Trong bối cảnh thế giới đang đối mặt với nhiều thách thức về kinh tế, khu vực ASEAN vẫn nổi lên như một điểm sáng đầy tiềm năng. Theo báo cáo ASEAN Perspectives của Bộ phận Nghiên cứu Toàn cầu HSBC vừa công bố, ASEAN không chỉ duy trì được đà tăng trưởng ấn tượng mà còn được dự báo sẽ trở thành một trong những khối kinh tế tăng trưởng nhanh nhất trong vòng 5 năm tới, với tốc độ tăng trưởng bình quân 4,7%.

Hành trình tăng trưởng kinh tế của ASEAN được nhận định là một câu chuyện đáng kinh ngạc. Từ một nền kinh tế với quy mô 473 tỷ USD vào năm 1992, ASEAN đã phát triển mạnh mẽ và đạt 3,63 nghìn tỷ USD vào năm 2023. Tỷ trọng của khu vực này trong GDP toàn cầu đã tăng từ 1,9% lên 3,5% trong cùng giai đoạn. Đặc biệt, theo dự báo của IMF, ASEAN có tiềm năng nâng tỷ trọng trong GDP toàn cầu lên mức 4% vào năm 2029, tốc độ tăng trưởng bình quân 4,7% giai đoạn 2024 - 2029. 

ASEAN sẽ là một trong những nền kinh tế tăng trưởng nhanh nhất trong vòng 5 năm tới.

Bước tiến nghìn tỷ từ thương mại và sản xuất

Thương mại và sản xuất là hai động lực chính thúc đẩy sự phát triển kinh tế của ASEAN. Kể từ năm 1992, các quốc gia ASEAN đã không ngừng tháo gỡ rào cản thương mại nội khối, biến khu vực này thành một thị trường gần như không biên giới. Thỏa thuận CEPT (1992) và Hiệp định Thương mại Hàng hóa ASEAN (2009) đã tạo nền tảng vững chắc để thúc đẩy thương mại tự do.

Các nền kinh tế khác trên thế giới cũng không muốn đứng ngoài cuộc. Từ 2005 đến 2010, ASEAN trong vai trò một thể thống nhất đã tham gia các hiệp định thương mại tự do với Trung Quốc đại lục, Hàn Quốc, Nhật Bản, Australia và New Zealand. Đỉnh điểm của những thỏa thuận này chính là Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP).

Trong khi thương mại toàn cầu có xu hướng quay vào trong và chủ nghĩa bảo hộ lên ngôi, ASEAN đã đi theo hướng hoàn toàn ngược lại. Khối này tiếp tục tận dụng thương mại tự do để nhập khẩu đầu vào quan trọng với giá cạnh tranh, biến thành hàng hóa giá trị cao hơn và rồi bán sang một thị trường rộng lớn hơn.

Và chiến lược này đã cho trái ngọt khi ASEAN gia tăng thị phần xuất khẩu hàng hóa toàn cầu từ 6,1% năm 2005 lên 7,4% vào năm 2023, vượt qua Nhật Bản và Hàn Quốc cộng lại, thậm chí suýt vượt qua cả Mỹ.

Những căng thẳng thương mại toàn cầu, đặc biệt giữa Mỹ và Trung Quốc, cũng góp phần đưa ASEAN lên vị trí dẫn đầu về thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài. 

"Mặc dù cả khối ASEAN đều được hưởng lợi, những căng thẳng về thương mại đã đẩy Việt Nam lên vị trí cường quốc sản xuất ngày nay. Trong số các nước ASEAN, Việt Nam chứng kiến thị phần xuất khẩu toàn cầu tăng lên nhiều nhất. Thị phần toàn cầu của Indonesia cũng tăng lên trong bối cảnh ngành xe điện nở rộ giúp ngành khai khoáng của nước này vươn lên trong chuỗi giá trị toàn cầu", báo cáo chỉ ra.

Bất chấp những xu hướng toàn cầu, HSBC cho rằng ASEAN sẽ vẫn kiên định tiếp tục mở rộng độ phủ sóng. Chính độ mở này sẽ tạo nên sức mạnh chính cho nền kinh tế ASEAN trong vòng 5 năm tới. Theo báo cáo Triển vọng Kinh tế Thế giới của IMF, xuất nhập khẩu của ASEAN sẽ nằm trong nhóm tăng trưởng nhanh nhất trên thế giới trong giai đoạn 2024 - 2029, đưa khu vực này trở thành hình mẫu đại diện cho thương mại.

Nhiều động lực tăng trưởng mới

Đáng chú ý, trong những năm gần đây, ASEAN đã chuyển dịch từ một khu vực tập trung vào sản xuất hàng hóa sang phát triển mạnh mẽ lĩnh vực dịch vụ.

Du lịch - một trong những ngành mũi nhọn, tiếp tục tăng trưởng vượt bậc với thị phần khách quốc tế toàn cầu tăng từ 4,9% năm 2006 lên 8,7% trước đại dịch. Singapore, Thái Lan và Việt Nam là những quốc gia dẫn đầu trong việc nâng cấp hạ tầng du lịch và phát triển các dịch vụ xa xỉ, từ đó gia tăng giá trị trên mỗi lượt khách.

Ngoài ra, dịch vụ “tài sản tinh gọn” như BPO (Business Process Outsourcing - thuê ngoài quy trình kinh doanh), tài chính, nghệ thuật và công nghệ số hóa cũng ghi nhận sự tăng trưởng mạnh mẽ. ASEAN đã tăng thị phần dịch vụ này trên toàn cầu từ 3,2% năm 2005 lên 6% ở thời điểm hiện tại. Những dịch vụ này không chỉ mang lại giá trị kinh tế cao mà còn giúp ASEAN khẳng định vị thế trên thị trường quốc tế.

"Với thị phần dịch vụ tài sản tinh gọn gia tăng, chúng tôi cho rằng ASEAN, cũng giống như Ấn Độ, đang ở vị thế có khả năng đón đầu làn sóng xuất khẩu dịch vụ toàn cầu. ASEAN đã tạo ra một loạt thương hiệu và tên tuổi tầm cỡ thế giới", ngân hàng HSBC dẫn chứng Trip.com của Singapore đang tạo dấu ấn trong làng dịch vụ du lịch số hóa. Gojek, có trụ sở tại Indonesia, cung cấp nền tảng tích hợp đa dịch vụ thương mại điện tử và thanh toán số. Trong khi đó, Thái Lan thắp sáng bầu trời nghệ thuật thế giới với những bộ phim giành giải thưởng như “Gia tài của ngoại” và sản sinh ra những ngôi sao nhạc pop như Lisa Manoban. Còn Philippines gia nhập làng rap thế giới với nghệ sĩ Ez Mil.

Theo các chuyên gia, sự tăng trưởng của ASEAN không chỉ nằm ở quy mô mà còn ở chất lượng: “Trong bối cảnh tỷ trọng dân số ASEAN trong dân số toàn cầu giảm, khu vực này vẫn gia tăng giá trị kinh tế nhờ đổi mới sáng tạo và nâng cao năng suất. Singapore dẫn đầu với vị trí thứ tư trên bảng xếp hạng Chỉ số Đổi mới Sáng tạo Toàn cầu, trong khi các nước như Việt Nam và Indonesia cũng đạt được những bước tiến ấn tượng”.

ASEAN cũng gia tăng thị phần xuất khẩu hàng công nghệ cao toàn cầu, cạnh tranh trực tiếp với các nền kinh tế phát triển như Trung Quốc. Những quốc gia như Singapore và Malaysia đã nắm bắt cơ hội trong lĩnh vực sản xuất chip và các thiết bị công nghệ cao, góp phần nâng cao vị thế của toàn khu vực.

Trong bối cảnh sự không chắc chắn đang phủ bóng lên hoạt động thương mại thế giới, HSBC cho rằng ASEAN sẽ tiếp tục là nơi “nương náu” cho thương mại tự do. Song hành cùng với thương mại tự do là cạnh tranh, tuy nhiên sự quyết tâm đổi mới sáng tạo, hấp thu công nghệ hiện đại sẽ giúp các doanh nghiệp mài ASEAN sắc vũ khí trong khi tìm kiếm thị trường lớn hơn để tiêu thụ.

“Chính bởi lẽ đó chúng tôi tin rằng ASEAN, với cốt lõi là thương mại tự do nội khối, sẽ vẫn bền bỉ, kiên cường, tiếp tục tăng trưởng về quy mô và tầm ảnh hưởng”, báo cáo kết luận.

Đỗ Kiều-Link gốc