Nguy cơ bùng phát chiến tranh thương mại quy mô lớn sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump áp đặt một loạt chính sách thuế quan mới, đang đòi hỏi các doanh nghiệp Việt cần tạo dựng chuỗi cung ứng an toàn hơn nhằm lường trước các “ẩn số” tác động tiêu cực. Việc càng ứng phó nhanh sẽ càng giúp sớm vượt qua những rủi ro trong thời gian tới.

Những diễn biến mới nhất trong thượng tuần tháng 2/2025 cho thấy, Liên minh châu Âu (EU) đã cảnh báo Tổng thống Mỹ Donald Trump rằng khối này sẽ đáp trả mạnh mẽ sau khi ông Trump nhấn mạnh sẽ áp thuế đối với hàng hóa nhập khẩu từ EU. 

Lường trước tác động tiêu cực

Trong khi đó, Canada, Mexico, Trung Quốc cũng vừa đồng loạt phản ứng với chính sách thuế quan mới của ông Trump (đã ký một sắc lệnh áp thuế 25% đối với hàng hóa từ Mexico và Canada, và thuế 10% đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc, dự kiến sẽ có hiệu lực vào ngày 4/2).

Việc kết nối DN Việt với các nhà cung cấp, thu mua quốc tế có uy tín là rất cần thiết trong lúc này nhằm tạo dựng chuỗi cung ứng an toàn, giảm thiểu rủi ro có thể xảy đến từ “ẩn số” thương chiến.

Như cảnh báo từ giới chuyên gia, một cuộc chiến thương mại quy mô lớn có nguy cơ bùng phát từ hàng loạt phản ứng mạnh mẽ của các quốc gia chịu ảnh hưởng chính sách thuế quan mới của chính quyền Mỹ. Chưa kể, khả năng xảy ra một cuộc chiến thương mại mới dưới thời của chính quyền Trump nhiệm kỳ hai có thể dẫn đến mức thuế cao hơn đối với hàng tái xuất, ảnh hưởng tới tăng trưởng GDP của Việt Nam trong năm 2025.

Nhất là với chính sách thuế nhập khẩu tăng lên, nhu cầu tiêu dùng từ Mỹ về lâu dài có thể giảm do chi phí hàng hóa nhập khẩu trở nên đắt đỏ, từ đó kéo theo sự sụt giảm XK của Việt Nam. Với tỷ trọng 30% giá trị hàng XK là sang thị trường Mỹ, GDP của Việt Nam sẽ bị ảnh hưởng một cách sâu rộng. Đó là chưa tính đến trường hợp nhu cầu Mỹ sẽ dẫn tới việc hàng hóa giá rẻ từ một số quốc gia sẽ tràn sang những thị trường khác, tạo áp lực cạnh tranh lên hàng hóa và các ngành công nghiệp nội địa của Việt Nam.

Thuế suất cao làm tăng giá bán hàng hóa từ Việt Nam, giảm sức cạnh tranh tại thị trường Mỹ và khả năng duy trì thị phần. Kết quả là kim ngạch xuất khẩu (XK) giảm, có nguy cơ dẫn đến thâm hụt hoặc suy giảm thặng dư cán cân thương mại.

Những diễn biến mới như vậy đang cần các doanh nghiệp (DN) Việt theo dõi sát sao để lường trước tác động tiêu cực, đặc biệt là tác động đến chuỗi cung ứng. Bởi lẽ, sự phụ thuộc vào thương mại cũng khiến Việt Nam dễ bị tổn thương trước các rủi ro bên ngoài. 

Như lưu ý của Ts. Hà Thị Cẩm Vân, chuyên gia kinh tế, việc ông Trump đề xuất áp thuế toàn diện lên hàng nhập khẩu sẽ làm tăng chi phí hàng hóa Việt Nam tại Mỹ, khiến các ngành XK lớn như điện tử, may mặc, và da giày mất lợi thế cạnh tranh. Các DN Việt Nam, vốn tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu, có thể gặp khó khăn trong việc duy trì hợp đồng và thị trường.

Đứng ở góc độ quản lý, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên cho rằng kế hoạch tăng thuế của Tổng thống Donald Trump dẫn đến tình trạng thu gom hàng “chạy thuế”, làm cho nhu cầu và giá cước vận chuyển container tăng mạnh. Việt Nam cũng đứng trước thách thức cạnh tranh XK về giá do gia tăng các chi phí về logistics.

Còn theo PGs.Ts. Phạm Thị Thu Trà, chuyên gia kinh tế, không thể bỏ qua những thách thức mà xu hướng bảo hộ thương mại và các chính sách của chính quyền Trump sẽ mang lại. Như trong nhiệm kỳ đầu, ông Trump tỏ ra đặc biệt nhạy cảm với các quốc gia có thặng dư thương mại với Hoa Kỳ, trong đó có Việt Nam. Nếu ông Trump tiếp tục áp đặt mức thuế nhập khẩu diện rộng, hàng hóa từ Việt Nam cũng sẽ chịu tác động tiêu cực đáng kể.

Thực ra, để đánh giá tác động đầy đủ từ chính sách thuế quan mới của chính quyền Mỹ vẫn cần chờ thêm thời gian với những “ẩn số” khó đoán định. Tuy nhiên, các DN Việt nên có kế hoạch cho tương lai, nhận ra những điểm yếu trong chuỗi cung ứng hiện tại để tạo dựng an toàn hơn.

Càng ứng phó nhanh càng sớm vượt rủi ro

Chẳng hạn như chọn hướng đi an toàn bằng việc đa dạng hóa thị trường XK. Trao đổi với VnBusiness, ông Diệp Thành Kiệt, Phó chủ tịch Hiệp hội Da giày - Túi xách Việt Nam (Lefaso), có lời khuyên với những DN nhỏ và vừa nên chọn những thị trường ít có tính rủi ro hơn và có tính ổn định hơn (chẳng hạn như thị trường EU, Nhật Bản, thậm chí thị trường ASEAN). 

Ngoài ra, ông Kiệt cho rằng mục tiêu của chính quyền mới ở Mỹ trong thời gian tới mà họ gọi là “thương mại công bằng”, có nghĩa là làm sao giảm được thâm hụt thương mại càng nhiều càng tốt. Trong khi đó, Việt Nam hiện là một trong những quốc gia có thâm hụt thương mại rất lớn với Mỹ. 

Và một trong những cách để giải quyết được bài toán về thương mại công bằng mà chính quyền mới của Donald Trump sẽ tập trung chú ý, đứng ở góc độ ngành da giày, ông Kiệt lưu ý vấn đề nhập khẩu nguyên phụ liệu ngành da giày. Tức là thay vì nhập khẩu từ một số nước có giá trị cao, chúng ta có thể chuyển dần sang nhập khẩu từ Hoa Kỳ. 

Mặt khác, vị phó chủ tịch Lefaso nhấn mạnh cần kiểm soát XK sang Hoa Kỳ một cách thực chất. Nhất là cần tránh tình trạng “chuyển tải” sản xuất. Tức là giải quyết tình trạng đưa sản phẩm đã sơ chế hoặc thậm chí sản xuất gần hoàn thiện ở nước ngoài sau đó đưa về Việt Nam với danh nghĩa bán thành phẩm và làm một số công đoạn với giá trị rất thấp như đóng gói, dán nhãn rồi XK đi. 

Đứng ở góc độ chuyên gia, Ts. Hà Thị Cẩm Vân đề xuất một trong những biện pháp nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực là cần đa dạng hóa thị trường và chuỗi cung ứng, giảm phụ thuộc vào Mỹ bằng cách mở rộng XK sang EU, Nhật Bản, ASEAN và tăng cường nội địa hóa sản xuất để nâng cao tự chủ kinh tế.

Để tạo dựng chuỗi cung ứng an toàn thì việc đa dạng thị trường xuất nhập khẩu là điều mà các DN Việt cần tính tới. Đặc biệt là các hiệp định thương mại tự do (FTA) như CPTPP, EVFTA, RCEP, sẽ giúp Việt Nam phần nào đảm bảo được lượng hàng hóa thông qua được duy trì ổn định, giảm thiểu ảnh hưởng và biến động thương mại một khi các cuộc chiến thương mại có nguy cơ bùng phát.

Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nói rằng cùng với việc đàm phán ký kết các FTA, Bộ Công Thương sẽ tiếp tục hỗ trợ DN khai thác tối đa lợi ích từ các hiệp định. Bộ cũng sẽ phối hợp với các bộ, ngành liên quan để hỗ trợ DN xây dựng chuỗi cung ứng bền vững, đảm bảo nguồn nguyên liệu đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế về an toàn, môi trường và phát triển bền vững. Bên cạnh đó, các chương trình kết nối DN với các nhà cung cấp uy tín trong nước và quốc tế sẽ giúp tối ưu hóa chi phí sản xuất và nâng cao khả năng cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam.

Tựu trung lại, trước “ẩn số” thương chiến với những biến động khó lường, nếu các DN Việt càng ứng phó nhanh bao nhiêu trong giai đoạn đầy thách thức này với việc tạo dựng chuỗi cung ứng an toàn, sẽ càng sớm vượt qua những rủi ro bấy nhiêu.

Thế Vinh-Link gốc