Tuy nhiên, rất ít nhà đầu tư đại chúng có đủ căn cứ để đánh giá và thấu rõ lợi và bất lợi của hình thức phát hành cổ phiếu này. Trong khi đó, thực tế các chương trình ESOP của một số ngân hàng thường tập trung vào nhóm cán bộ cấp cao.
Giữ chân nhân tài
Theo kế hoạch trình Đại hội cổ đông (ĐHCĐ), Techcombank dự kiến chào bán 4,76 triệu cổ phiếu
TCB
cho cán bộ nhân viên, người lao động theo chương trình ESOP với giá 10.000 đồng/cp. Mức giá này chưa bằng một nửa so với thị giá của
TCB trên thị trường chứng khoán trong thời điểm hiện tại.
Thời gian dự kiến phát hành trong năm 2020, trong quý III hoặc quý IV/2020, ủy quyền cho HĐQT quyết định thời điểm cụ thể.
Đáng chú ý, cổ phần phát hành thêm không hạn chế chuyển nhượng. Nếu phát hành số cổ phiếu này, vốn điều lệ của Techcombank dự kiến tăng từ 35.001 tỷ đồng lên 35.049 tỷ đồng. Số tiền thu về sẽ được bổ sung vốn cho hoạt động của ngân hàng.
Đây là năm thứ 3 liên tiếp, Techcombank thực hiện phát hành cổ phiếu ESOP. Cụ thể, năm 2018, Techcombank đã phát hành gần 14,7 triệu cổ phiếu ESOP; năm 2019 phát hành hơn 3,5 triệu cổ phiếu ESOP, với giá bán là 10.000 đồng/cp, chiếm 0,1% tổng số cổ phiếu
TCB đang lưu hành trên thị trường. Tổng giá trị phát hành hơn 35 tỷ đồng.
Mới đây, tại ĐHCĐ, VPBank cũng lên kế hoạch phát hành 17 triệu cổ phiếu ESOP, với giá bán dự kiến là 10.000 đồng/cp từ nguồn cổ phiếu quỹ. Số tiền dự kiến thu về 170 tỷ đồng.
Trong chương trình ESOP này, các cán bộ nhân viên được mua cổ phiếu quỹ với giá ưu đãi, với điều kiện là số cổ phiếu được mua sẽ bị phong tỏa (hạn chế chuyển nhượng) tối đa 3 năm kể từ ngày kết thúc đợt bán.
Tuy nhiên, HĐQT đề xuất được quyết định việc nới lỏng thời gian hạn chế chuyển nhượng cụ thể tùy thuộc vào chính sách nhân sự trong mỗi thời kỳ nhưng tối đa không vượt các tỷ lệ sau: tối đa 30% sau 1 năm, 35% sau 2 năm, 35% sau 3 năm.
Theo giải thích của VPBank, việc phát hành cổ phiếu ESOP cho cán bộ công nhân viên nhằm giữ chân nhân tài và ghi nhận đóng góp của các cấp cán bộ nhân viên của nhà băng này.
Còn đại diện của Techcombank chia sẻ, mục đích phát hành lượng cổ phiếu ESOP cho người lao động nhằm thu hút, khuyến khích và giữ chân cán bộ và nhân viên giỏi có năng lực tiếp tục làm việc và cống hiến lâu dài cho ngân hàng.
"Phần thưởng"... không chia đều
Theo đánh giá của các chuyên gia, ESOP là phần thưởng để đánh giá và định lượng sự hiệu quả, công sức của nhân viên, ban lãnh đạo mang lại cho tổ chức.
Tuy nhiên, nhìn từ việc doanh nghiệp phát hành ESOP trong thời gian qua, nhà đầu tư có thể căn cứ vào một số tiêu chí để đánh giá năng lực, tính minh bạch, sự hợp lý của việc sử dụng công cụ này.
Trên thực tế, các chương trình ESOP của một số ngân hàng thường tập trung vào nhóm cán bộ cấp cao. Như trường hợp của VPBank, vào cuối năm 2019, ngân hàng này công bố toàn bộ 31 triệu cổ phiếu
VPB đã được phân phối hết cho 725 nhân viên với giá 10.000 đồng/cp, tương đương với tỷ lệ chào bán thành công là 100%.
Trong đó, riêng Tổng giám đốc Nguyễn Đức Vinh đã mua vào 16,4 triệu cổ phiếu, chiếm tới 53% lượng chào bán. Sau giao dịch, ông Vinh sở hữu 32,4 triệu cổ phiếu, tương đương 1,28% vốn điều lệ ngân hàng.
Trước đó, năm 2019, VPBank cũng đã phát hành 33,7 triệu cổ phiếu ESOP. Ông Nguyễn Đức Vinh vẫn là người mua nhiều nhất với 15,55 triệu cổ phiếu.
Việc chào bán cổ phiếu ESOP với giá bằng mệnh giá (10.000 đồng/cp) được cho là một món quà nhiều giá trị dành cho các “sếp” ngân hàng. Bởi thực tế, thị giá cổ phiếu của các ngân hàng thực hiện các chương trình ESOP đều cao hơn rất nhiều mức giá cổ phiếu được chào bán.
Chẳng hạn, hiện giá thị trường cổ phiếu của Techcombank đang ở mức 20.900 đồng/cp, còn VPBank là 22.850 đồng/cp.
Chính vì vậy, các chương trình ESOP thời gian qua đã vấp phải sự phản ứng của một số cổ đông trước sự hoài nghi tiền của ngân hàng đang “chảy” vào túi cá nhân nội bộ thông qua con đường ESOP?
Đánh giá về chính sách thưởng bằng cổ phiếu cho nhân viên, cán bộ chủ chốt của ngân hàng, một cổ đông nhận xét, đây được xem như "củ cà rốt" của nhiều doanh nghiệp hiện nay. Trong khi nhân viên phấn khởi thì nhiều cổ đông rất lo sợ vì khi phát hành thêm cổ phiếu đồng nghĩa giá trị cổ phiếu sẽ bị "pha loãng", nên có nhiều công ty khi công bố chương trình này thì giá cổ phiếu sẽ bị ảnh hưởng đi xuống.