Đã đến thời điểm giá điện cần chuyển sang một giai đoạn phát triển mới – đó là rời khỏi “bàn tay” quản lý của Nhà nước, được đánh giá là một động lực tăng trưởng kinh tế mới của Việt Nam.
Tại Diễn đàn đảm bảo an ninh năng lượng để phát triển kinh tế bền vững ở Việt Nam vừa tổ chức, PGS.TS. Trần Đình Thiên, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam đã nhắc lại bài học thành công từ việc chuyển lúa gạo sang cơ chế thị trường.
Chuyển giá điện sang cơ chế thị trường sẽ là một động lực tăng trưởng mới của Việt Nam.
Ông Thiên kể thời điểm đó, an ninh lương thực rất thách thức, đã có nhiều quan điểm lo ngại rằng nếu Nhà nước bỏ quản lý, người nghèo sẽ đói, giá gạo “leo thang”. Tuy nhiên, thật kỳ diệu khi chuyển giá gạo sang thị trường thì người dân no đủ, không cần sự can thiệp của Nhà nước và thị trường quyết định giá gạo, nông dân được hưởng lợi, người tiêu dùng cũng hưởng lợi.
Theo đó, TS. Trần Đình Thiên cho rằng, bài học này cần tiếp tục được thực hiện với mặt hàng xăng dầu và điện.
Cụ thể với mặt hàng điện, cần chuyển sang giai đoạn phát triển khác – đó là chuyển sang cơ chế giá thị trường. Đây sẽ là một trong những động lực tăng trưởng mới của đất nước mà chúng ta đang tìm kiếm.
Theo ông Thiên, Việt Nam xưa nay vẫn luôn bàn câu chuyện làm sao để đáp ứng đủ nguồn cung ứng điện cho người dân và đến giờ vẫn câu chuyện này.
Tuy nhiên, có một điểm khác là "Ngày xưa, chúng ta bàn cung cấp điện làm sao cho đỡ căng thẳng, nhưng giờ cung điện không chỉ cần đáp ứng cầu mà còn phải hạn chế rủi ro mất điện đến mức tối thiểu để phục vụ nhu cầu của người dân và sự phát triển của đất nước".
TS. Trần Đình Thiên cũng nhấn mạnh, giá điện khi về cơ chế thị trường sẽ giúp ngành điện thu hút nhà đầu tư tư nhân trong và ngoài nước. Hiện nay, thế giới đã tiến tới phát triển năng lượng Hydrogen.
“Nếu chúng ta vẫn giữ cơ chế cũ thì nguy cơ không bắt kịp sự phát triển của thế giới là rất lớn. Trong cuộc đua công nghiệp 4.0, chúng ta biết rằng ai làm chủ công nghệ thì người đó sẽ thắng. Tốc độ tăng trưởng của ngành năng lượng Việt Nam cần phải gấp rưỡi tốc độ tăng trưởng GDP”, ông Thiên nêu quan điểm.
Liên quan tới vấn đề này, tại báo cáo thẩm tra của các Ủy ban thuộc Quốc hội mới đây cũng đánh giá, cơ chế giá bán lẻ điện hiện không phản ánh kịp thời chi phí nhiên liệu, khan hiếm nguồn cung – cầu và chính sách về giá còn bộc lộ bất cập.
Cụ thể, khung pháp lý cho việc tham gia thị trường bán buôn điện cạnh tranh vẫn chưa hoàn thiện. Và các nhà máy điện tái tạo được xây dựng theo tư duy “giá FIT” gặp nhiều rủi ro khi tham gia chào giá trên thị trường cạnh tranh.
Cùng với đó, chính sách về giá điện còn bất cập. Chẳng hạn, hiện chưa có quy định về giá phân phối điện sẽ do Nhà nước điều tiết tương tự giá truyền tải hay không; về vấn đề tính đúng, đủ và lợi nhuận hợp lý cho các đơn vị điện lực.
Đáng chú ý, các cơ quan thẩm tra cũng cho rằng, thẩm quyền ban hành cơ chế điều chỉnh giá bán lẻ điện và vấn đề trong điều hành cũng chưa hợp lý.
Trong đó, Ủy ban Kinh tế của Quốc hội đề nghị hoàn thiện cơ chế điều chỉnh giá điện phù hợp thực tế. Việc điều chỉnh giá phải bảo đảm điều hành minh bạch, không gây ảnh hưởng lớn, đột ngột và tiêu cực đến sản xuất và đời sống của người dân.
Thy Lê