Hiện tượng thời tiết El Nino với đặc trưng nhiệt độ cao hơn và lượng mưa ít hơn quay trở lại từ năm ngoái đã ảnh hưởng tiêu cực tới kết quả kinh doanh của các doanh nghiệp thuỷ điện.

Thủy điện Hòa Bình xả lũ tháng 7/2024. Ảnh: Mekong ASEAN

Quý 1/2024 là quý buồn của doanh nghiệp thuỷ điện khi hầu hết đều ghi nhận doanh thu và lợi nhuận sụt giảm. CTCP Thuỷ điện Vĩnh Sơn - Sông Hinh (mã VSH) chỉ mang về 350 tỷ đồng doanh thu, giảm gần 61% so với cùng kỳ năm ngoái. Lợi nhuận sau thuế của công ty chỉ đạt 1,77 tỷ đồng, chưa bằng phần lẻ lợi nhuận gần 477 tỷ đồng của quý 1/2023.

Doanh thu và lợi nhuận của các công ty thủy điện Quế Phong (QPH), Thác Mơ (TMP), Thác Bà (TBC), Miền Trung (CHP) hay Sông Ba (SBA)... đều giảm hàng chục phần trăm so với cùng kỳ.

Đối với các doanh nghiệp đa ngành nghề mà lĩnh vực năng lượng là một trong các trụ cột, kết quả kinh doanh cũng bị ảnh hưởng mạnh. Điển hình như CTCP Cơ Điện Lạnh (mã REE) báo lãi hơn 480 tỷ đồng, giảm 36% so với quý 1/2023. Theo giải trình của công ty, nguyên nhân do ảnh hưởng từ lợi nhuận các công ty thành viên/liên kết thuộc nhóm thủy điện.

Trong báo cáo triển vọng ngành điện mới cập nhật, Chứng khoán Rồng Việt (VDSC) cho biết, trong 5 tháng đầu năm 2024, sản lượng thủy điện toàn hệ thống giảm 24% còn 19,1 tỷ kWh và tỷ lệ huy động từ nguồn thủy điện cũng giảm so với giai đoạn 2020 – 2022 do yếu tố thời tiết El Nino không thuận lợi.

Thống kê kết quả kinh doanh quý 1/2024 của các công ty thủy điện, VDSC nhận thấy doanh thu nhìn chung giảm từ 30-60%, bên cạnh nguyên nhân sản lượng sụt giảm còn do giá bán điện bình quân giảm. Biên lợi nhuận gộp của các công ty giảm từ 20 - 35 điểm phần trăm so với cùng kỳ.

Theo quan điểm của VDSC, các công ty thủy điện sẽ hưởng lợi trong năm 2025 so với cùng kỳ nhờ sản lượng tăng trưởng tích cực khi chu kỳ chuyển pha La Nina đang diễn ra, giá bán điện bình quân khó có khả năng giảm so với 2024 và có khả năng tăng khi tình hình tài chính của EVN được cải thiện.

Viện Nghiên cứu Quốc tế về Khí hậu (IRI) nhận định pha El Nino đã đạt đỉnh vào cuối năm ngoái và giảm dần trong quý 1/2024, chuyển sang pha trung tính và kết thúc trong quý 2/2024. Pha La Nina dự kiến sẽ quay trở lại từ tháng 8/2024 với xác suất xảy ra cao nhất. Dữ liệu lịch sử của IRI cho thấy, pha La Nina thường kéo dài từ 9 - 12 tháng, hoặc thậm chí lên đến 2 năm, do đó pha La Nina xác suất cao sẽ kéo dài trong cả năm sau.

Tại Việt Nam, Viện Khoa học Khí tượng Thuỷ văn và Biến đổi khí hậu (IMHEN) dự báo lượng mưa trong tháng 6/2024 có khả năng xấp xỉ trung bình nhiều năm ở Bắc Bộ; thấp hơn trung bình nhiều năm ở Trung Bộ, Tây Nguyên và Nam Bộ. Từ tháng 7 - 9/2024, tổng lượng mưa có khả năng xấp xỉ trung bình nhiều năm ở Bắc Bộ, Trung Bộ; xấp xỉ đến cao hơn trung bình nhiều năm ở Tây Nguyên và Nam Bộ.

Động lực cải thiện kết quả kinh doanh

Sản lượng thương phẩm của các công ty thủy điện trong chu kỳ La Nina cao hơn chu kỳ El Nino khoảng 10-20%. Bên cạnh đó, chi phí sản xuất và giá bán điện của các công ty thủy điện là thấp nhất trong các nguồn điện. Cụ thể, chi phí sản xuất điện/kWh đa phần nằm ở mức 400 – 600 đồng/kWh, thấp hơn nhiều so với mức 1.100 - 1.300 đồng/kWh của các công ty nhiệt điện than.

Do áp lực khi chi phí sản xuất điện luôn cao hơn giá bán lẻ điện trong giai đoạn 2021 - 2023, EVN đã kiểm soát chặt chẽ hơn chi phí sản xuất điện bình quân trong năm 2024, thông qua việc điều tiết tỷ lệ alpha (sản lượng hợp đồng/sản lượng thực phát) giữa các loại hình phát điện. Theo đó, tỷ lệ alpha của các nhà máy thủy điện được điều chỉnh lên mức 98%, là tỷ lệ cao nhất kể từ khi thị trường phát điện cạnh tranh bắt đầu vận hành.

Ở mức alpha cao như trên, các nhà máy thủy điện khó có khả năng tăng hiệu quả vận hành ở những thời điểm giá điện thị trường cao (điển hình là giai đoạn nắng nóng trong 5 tháng đầu năm). Điều này tạo sức ép đối với kết quả kinh doanh của các nhà máy thủy điện - vốn phụ thuộc vào thị trường phát điện cạnh tranh để cải thiện hiệu quả hoạt động.

Diễn biến doanh thu thuần và biên lợi nhuận của nhóm doanh nghiệp thuỷ điện trong quý 1 giai đoạn 2020-2024.

Do vậy, mặc dù pha La Nina đang có xác suất cao sẽ diễn ra từ tháng 8/2024, VDSC cho rằng hiệu quả kinh doanh của nhóm thủy điện sẽ chưa thực sự khởi sắc. Tuy nhiên, tỷ lệ alpha 98% là tỷ lệ đỉnh mà EVN có thể áp cho nhóm thủy điện. Trong kịch bản thận trọng là tỷ lệ này sẽ duy trì trong năm 2025 thì sự cải thiện của nhóm thủy điện được kỳ vọng sẽ đến từ tăng trưởng sản lượng do chu kỳ La Nina.

Đối với kịch bản tích cực, VDSC cho rằng hiệu quả kinh doanh năm 2025 của nhóm thủy điện sẽ cải thiện mạnh nhờ tăng trưởng sản lượng do chu kỳ La Nina và tỷ lệ alpha giảm khi EVN có khả năng chủ động hơn trong việc điều chỉnh giá bán lẻ điện theo biến động của giá nhiên liệu và các nguồn điện đầu vào.

Phạm Ngọc-Link gốc