Những nỗ lực của Tổng thống Mỹ Donald Trump nhằm bóp nghẹt nguồn tài chính nuôi dưỡng cỗ máy chiến sự của Nga đã ngay lập tức gây chấn động tại các văn phòng năng lượng ở Ấn Độ và Trung Quốc.

Một số công ty dầu mỏ tại hai quốc gia này đã bắt đầu hủy đơn đặt hàng để kịp hạn chót ngày 21/11, sau khi Washington công bố lệnh trừng phạt nhắm vào hai tập đoàn dầu khí lớn nhất của Nga là Rosneft và Lukoil, theo nguồn tin trong ngành.

Cho đến nay, Ấn Độ và Trung Quốc – hai quốc gia đông dân nhất thế giới – vẫn khước từ lời kêu gọi của ông Trump rằng họ nên ngừng mua dầu Nga, bất chấp những lời đe dọa về hậu quả nếu tiếp tục duy trì giao dịch.

Một người phụ nữ đi bộ gần trạm xăng Lukoil ở Sofia, Bulgaria, vào ngày 23/10/2025. (Ảnh: Stoyan Nenov/Reuters)

Các chuyên gia nhận định, mức độ tác động của lệnh trừng phạt đối với Nga có thể sẽ được quyết định ở châu Á. Hiện Ấn Độ và Trung Quốc nhập khẩu tổng cộng từ 3,5 đến 4,5 triệu thùng dầu Nga mỗi ngày, phần lớn trong đó đến từ các công ty vừa bị trừng phạt.

Theo Richard Jones, nhà phân tích dầu thô của Energy Aspects, nguồn cung khoảng 1,4 - 2,6 triệu thùng/ngày cho hai thị trường này có thể cạn kiệt khi thời hạn chót tháng 11 đến gần.

Tình thế tiến thoái lưỡng nan

Đối với Ấn Độ, lệnh trừng phạt đặt ra bài toán khó khi vừa phải duy trì nguồn cung năng lượng giá rẻ, vừa bảo vệ mối quan hệ hữu nghị lâu năm với Moscow, trong khi vẫn củng cố quan hệ chiến lược ngày càng sâu rộng với Washington.

New Delhi cũng đang hy vọng hàn gắn quan hệ với ông Trump sau khi chính quyền của ông từng áp thuế 50% lên hàng xuất khẩu Ấn Độ sang Mỹ, nhưng việc mua dầu của Nga vẫn là một “điểm nghẽn” lớn.

Còn với Trung Quốc, vốn là “phao cứu sinh” kinh tế quan trọng của Nga kể từ khi chiến sự Ukraine nổ ra, bài toán sẽ là bảo vệ các tập đoàn dầu khí quốc doanh, đồng thời cân bằng giữa lợi ích địa chính trị với Moscow.

Người dân đi ngang qua một nhà máy lọc dầu do Bharat Petroleum vận hành ở Mumbai, Ấn Độ, vào ngày 4/4/2023. (Ảnh: Getty Images)

Hai quốc gia châu Á này liên tục bảo vệ các giao dịch với Nga, coi đó là hành động phục vụ lợi ích quốc gia và đảm bảo an ninh năng lượng. Tuy nhiên, chỉ ít ngày sau khi Washington công bố lệnh trừng phạt Rosneft và Lukoil, các dấu hiệu cho thấy tác động đã bắt đầu xuất hiện.

Ông Farwa Aamer, Giám đốc Sáng kiến Nam Á tại Viện Chính sách Xã hội châu Á, nhận định: “Các lệnh trừng phạt chắc chắn sẽ gây tổn thất cho nền kinh tế Nga. Điện Kremlin sẽ theo dõi sát xem ai sẽ hấp thụ phần dầu mà Ấn Độ từ bỏ, và hiện tại Trung Quốc dường như không có động lực để tăng nhập khẩu".

Tại Trung Quốc, một số tập đoàn dầu khí quốc doanh đã hủy đơn mua dầu Nga, trong khi tại Ấn Độ, công ty lọc dầu tư nhân lớn nhất nước Reliance Industries tuyên bố sẽ “điều chỉnh hoạt động để tuân thủ các yêu cầu của lệnh trừng phạt” và “hoàn toàn cam kết thực hiện đúng quy định hiện hành".

Theo dữ liệu từ công ty phân tích dầu mỏ Kpler, Reliance đã nhập hơn 181 triệu thùng dầu Nga trong 9 tháng đầu năm nay.

Trong khi đó, tập đoàn dầu khí quốc doanh lớn nhất của Ấn Độ Indian Oil Corporation cũng khẳng định sẽ tuân thủ toàn bộ lệnh trừng phạt có hiệu lực.

Việc không tuân thủ có thể khiến các công ty Ấn Độ và Trung Quốc đối mặt rủi ro tài chính nghiêm trọng, do các lệnh trừng phạt thứ cấp có thể làm tê liệt khả năng vay vốn từ ngân hàng Mỹ nếu họ vẫn mua dầu trực tiếp từ Nga.

Cân bằng lợi ích và đối trọng chiến lược

Với Bắc Kinh, vấn đề không chỉ là an ninh năng lượng mà còn là phép thử đối với quan hệ đối tác “không giới hạn” với Moscow – biểu tượng của nỗ lực chung nhằm chống lại ảnh hưởng toàn cầu của Washington.

Theo Yun Sun, Giám đốc Chương trình Trung Quốc tại Trung tâm Stimson, "trước sức ép từ Mỹ, Trung Quốc sẽ không hoàn toàn phớt lờ các yêu cầu của Washington, nhưng cũng không đáp ứng tất cả. Điều chắc chắn là Trung Quốc sẽ không bỏ rơi Nga".

Các tàu chở dầu tập trung tại kho dự trữ dầu khí của Khu vực cảng Long Khẩu, thành phố Yên Đài, tỉnh Sơn Đông, Trung Quốc, vào ngày 17/6/2025. (Ảnh: CFOTO/Future Publishing/Getty Images)

William Yang, nhà phân tích cấp cao của Nhóm Khủng hoảng Quốc tế, cho rằng Moscow và Bắc Kinh có thể đã bắt đầu “những cuộc trao đổi kín” về các biện pháp đối phó tiềm năng.

“Tôi không thấy khả năng Trung Quốc tách khỏi nguồn năng lượng Nga, vì điều đó sẽ gây cú sốc lớn cho nền kinh tế và ngành công nghiệp của họ", ông Yang nhận định.

Từ đầu cuộc chiến, các doanh nghiệp và ngân hàng lớn của Trung Quốc nhìn chung vẫn thận trọng tuân thủ lệnh trừng phạt của Mỹ để tránh bị áp đặt các biện pháp thứ cấp. Tuy nhiên, một số nhà máy lọc dầu độc lập có thể tiếp tục mua dầu Nga thông qua bên trung gian, dù khả năng hấp thụ thêm dầu của họ là hạn chế trong ngắn hạn.

Ẩn sau mọi động thái địa chính trị là “hạm đội bóng tối” – mạng lưới tàu chở dầu bí mật của Nga, được thiết kế nhằm né tránh sự giám sát của phương Tây.

Theo S&P Global, quy mô của hạm đội này đã tăng lên 940 tàu tính đến tháng 5/2025, tức tăng 45% so với năm trước. Liên minh châu Âu, Anh và Mỹ đã đồng loạt thực hiện các biện pháp mạnh để trấn áp, đưa hàng trăm tàu vào danh sách đen.

Dù vậy, Nga vẫn duy trì được xuất khẩu dầu thô bất chấp những thách thức hậu cần. Theo Muyu Xu, nhà phân tích cấp cao của Kpler, sau các vòng trừng phạt trước đây đối với Gazprom và Surgutneftegas, các nhà máy lọc dầu Ấn Độ chỉ cần “đi đường vòng” bằng cách mua dầu qua mạng lưới trung gian.

“Yếu tố X lớn nhất không nằm ở những gì giới buôn dầu làm, mà ở việc Washington sẽ thực thi các biện pháp trừng phạt như thế nào", ông Xu nhận định.

Theo ông Xu, tác động của các lệnh trừng phạt này, dù mạnh mẽ đến đâu, sẽ không chỉ được đo bằng doanh thu của Nga, mà còn bằng cách Ấn Độ và Trung Quốc định hình cán cân giữa lợi ích kinh tế, an ninh năng lượng và vị thế địa chính trị trong thế giới đang phân cực ngày càng sâu sắc.

Theo CNN

Link gốc