Mùa màng khô héo ở vùng Puno, miền nam Peru. Kể từ cuối tháng 3, đất nước này đang trải qua đợt hạn hán tồi tệ nhất trong 58 năm qua.
Việc thiếu mưa đã ảnh hưởng đến chất lượng hạt cà phê của Peru khiến chúng trở nên nhỏ đến mức trông giống như lúa mì. Ước tính rằng hạn hán trong 5 tháng qua có thể phá hủy hơn 16.000ha cây trồng ở Puno, nơi thiếu hụt 70% lượng mưa trong tháng 3, khiến đây trở thành tháng chịu ảnh hưởng nặng nề nhất của tình trạng khẩn cấp. Những đợt khô hạn như vậy không còn là những sự cố riêng lẻ.
Theo báo cáo của Senamhi, cơ quan khí tượng của Peru, nước này đã phải hứng chịu ít nhất 10 đợt hạn hán nghiêm trọng từ năm 1981 đến 2018. Theo Tổ chức Khí tượng Thế giới, năm 2022–2023 là mùa hè thứ ba liên tiếp Peru phải đối mặt với tình trạng căng thẳng về nước như vậy, do kiểu thời tiết La Niña ba lần liên tiếp hiếm gặp.
Ngoài tác động đối với mùa màng, những đợt hạn hán này cũng gióng lên hồi chuông cảnh báo về tác động đối với việc sản xuất điện ở Peru, với gần một nửa nguồn cung cấp điện quốc gia phụ thuộc vào các nhà máy thủy điện. Trong những tháng gần đây, người dân Peru đã bắt đầu cảm thấy hậu quả của sự phụ thuộc quá mức này.
Trong thời kỳ hạn hán, một số trong số hơn 200 nhà máy thủy điện ở Peru đã không sản xuất đủ năng lượng để đáp ứng nhu cầu quốc gia. Trong đợt hạn hán này, Peru thậm chí còn cắt điện ở Puno. Khi các nhà máy thủy điện không sản xuất đủ, quốc gia này sử dụng khí đốt tự nhiên và thường đốt dầu diesel như một giải pháp thay thế, một nguồn gây ô nhiễm và tốn kém. Trong đợt hạn hán hiện nay, sản lượng thủy điện giảm tới 29% vào tháng 12/2022 so với tháng 12 trước đó, trong khi các nhà máy nhiệt điện khí tự nhiên tăng sản lượng 76% và nhà máy diesel tăng 208%, theo dữ liệu từ Bộ Năng lượng và Mỏ (Minem) của nước này.
Mưa trễ đồng nghĩa với việc các tổ máy diesel phải vận hành gần cả tháng và điều này đã ảnh hưởng đến những người dùng miễn phí. Vào tháng 12 năm ngoái, cái gọi là “người dùng miễn phí” – những người dùng lớn như trung tâm thương mại, ngành công nghiệp, công ty khai thác mỏ và các công ty lớn khác ký hợp đồng cung cấp trực tiếp với các nhà phát điện trên thị trường bán buôn – đã trả 86,30 USD cho mỗi megawatt mỗi giờ. Con số này gần gấp ba lần số tiền được trả vào tháng 7/2021, khi giá là 30 USD. Theo Viện Thống kê và Thông tin Quốc gia (INEI), mặc dù tác động thấp hơn đối với những người tiêu dùng khác và khác nhau theo khu vực, nhưng giá điện đã tăng trung bình 8,56% trong năm 2022.
Đối với Hiệp hội Năng lượng tái tạo Peru, sự phụ thuộc của nước này vào thủy điện đang trở nên không bền vững khi khủng hoảng khí hậu trở nên rõ ràng hơn. Sự gia nhập của năng lượng tái tạo không thể chờ đợi. Nếu không, COES, cơ quan điều phối ngành điện của Peru, đã cảnh báo về nguy cơ cao là việc đốt dầu diesel có thể trở thành một tính năng lâu dài của hệ thống điện. Đây là viễn cảnh đáng lo ngại ở một quốc gia mà nguồn gió và mặt trời chỉ chiếm lần lượt 3% và 2% công suất lắp đặt. Chúng tạo ra hơn 3% điện năng của đất nước, với các nhà máy thủy điện và nhiệt điện là nguồn chính.
Theo một báo cáo của Global Energy Monitor, những con số này cho thấy Peru đang tụt hậu như thế nào so với các quốc gia khác ở Mỹ Latinh trong việc xây dựng năng lượng gió và mặt trời, trong một khu vực có thể dẫn đầu thế giới về các nguồn này. Hiện tại, cuộc đua khu vực này được dẫn đầu bởi Brazil, quốc gia có tổng công suất năng lượng mặt trời và gió là 27 gigawatt. Mexico (20 GW), Chile (10 GW), Argentina (5 GW) và Uruguay (2 GW) chiếm phần còn lại của top 5.
Theo nghiên cứu tương tự, nếu Peru phát triển các dự án năng lượng tái tạo mới, nước này có thể tham gia danh sách này và thậm chí vượt qua Argentina. Trên thực tế, Hiệp hội Năng lượng tái tạo Peru ước tính rằng khoảng 23 tỷ USD đầu tư tiềm năng vào năng lượng tái tạo sẽ được thực hiện ở Peru trong 10 năm tới, điều này cho biết sẽ tạo ra hơn 120.000 việc làm. Các chuyên gia đồng ý rằng việc thiếu kế hoạch dài hạn đang cản trở Peru trong quá trình chuyển đổi sang năng lượng tái tạo.
Lấy Chile làm ví dụ, quốc gia này đã đặt ra các mục tiêu đầy tham vọng trong kế hoạch năng lượng 2050, chẳng hạn như tạo ra ít nhất 70% điện năng từ năng lượng tái tạo vào năm 2050 và trở thành trung hòa carbon vào năm 2050. Ở Chile, họ đã nhận ra một chính sách đã mang lại hàng tỷ đô la đầu tư hàng năm trong thập kỷ qua trong khi Peru, quốc gia đã không cập nhật Chính sách Năng lượng Quốc gia kể từ năm 2010.
Những thay đổi về quy định hiện đang được xem xét, điều này có thể giúp các nhà máy điện gió và điện mặt trời dễ dàng tham gia đấu thầu do các nhà phân phối điện đưa ra. Hiện tại, các quy trình này yêu cầu năng lượng mua phải được kết hợp với nguồn điện không đổi hoặc có thể kiểm soát được, điều này hạn chế sự tham gia của các nguồn tái tạo như năng lượng mặt trời và gió, do sản lượng thay đổi của chúng do sự dao động của ánh sáng mặt trời và gió.
Để đảo ngược điều này, Minem đã đệ trình một dự luật lên quốc hội Peru sẽ giúp giảm giá điện và sẽ không bị bất kỳ bên nào phản đối. Tuy nhiên, cuộc khủng hoảng chính trị đang diễn ra của đất nước đã ngăn cản quá trình thảo luận này. Mặc dù các công ty Trung Quốc quan tâm đến việc đầu tư vào các dự án năng lượng tái tạo ở Mỹ Latinh, nhưng ở Peru, những khoản đầu tư như vậy chủ yếu tập trung vào cơ sở hạ tầng và nhà máy thủy điện. Ngay cả Luz del Sur, công ty tiện ích của Peru sở hữu hơn 30% thị trường phân phối điện và có cổ đông lớn là China Yangtze Power, không có kế hoạch bắt đầu các dự án năng lượng mặt trời và gió cho đến ít nhất là năm 2024.