trữ, mua bán, vận chuyển khoáng sản cát không có nguồn gốc từ sông Trà Khúc. Qua đó, tạm giữ 14 xe máy đào, 17 xe ô tô và hàng trăm m3 cát.
Tình trạng khai thác cát trái phép không chỉ xảy ra ở khu vực đồng bằng, mà ở khu vực miền núi, một số đối tượng vẫn lén lút khai thác cát trái phép ở sông, suối. Điển hình như tại khu vực sông Liên, đoạn qua xã Ba Thành, Ba Động (Ba Tơ), việc khai thác cát trái phép thời gian qua diễn ra vào ban đêm và sáng sớm.
Mới đây, qua kiểm tra thực tế tại khu vực khai thác cát trái phép này, Chủ tịch UBND huyện Ba Tơ đã có văn bản yêu cầu chính quyền địa phương và các cơ quan liên quan tăng cường công tác quản lý nhà nước về khoáng sản. Tổ chức truy quét để kịp thời phát hiện, xử lý nghiêm hành vi vi phạm pháp luật; thường xuyên tổ chức kiểm tra, truy xuất nguồn gốc các điểm tập kết cát, sạn hiện có trên địa bàn; đối với những trường hợp vi phạm cần phải xử lý nghiêm theo quy định.
Để hạn chế đến mức thấp nhất tình trạng khai thác cát trái phép, bên cạnh tăng cường kiểm tra, xử lý của lực lượng công an, rất cần sự vào cuộc quyết liệt hơn nữa của các ngành chức năng liên quan. Nhất là quản lý chặt chẽ hơn nữa của chính quyền các địa phương đối với hoạt động thăm dò, khai thác, vận chuyển cát trái phép; cơ quan chức năng cần sớm nâng chế tài xử phạt mới đủ sức răn đe…
Các đối tượng dùng máy bơm hút cát lên ghe rồi vận chuyển vào bờ bán cho các đối tượng thu mua.
Trên địa bàn tỉnh hiện có 3 mỏ cát còn giấy phép hoạt động với tổng công suất hơn 93 nghìn m3/năm, đang khai thác để cung cấp nhu cầu xây dựng trên địa bàn tỉnh. Tuy nhiên, hiện nay nhu cầu cát xây dựng trên địa bàn tỉnh rất lớn, nên nguồn cung không đủ cầu. Theo đánh giá của các nhà thầu xây dựng, hiện tại, cát xây dựng đang là mặt hàng khan hiếm và giá cao. Hiện giá cát trên thị trường dao động từ 200 nghìn đồng - 300 nghìn đồng/m3.
Tại cuộc họp của UBND tỉnh với các sở, ngành, địa phương liên quan đến tiến độ thực hiện các thủ tục để đưa các mỏ cát đã trúng đấu giá vào khai thác, Phó Chủ tịch UBND TP.Quảng Ngãi Nguyễn Lâm cho rằng, để ổn định tình hình thiếu nguồn vật liệu cát xây dựng trên địa bàn tỉnh, giải pháp hiện nay là sớm hoàn thiện các thủ tục để đưa các mỏ cát đã trúng đấu giá vào hoạt động. Khi nguồn cung dồi dào sẽ ổn định được giá cả thị trường và chống được nạn khai thác cát trái phép.
Theo Quyền Giám đốc Sở TN&MT Nguyễn Đức Trung, từ năm 2022 đến quý I năm 2023, Quảng Ngãi đã tổ chức đấu giá thành công 12 mỏ cát chưa có kết quả thăm dò, với trữ lượng dự báo khoảng 5 triệu m3. Nhằm sớm đưa các mỏ cát đã trúng đấu giá vào hoạt động khai thác, Sở TN&MT đã đôn đốc các đơn vị trúng đấu giá khẩn trương hoàn chỉnh hồ sơ, thủ tục và đẩy nhanh thời gian thẩm định trình UBND tỉnh xem xét, phê duyệt và cấp phép khai thác so với quy trình thẩm định, phê duyệt theo quy định.
Dự kiến, đến hết tháng 4/2023, Sở TN&MT sẽ trình UBND tỉnh xem xét, cấp Giấy phép khai thác đối với mỏ cát thôn Vạn Xuân 2, xã Hành Thiện (Nghĩa Hành); trình UBND tỉnh xem xét, phê duyệt trữ lượng đối với 3 mỏ cát làm vật liệu xây dựng thông thường ở xã Sơn Bao (Sơn Hà) và xã Ba Động (Ba Tơ). Đến hết tháng 5/2023, trình UBND tỉnh xem xét, cấp Giấy phép khai thác đối với 4 mỏ cát ở xã Nghĩa Lâm, Nghĩa Thắng (Tư Nghĩa), xã Tịnh Hà (Sơn Tịnh) và xã Nghĩa Dũng, Tịnh An (TP.Quảng Ngãi). Đến hết tháng 6/2023, trình UBND tỉnh xem xét, cấp Giấy phép khai thác đối với 3 mỏ cát ở xã Trà Bình (Trà Bồng), xã Tịnh Hà (Sơn Tịnh) và xã Nghĩa Thuận (Tư Nghĩa)…
Trước nhu cầu cát xây dựng tăng cao và để ngăn chặn tình trạng khan hiếm nguồn cát, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Trần Phước Hiền đã yêu cầu Sở TN&MT, Sở Xây dựng và các địa phương, đơn vị liên quan hỗ trợ các doanh nghiệp, rút ngắn thời gian thực hiện hồ sơ, thủ tục để đưa các mỏ cát đã trúng đấu giá vào khai thác, nhằm đảm bảo nhu cầu thị trường.