Đối với những người yêu thích cà phê, loại đồ uống này trong tương lai có thể sẽ trở nên đắng hơn, và đắt đỏ hơn, khi biến đổi khí hậu tàn phá các khu vực trồng cà phê quan trọng của thế giới.
Theo Bloomberg, thời tiết ngày càng thất thường đang khiến cây trồng gặp nguy hiểm trên toàn cầu. Các loại cà phê cứng hơn - như cà phê Robusta, dự kiến sẽ có giá tốt hơn. Nhưng tại Việt Nam, nước sản xuất cà phê Robusta cứng hàng đầu thế giới, khí hậu thất thường khiến những người nông dân trồng cà phê gặp nhiều khó khăn.
“Chúng tôi phải đào sâu hơn để lấy nước. Có năm, chúng tôi không đủ nước tưới. Và một số năm khác lại có quá nhiều mưa”, bà Trần Thị Liên, chủ một nông trại cà phê ở tỉnh Đắk Lắk, Tây Nguyên, cho biết.
Điều kiện trồng trọt khắc nghiệt hơn đã khiến nhiều nông dân Việt Nam đặt dấu hỏi về giá trị của cà phê như một loại cây trồng mang lại lợi nhuận, một số người đã chặt bỏ cà phê để trồng hồ tiêu và sầu riêng. Điều này khiến nguồn cung giảm, đẩy giá cà phê Robusta năm nay lên mức cao nhất kể từ năm 2008. Và nhiệt độ tăng đồng nghĩa với việc sản lượng cà phê trong tương lai cũng sẽ giảm.
Cà phê là ngành công nghiệp trị giá khoảng 200 tỷ USD, trải dài từ các nông trại nhỏ trên khắp Brazil, Indonesia cho đến các nhà máy rang xay và sản xuất thành phẩm, chẳng hạn như Nestlé. Theo truyền thống, các chuỗi cửa hàng đồ uống - như Starbucks, ưa chuộng loại Arabica có vị nhẹ hơn, thơm hơn, trong khi Robusta thường được sử dụng cho cà phê hòa tan.
Nhưng giờ đây, người tiêu dùng sẽ phải làm quen với một hương vị khác. Một nghiên cứu năm 2022 về các cây trồng nhiệt đới, trong đó có cà phê Arabica, bơ và hạt điều, cho thấy cà phê dễ bị tổn thương nhất trước biến đổi khí hậu, khi các vùng thích hợp để sản xuất loại cây này trên toàn cầu bị thu hẹp chủ yếu do nhiệt độ tăng. Các nhà nghiên cứu nhận thấy rằng cần phải thích nghi, bao gồm cả việc thay thế cà phê Arabica bằng cà phê Robusta có khả năng chịu nắng nóng tốt hơn.
Nestlé, nhà sản xuất Nespresso và Nescafe của Thụy Sĩ, nằm trong số những công ty đang vật lộn với sự thay đổi này. Trong chuyến tham quan một số nông trại cà phê Việt Nam, ông Philipp Navratil - Giám đốc Bộ phận Chiến lược Kinh doanh Cà phê của Nestlé, nói rằng “các dự báo cho thấy trong 30 năm tới, về cơ bản 50% diện tích đất trồng cà phê mà chúng ta biết hiện nay sẽ không còn khả năng sản xuất cà phê nữa” nếu vấn đề biến đổi khí hậu không được giải quyết.
Nestlé là khách hàng tiêu thụ cà phê Robusta số lượng lớn. Ước tính trên khắp thế giới, mỗi giây, người tiêu dùng uống hơn 6.000 cốc Nescafe. Nestlé chi 700 triệu USD/năm để mua khoảng 1/4 tổng sản lượng cà phê của Việt Nam.
Năm ngoái, Nestlé tuyên bố sẽ đầu tư hơn 1 tỷ franc Thụy Sĩ (1,2 tỷ USD) đến năm 2030 để khuyến khích những người trồng cà phê cung cấp cho thương hiệu Nescafe của họ sử dụng các phương pháp canh tác bền vững hơn, trong bối cảnh thời tiết khắc nghiệt đe dọa mùa màng, và để thích ứng với biến đổi khí hậu. Điều này bao gồm việc thay thế những cây hiện có bằng những giống có thể ứng phó tốt hơn với sự biến động của thời tiết.
Bà Jennifer Vern Long, Giám đốc điều hành của World Coffee Research, một tổ chức được thành lập bởi ngành cà phê toàn cầu vào năm 2012, cho rằng “Robusta không phải là giải pháp thần kỳ cho vấn đề biến đổi khí hậu. Robusta có khả năng chịu nhiệt tốt hơn và chống lại một số sâu bệnh tốt hơn, nhưng chúng tôi vẫn đang tìm hiểu các giới hạn của loại cà phê này”.
Trong báo cáo tháng 10, World Coffee Research cho biết trong xu hướng tiêu dùng ngày càng tăng và tác động của biến đổi khí hậu đối với sản xuất, thế giới có thể phải đối mặt với tình trạng thiếu cà phê Robusta lên tới 35 triệu bao vào năm 2040. Hiện tại, thế giới sản xuất gần 80 triệu bao cà phê Robusta mỗi năm.
Hướng tới canh tác bền vững
Theo World Coffee Research, các kiểu thời tiết thay đổi có thể dẫn đến năng suất thấp hơn đáng kể, từ đó sẽ khiến hàng triệu nông dân sản xuất nhỏ - những người sản xuất 60% lượng cà phê của thế giới, dễ bị tổn thương trước tình trạng mất an ninh kinh tế và lương thực.
Một nghiên cứu được công bố vào năm 2021 bởi các tác giả từ nhiều tổ chức, trong đó có Đại học Quốc gia Việt Nam, thời kỳ khô hạn kéo dài ở Việt Nam và tình trạng thiếu nước tưới trong những năm gần đây đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến năng suất của các trang trại trồng cà phê Robusta ở Tây Nguyên. Cả nước cũng đang chuẩn bị ứng phó với tác động của El Nino trong những tháng tới.
Dưới áp lực từ tình trạng thiếu nước và nhiệt độ gia tăng, bà Liên nhận thấy các biện pháp canh tác bền vững hơn đang phát huy hiệu quả. Bà và những láng giềng đã cắt giảm phân bón hóa học và tạo bóng mát cho cây cà phê để cây ít phải tiếp xúc với ánh nắng gay gắt. Bà còn trồng tiêu đen và trầu để đa dạng hóa diện tích.
“Khi áp dụng những điều này, chúng tôi có thêm thu nhập và tiết kiệm được rất nhiều công sức. Giờ đây, tôi thấy cà phê của mình phát triển tốt hơn, cho năng suất tốt hơn”, bà Liên - người bắt đầu trồng cà phê từ 30 năm trước, chia sẻ.
TỐ QUYÊN