Năm 2020, chỉ riêng giá trị nhập khẩu của một doanh nghiệp chuyên làm thủ tục nhập khẩu hàng hóa cho hai sàn TMĐT Shoppe và Lazada của Trung Quốc đã có kim ngạch hơn 551,5 triệu USD.
Tại hội nghị tổng kết hoạt động đầu năm 2021, Cục Thương mại điện tử và kinh tế số công bố một thông tin khá ấn tượng là hoạt động thương mại điện tử (TMĐT) Việt Nam có mức tăng trưởng rất ấn tượng trong năm 2020 với tỷ lệ tới 18%, quy mô thị trường đạt 11,8 tỷ USD. Theo đó, ước tính hoạt động TMĐT chiếm 5,5% tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng cả nước.
Trong khi đó, báo cáo Kinh tế số Đông Nam Á năm 2020 của Google, Temasek và Bain & Company cũng cho thấy thị trường TMĐT Việt Nam đã vươn lên vị trí thứ 3 Đông Nam Á với quy mô 7 tỷ USD, chỉ xếp sau Indonesia (32 tỷ USD) và Thái Lan (9 tỷ USD).
Đáng chú ý, riêng hoạt động bán lẻ hàng hóa trực tuyến đã có mức tăng trưởng 46% trong năm. Các chuyên gia dự đoán tốc độ tăng trưởng trung bình giai đoạn 2020-2025 là 29% và tới 2025, quy mô hoạt động TMĐT của Việt Nam sẽ lên tới 52 tỷ USD.
NHẬP KHẨU HÀNG HÓA QUA SÀN TMĐT TĂNG HƠN 50 LẦN NGAY TRƯỚC LÀN SÓNG COVID-19 THỨ 4
Theo quy định hiện hành, hàng hóa xuất, nhập khẩu qua giao dịch TMĐT hay phương thức truyền thống đều được thực hiện thủ tục hải quan giống nhau. Bản thân cơ quan hải quan cũng cho biết, do chưa có thủ tục hải quan quy định riêng cho hàng hóa xuất, nhập khẩu giao dịch qua TMĐT dẫn đến việc thống kê số liệu về hoạt động này hiện chưa được đầy đủ.
Tuy chưa có đủ cơ sở dữ liệu để tổng hợp về toàn bộ hàng hóa giao dịch qua kênh TMĐT nhưng Bộ Tài chính cho biết, qua công tác quản lý, cơ quan hải quan cũng khẳng định hoạt động này phát triển rất nhanh chóng thời gian qua. Đặc biệt là trong thời kỳ dịch bệnh và vào các dịp lễ, các ngày hội giảm giá.
Cụ thể, theo thống kê hải quan, trong 6 tháng đầu năm 2020, chỉ lượng hàng hóa giao dịch qua TMĐT làm thủ tục thông quan tại Chi cục Hải quan chuyển phát nhanh thuộc Cục Hải quan TP. Hà Nội đã có kim ngạch ước đạt 1,025 tỷ USD. Trong đó, chỉ riêng tháng 6 là 416 triệu USD, tăng hơn 5 lần so với kim ngạch của tháng 01.
Đặc biệt, chỉ riêng số liệu nhập khẩu của một doanh nghiệp tại Hà Nội là đại lý, chuyên làm thủ tục nhập khẩu hàng hóa cho hai sàn TMĐT Shopee, Lazada của Trung Quốc cũng đem tới nhiều bất ngờ.
Cụ thể, năm 2020, tổng kim ngạch nhập khẩu của doanh nghiệp này là 551,55 triệu USD. Trong đó, quý 1 là 1,35 triệu USD, quý 2 là gần 31 triệu USD, quý 3 là hơn 249,35 triệu USD và quý 4 có doanh số gần 270 triệu USD.
Đáng chú ý, quý 1/2021, tức là ngay trước thềm làn sóng COVID-19 lần thứ 4 bùng phát, kim ngạch nhập khẩu của doanh nghiệp này lên tới gần 70 triệu USD, tăng hơn 50 lần so với cùng kỳ năm 2020. Trong khi đó, quý 2, dù bắt đầu chịu ảnh hưởng từ dịch bệnh, doanh thu vẫn đạt 49,2 triệu USD, tăng hơn 1,6 lần cùng kỳ 2020.
Để thấy rõ được "tầm vóc" của sự phát triển này có thể xét trên mối tương quan giữa quy mô thị trường và giá trị của hàng hóa. Cụ thể, đặc thù hàng hoá giao dịch TMĐT chủ yếu là hàng hóa phục vụ tiêu dùng, có trị giá nhỏ, được các hãng chuyển phát nhanh vận chuyển, làm thủ tục và giao cho khách hàng mua.
Do đó, với doanh số hơn nửa tỷ USD, doanh nghiệp nói trên hẳn đã làm thủ tục thông quan cho một khối lượng đơn hàng "khổng lồ".
5 VƯỚNG MẮC LỚN KHI VẪN "CHUNG MỘT DÒNG SÔNG"
Như đề cập ở trên, hoạt động xuất, nhập khẩu giữa TMĐT và phương thức thông thường hiện được thực hiện giống nhau. Trong khi đó, việc xuất, nhập khẩu giao dịch qua TMĐT thời gian vừa qua tăng quá nhanh, đặc biệt tại các thời điểm giảm giá, khuyến mại đã dẫn tới nhiều vướng mắc trong hoạt động hải quan.
Qua rà soát thực tế, Bộ Tài chính tập hợp những vướng mắc đó ở 5 nhóm chính.
Thứ nhất, về hồ sơ hải quan: Người mua hàng không nộp hoặc xuất trình được chứng từ giấy liên quan đến trị giá của hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu (vì người mua thường thanh toán qua các thẻ ghi nợ, ví điện tử...) cho cơ quan hải quan khi thực hiện thủ tục hải quan. Đặc biệt là các chứng từ nhằm chứng minh trị giá giao dịch của hàng hóa, cơ sở để cơ quan hải quan xác định trị giá hải quan, thực hiện tính thuế.
Thứ 2, về tốc độ thông quan hàng hóa: Do việc mua bán hàng hóa qua TMĐT có xu hướng phát triển mạnh, vì vậy số lượng các lô hàng nhỏ tăng nhanh. Điều này dẫn tới lực lượng hải quan cần bổ sung các giải pháp kỹ thuật hiện đại nhằm thúc đẩy quá trình thông quan hàng hóa, giảm nguy cơ ách tắc hàng hóa tại các cửa khẩu.
Thứ 3, về thông tin đến trước của hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu: Cơ quan hải quan áp dụng quản lý rủi ro để quyết định việc kiểm tra, giám sát hải quan đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu. Do đó, để áp dụng được quản lý rủi ro trong việc quyết định kiểm tra, giám sát hải quan thì cơ quan hải quan cần có thông tin trước về hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu.
Tuy nhiên, hiện nay cơ quan hải quan chưa có thông tin trước về hàng hóa giao dịch qua TMĐT (thông tin đơn hàng, vận chuyển, thanh toán...) nên không đủ cơ sở thông tin để cán bộ hải quan đưa ra quyết định miễn kiểm tra đối vơi hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu.
Thứ 4, về quản lý chuyên ngành: Qua rà soát các văn bản liên quan đến việc quản lý chuyên ngành nhận thấy các văn bản đều có quy định các trường hợp được miễn cấp phép, điều kiện, kiềm tra chuyên ngành nhưng không có văn bản nào quy định về việc miễn cấp phép, điều kiện, kiểm tra chuyên ngành đối với hàng hóa xuất, nhập khẩu giao dịch qua TMĐT, đặc biệt là đối với trường hợp cá nhân mua qua TMĐT với số lượng nhỏ.
Theo đó, đối với các cá nhân mua hàng số lượng nhỏ phục vụ mục đích cá nhân vẫn phải tuân thủ đầy đủ các quy định về việc cấp phép, điều kiện, kiểm tra chuyên ngành theo quy định. Trong khi đó, hầu hết thủ tục cấp phép, điều kiện, kiểm tra chuyên ngành của các bộ ngành liên quan quy định về hồ sơ thì chỉ có tổ chức xuất nhập khẩu mới có thể đáp ứng. Điều này đã gây khó khăn đối với các cá nhân thực hiện việc nhập khẩu, xuất khẩu hàng hóa giao dịch qua TMĐT.
Thứ 5, yêu cầu từ công tảc phòng ngừa, đấu tranh đối với hành vi buôn lậu hàng hóa qua biên giới đất liền: Qua theo dõi, đánh giá thực trạng của hoạt động TMĐT ở Việt Nam nhận thấy cơ quan quản lý nhà nước chưa có một cơ chế riêng về quản lý đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu giao dịch qua TMĐT nên khi thực hiện các thủ tục hải quan, thủ tục liên quan đến lĩnh vực quản lý của các bộ ngành, người mua hàng qua TMĐT tại Việt Nam gặp khó khăn trong việc nhận hàng hóa được mua từ nước ngoài.
Do đó, điều này đã hình thành nên một bộ phận thực hiện việc mua hộ hàng hóa trên websites và vận chuyển số hàng hóa này về Việt Nam theo các con đường không chính thống, đặc biệt là qua biên giới đường bộ. Quá trình đó đã gây khó khăn trong công tác đấu tranh đối với các hành vi gian lận thương mại.
Vì vậy, cơ quan hải quan đánh giá cần thiết phải có những quy định để kiểm soát đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu giao dịch qua TMĐT nhưng vẫn đảm bảo thuận lợi để người mua, người bán tuân thủ thực hiện đúng theo quy định pháp luật.
Trước sự phát triển mạnh mẽ của hoạt động TMĐT xuyên biên giới tại Việt Nam hiện nay, Bộ Tài chính vừa ban hành văn bản số 9820/BTC-TCHQ để lấy ý kiến rộng rãi các cơ quan liên quan về dự thảo Nghị định quản lý hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu giao dịch qua TMĐT.
Trong đó, Bộ Tài chính đề xuất mỗi tổ chức, cá nhân chỉ được miễn thuế nhập khẩu cho tối đa 4 đơn hàng quốc tế giao dịch TMĐT giá trị nhỏ trong một tháng. "Quy định như trên nhằm ngăn chặn tình trạng tổ chức, cá nhân lợi dụng chính sách miễn thuế để chia, tách hàng hóa nhằm trốn thuế khi mua bán hàng qua giao dịch thương mại điện tử", Bộ Tài chính cho biết.
Ở diễn biến liên quan, thực hiện quy định tại Thông tư số 40/2021/TT-BTC, Tổng cục Thuế hiện đang trong giai đoạn thực hiện kết nối các sàn TMĐT với cơ quan thuế theo chuẩn dữ liệu bằng phương thức điện tử để Sàn TMĐT có thể bắt đầu khai, nộp thuế “hộ” cho người kinh doanh từ 01/01/2022.
Ngay từ khi bắt đầu triển khai, sự "kết nối" trên đã thu về không ít phản ứng trái chiều từ các chuyên gia cũng như chính đại diện của các sàn TMĐT. Dư luận đánh giá Thông tư 40/2021 có thể tạo thuận lợi cho các cơ quan quản lý thuế nhưng sẽ gây khó, thậm chí tạo áp lực rất lớn cho các sàn thương mại điện tử.