Tài chính xanh không chỉ là công cụ điều tiết vốn vào các lĩnh vực bền vững, tài chính xanh còn định hình lại cấu trúc cạnh tranh của hệ thống tài chính thế giới và ở vị trí trung tâm của dòng chảy này chính là ngành ngân hàng.

Trong khuôn khổ lễ ký kết hợp tác giữa VPBank và ACCA, bà Trương Minh Trang, Giám đốc Tư vấn Nghiệp vụ Doanh nghiệp của FPT Digital - Tập đoàn FPT, đã đưa ra quan điểm xuyên suốt: “Muốn chuyển đổi ESG đi vào thực chất, ngân hàng phải bắt đầu từ dữ liệu. Dữ liệu không chỉ để báo cáo, mà là nền tảng để dự báo, để ra quyết định và để phát triển bền vững”.

Quan điểm này không đơn thuần mô tả một phương pháp triển khai. Nó phản ánh sự chuyển đổi tư duy: ESG không phải là một bộ tiêu chí đúng sai, mà là một năng lực vận hành mới của doanh nghiệp và của hệ thống ngân hàng.

Bà Trương Minh Trang, Giám đốc Tư vấn Nghiệp vụ Doanh nghiệp FPT Digital - Tập đoàn FPT (thứ 2 từ bên phải vào) trong tọa đàm “Xu hướng ESG và tài chính xanh: Cơ hội và thách thức với ngành ngân hàng”

Bà Trang cho rằng ESG và dữ liệu có mối liên hệ tương hỗ. ESG đặt ra yêu cầu về minh bạch, về đo lường tác động và về trách nhiệm giải trình, trong khi dữ liệu là công cụ duy nhất giúp hiện thực hóa những yêu cầu đó.

Thế nhưng, thách thức lớn nhất của ngân hàng Việt Nam hiện nay lại ở cách tổ chức dữ liệu. Thực tế cho thấy dữ liệu liên quan đến môi trường, xã hội và quản trị trong ngân hàng chưa được lưu trữ tập trung.

Nó phân tán theo đúng cấu trúc vận hành truyền thống: dữ liệu tín dụng nằm ở hệ thống tín dụng, dữ liệu liên quan đến tài chính nằm ở hệ thống kế toán, dữ liệu nhân sự nằm trong hệ thống quản trị nguồn nhân lực, trong khi dữ liệu phát thải, tiêu thụ năng lượng, sản lượng và rủi ro môi trường lại nằm rải rác trong hệ thống báo cáo vận hành hoặc thậm chí trong các tệp Excel và tài liệu PDF thủ công.

Việc mỗi bộ phận sử dụng chuẩn đo lường, định nghĩa và quy tắc lưu trữ khác nhau khiến ngân hàng gặp khó khi tổng hợp thông tin phục vụ đánh giá ESG. Các báo cáo ESG do đó thường kéo dài nhiều tháng, tốn nhiều nguồn lực và tiềm ẩn sai lệch do thao tác thủ công.

Bà Trang nhấn mạnh rằng thách thức về dữ liệu không chỉ là vấn đề kỹ thuật mà còn là vấn đề quản trị. Một ngân hàng chỉ có thể kiểm soát được chất lượng báo cáo ESG khi họ có ngôn ngữ dữ liệu thống nhất trên toàn tổ chức.

Điều này đòi hỏi trước tiên phải xác định được những loại dữ liệu nào là bắt buộc trong đo lường ESG, ai phải chịu trách nhiệm cung cấp dữ liệu đó, cơ chế trao đổi dữ liệu giữa các phòng ban được thiết lập như thế nào và tiêu chuẩn dữ liệu được quy định ra sao. Khi ngân hàng chưa xây dựng được nền tảng dữ liệu chuẩn hóa, việc triển khai công nghệ chỉ dừng lại ở bề mặt, không thể đi vào vận hành sâu.

Giải pháp mà FPT Digital đề xuất là xây dựng nền tảng dữ liệu ESG tập trung (ESG Data Platform). Nền tảng này không chỉ thu thập dữ liệu từ các hệ thống sẵn có mà còn chuẩn hóa chúng theo một hệ quy chiếu chung, đảm bảo rằng dữ liệu được đo lường, lưu trữ và truy xuất theo cùng một tiêu chuẩn.

Khi dữ liệu đã được làm sạch và đồng bộ, ngân hàng có thể tự động hóa quy trình lập báo cáo phát triển bền vững và giảm tải đáng kể khối lượng công việc thủ công. Điều quan trọng hơn, một nền tảng dữ liệu tốt cho phép ngân hàng không chỉ báo cáo ESG theo yêu cầu mà còn hành động theo ESG.

Hành động ở đây được hiểu là khả năng dự báo tác động môi trường và xã hội của danh mục tín dụng, là khả năng phát hiện các ngành có rủi ro phát thải cao, là năng lực cảnh báo sớm cho các khoản vay có thể gây tác động tiêu cực, và là khả năng tái cấu trúc danh mục đầu tư theo hướng ưu tiên các mô hình kinh doanh bền vững. Đây là bước chuyển từ “đo lường” sang “quản trị” ESG.

Nếu nhìn vào bối cảnh thị trường, có thể thấy rõ rằng yêu cầu đối với minh bạch ESG không đến từ một phía, mà đến từ nhiều lực kéo đồng thời. Thứ nhất, nhà đầu tư tổ chức và các quỹ quốc tế ngày càng ưu tiên những ngân hàng có chiến lược tăng trưởng gắn với giảm phát thải và quản trị rủi ro khí hậu.

Trong nhiều thương vụ huy động vốn quốc tế gần đây, việc ngân hàng có công bố dữ liệu ESG đầy đủ hay không đã trở thành một trong những tiêu chí thẩm định bắt buộc trước khi đàm phán điều khoản tài chính.

Thứ hai, các cơ quan xếp hạng tín nhiệm đang điều chỉnh phương pháp đánh giá. Rủi ro môi trường - xã hội được tích hợp trực tiếp vào hệ số rủi ro tổng thể, ảnh hưởng đến xếp hạng tín nhiệm dài hạn của ngân hàng, từ đó tác động đến chi phí vốn.

Ngân hàng có hệ thống dữ liệu ESG rõ ràng, truy xuất được nguồn gốc và có lộ trình giảm phát thải cụ thể, thường sẽ nhận được đánh giá tích cực hơn, đồng nghĩa với khả năng tiếp cận nguồn vốn quốc tế với chi phí thấp hơn.

Thứ ba, khung pháp lý trong nước đang từng bước hoàn thiện. Việt Nam đã chính thức ban hành Bộ tiêu chí phân loại tài chính xanh và đang chuẩn bị cho giai đoạn triển khai công bố thông tin ESG theo chuẩn quốc tế, phù hợp với lộ trình áp dụng IFRS và ISSB.

Điều này cho thấy trong một vài năm tới, các yêu cầu về báo cáo ESG sẽ không còn dừng ở mức khuyến nghị, mà sẽ mang tính ràng buộc và được kiểm tra bằng cơ chế giám sát rõ ràng.

Trong bối cảnh đó, hệ thống dữ liệu ESG không chỉ là yêu cầu kỹ thuật để lập báo cáo, mà là năng lực cốt lõi giúp ngân hàng chứng minh tính bền vững trong mô hình hoạt động và danh mục đầu tư.

Một ngân hàng có thể tuyên bố cam kết xanh, nhưng chỉ khi dữ liệu minh bạch, liên tục và có khả năng kiểm chứng thì cam kết đó mới trở nên thuyết phục trước thị trường vốn và nhà đầu tư quốc tế.

Chính vì vậy, làm chủ dữ liệu ESG không phải là việc thêm một công cụ mới vào hệ thống công nghệ. Đó là quá trình tái cấu trúc cách ngân hàng định nghĩa, thu thập, chuẩn hóa và sử dụng dữ liệu trong toàn bộ hoạt động của mình.

Khi dữ liệu ESG trở thành một phần của quy trình ra quyết định tín dụng, quản trị rủi ro và hoạch định chiến lược, ngân hàng không chỉ nâng cao tính minh bạch, mà còn nâng cao sức mạnh cạnh tranh dài hạn.

Bà Trương Minh Trang kết luận rằng ESG không chỉ là trách nhiệm mà là năng lực cạnh tranh. Nếu như trong thập niên trước, lợi thế cạnh tranh của ngân hàng nằm ở quy mô tài sản, tốc độ tăng trưởng tín dụng hay thương hiệu thị trường, thì trong thập niên tới, lợi thế cạnh tranh sẽ được quyết định bởi khả năng tạo ra giá trị bền vững.

Ngân hàng biết cách sử dụng dữ liệu ESG để ra quyết định sẽ trở thành đối tác được lựa chọn trong chuỗi cung ứng xanh, được đánh giá cao bởi nhà đầu tư, và được ưu tiên trong tiếp cận nguồn vốn quốc tế.

“ESG không còn là lời hứa. ESG là tiêu chuẩn cạnh tranh. Và dữ liệu chính là chìa khóa để biến tiêu chuẩn cạnh tranh thành sức mạnh thực tế”, bà Trang nhấn mạnh.

Khi tài chính xanh trở thành dòng chảy chủ đạo của nền kinh tế, ngân hàng không chỉ là nơi vận chuyển vốn. Ngân hàng là lực lượng kiến tạo tương lai. Và tương lai đó chỉ có thể được xây dựng trên nền tảng dữ liệu minh bạch, liền mạch và có khả năng chuyển hóa thành hành động.

Link gốc