Thị trường chứng khoán Việt Nam đã không ngừng hoàn thiện về cấu trúc, phát triển mạnh mẽ, trở thành kênh huy động vốn quan trọng cho nền kinh tế. Bước sang giai đoạn mới, sẽ có nhiều giải pháp được triển khai nhằm tạo sự phát triển bền vững cho thị trường.
Những con số ấn tượng cho hành trình 10 năm
Thị trường chứng khoán ngày càng khẳng định vai trò trong nền kinh tế. Theo đó, quy mô huy động vốn qua thị trường chứng khoán giai đoạn 2011 - 2020 đạt gần 2,9 triệu tỷ đồng, gấp gần 10 lần so với giai đoạn 2001 - 2010, đóng góp bình quân 19,5% tổng vốn đầu tư toàn xã hội; góp phần cơ cấu lại hệ thống tài chính Việt Nam theo hướng cân đối, bền vững hơn.
Tổng quy mô thị trường (bao gồm tổng giá trị vốn hóa thị trường cổ phiếu và dư nợ thị trường trái phiếu) cuối năm 2020 đạt 131,95% GDP, chiếm tỷ trọng 47% tổng tài sản hệ thống tài chính, ngày càng tiệm cận với quy mô tín dụng ngân hàng năm 2020 là 146,2% GDP và cao hơn nhiều so với tỷ trọng 21% của năm 2010.
Trong đó, quy mô vốn hóa của thị trường tăng mạnh, đạt 84% GDP năm 2020, vượt mục tiêu đề ra tại Quyết định 252/QĐ-TTg phê duyệt Chiến lược phát triển thị trường chứng khoán giai đoạn 2011 - 2020, gấp hơn 2,6 lần so với năm 2015 là 32,4% GDP. Tính đến cuối năm 2020, vốn hóa thị trường đạt 84,1% GDP , gấp hơn 7,3 lần so với năm 2010, vượt mục tiêu 70% GDP vào năm 2020.
Dư nợ thị trường trái phiếu chiếm 47,83% GDP tại thời điểm cuối năm 2020, gấp gần 3 lần quy mô dư nợ thị trường trái phiếu trên GDP năm 2011, vượt mục tiêu đề ra tại Quyết định 1191/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về lộ trình phát triển thị trường trái phiếu Việt Nam giai đoạn 2017-2020, tầm nhìn đến 2030 là 45% GDP vào năm 2020, ngày càng trở thành kênh huy động vốn quan trọng cho doanh nghiệp và Chính phủ.
Trong công tác cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước, thị trường chứng khoán đóng vai trò tích cực, tạo thuận lợi doanh nghiệp nhà nước ngày càng công khai, minh bạch, góp phần thực hiện chủ trương tái cơ cấu lại doanh nghiệp nhà nước. Đã có 652 doanh nghiệp thực hiện cổ phần hóa và thoái vốn trong giai đoạn 2011 - 2020 với tổng số cổ phần đã bán được là hơn 5.718 triệu cổ phần với tổng giá trị thu về là 229.000 tỷ đồng.
Năm 2021, mặc dù chịu ảnh hưởng từ đại dịch Covid-19, thị trường chứng khoán Việt Nam đã có sự bứt phá mạnh mẽ, liên tục lập kỷ lục mới về cả chỉ số và giá trị giao dịch.
Bước ngoặt giai đoạn mới
Quan điểm phát triển thị trường chứng khoán cho giai đoạn 2021-2030 đã được thống nhất cao, bao gồm phát triển thị trường chứng khoán đồng bộ và thống nhất trong tổng thể thị trường tài chính của đất nước, gắn liền với đổi mới mô hình tăng trưởng và cơ cấu lại nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; tiếp tục phát triển về quy mô, đồng thời tập trung nâng cao chất lượng thị trường; quản lý, giám sát thị trường dựa trên rủi ro, đảm bảo thị trường vận hành an toàn, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của nhà đầu tư, tiết giảm chi phí xã hội, đảm bảo thị trường hoạt động minh bạch, an toàn, lành mạnh, bền vững; và Nhà nước thực hiện quản lý thị trường bằng công cụ pháp luật, đảm bảo thị trường phát triển ổn định...
Với quan điểm trên, cơ quan quản lý sẽ ban hành các giải pháp trung và dài hạn giúp thị trường chứng khoán phát triển cân bằng, minh bạch và ổn định.
Thứ nhất, tập trung nỗ lực đưa các quy định, chính sách mới của Luật Chứng khoán và các văn bản hướng dẫn vào thực tiễn nhằm hỗ trợ cho doanh nghiệp, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của nhà đầu tư, tạo động lực thúc đẩy thị trường chứng khoán Việt Nam phát triển bền vững.
Hoàn thành xây dựng, trình Bộ Tài chính, trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Chiến lược phát triển thị trường chứng khoán Việt Nam giai đoạn 2021 - 2030 để định hình mục tiêu, giải pháp về lộ trình phát triển thị trường nhằm huy động vốn trung và dài hạn cho nền kinh tế. Nghiên cứu khuôn khổ pháp lý cho phát triển các sản phẩm chứng khoán dịch vụ mới trên thị trường chứng khoán Việt Nam.
Thành lập Sở Giao dịch chứng khoán Việt Nam là một trong những bước đi nhằm cơ cấu lại tổ chức thị trường chứng khoán
Thứ hai, tiếp tục đẩy mạnh và thực hiện có hiệu quả công tác tái cấu trúc thị trường theo 4 trụ cột lớn bao gồm: cơ cấu lại tổ chức thị trường; cơ cấu lại cơ sở hàng hóa; cơ cấu lại cơ sở nhà đầu tư; cơ cấu lại tổ chức kinh doanh chứng khoán.
Theo đó, đối với tái cấu trúc tổ chức thị trường sẽ tập trung hoàn thiện bộ máy tổ chức của Sở Giao dịch chứng khoán Việt Nam theo mô hình công ty mẹ - con, sớm thực hiện phân định các thị trường giao dịch chứng khoán theo lộ trình sắp xếp lại lại các thị trường giao dịch.
Cùng với đó, ngành chứng khoán sẽ tiếp tục đẩy mạnh và hoàn thiện quá trình tái cấu trúc các công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ nhằm nâng cao năng lực và an toàn tài chính, cải thiện chất lượng hoạt động thông qua tăng cường năng lực cạnh tranh, cung cấp dịch vụ, áp dụng quản trị công ty và đạo đức nghề nghiệp theo thông lệ quốc tế.
Thứ ba, đối với công tác phát triển hàng hóa, tiếp tục chính sách khuyến khích các loại hình doanh nghiệp thực hiện phát hành cổ phần lần đầu ra công chúng (IPO) gắn với niêm yết, đăng ký giao dịch trên thị trường chứng khoán tạo nguồn cung cổ phiếu chất lượng thông qua việc xét duyệt các điều kiện về IPO gắn với lên sàn chứng khoán.
Song song với đó, phối hợp với các cơ quan, đơn vị chức năng liên quan hoàn thành kế hoạch cổ phần hóa và thoái vốn nhà nước từng giai đoạn theo danh mục đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.
Đa dạng hóa các sản phẩm đảm bảo phù hợp với điều kiện phát triển của thị trường, hướng đến triển khai các loại hình sản phẩm cấu trúc phức hợp, các loại chứng chỉ lưu ký, phát triển đa dạng các sản phẩm chứng khoán phái sinh.
Đặc biệt, mục tiêu trọng điểm thời gian tới là thiết lập được thị trường giao dịch tập trung cho các trái phiếu doanh nghiệp và thị trường dành cho các doanh nghiệp có tiềm năng tăng trưởng cao, doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo (startup), vừa góp phần phát triển cân đối các cấu phần thị trường trên thị trường chứng khoán, vừa tạo thêm nguồn cung hàng hóa cho thị trường. Tiếp tục nâng cao chất lượng quản trị doanh nghiệp, quản trị rủi ro của các công ty niêm yết, công ty đại chúng theo thông lệ quốc tế.
Thứ tư, về cơ sở nhà đầu tư, bên cạnh các giải pháp thu hút sự tham gia mạnh mẽ, có hiệu quả của các nhà đầu tư vào thị trường chứng khoán, sẽ tập trung chiến lược cho phát triển các nhà đầu tư có tổ chức thông qua việc mở rộng quy mô và phát triển đa dạng các loại hình quỹ đầu tư để tăng cường cơ sở nhà đầu tư có tổ chức. Ngoài ra, tiếp tục đồng bộ các giải pháp, phấn đấu sớm được nâng hạng thị trường từ cận biên lên mới nổi để thu hút tốt hơn sự quan tâm, tham gia đầu tư của các tổ chức nước ngoài.
Thứ năm, tăng cường năng lực giám sát, quản lý và cưỡng chế thực thi của cơ quan quản lý nhà nước đối với thị trường chứng khoán theo thông lệ và chuẩn mực quốc tế. Siết chặt kỷ cương kỷ luật của thị trường, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm để thị trường chứng khoán phát triển một cách minh bạch và bền vững.
Thứ sáu, hoàn thành và đưa hệ thống công nghệ thông tin mới và hoạt động đồng bộ tại các sở giao dịch chứng khoán và Trung tâm Lưu ký chứng khoán Việt Nam nhằm hiện đại hóa hạ tầng công nghệ phục vụ quản lý, giám sát giao dịch, thanh toán bù trừ cho toàn thị trường.