Hoa Kỳ bất ngờ rút khỏi Đối tác Chuyển đổi Năng lượng Công bằng (JETP), đe dọa nguồn tài trợ quan trọng giúp Việt Nam và các nước đang phát triển giảm phụ thuộc vào than đá. Quyết định này có thể ảnh hưởng lớn đến lộ trình thực hiện cam kết khí hậu của Việt Nam.

Hoa Kỳ đang rút khỏi Đối tác Chuyển đổi Năng lượng Công bằng (JETP), một sáng kiến do các quốc gia giàu có tài trợ nhằm hỗ trợ các nước đang phát triển chuyển đổi từ than đá sang năng lượng sạch hơn. Quyết định này có thể tác động đáng kể đến tiến trình thực hiện các cam kết về chuyển đổi năng lượng của Việt Nam, đồng thời làm dấy lên lo ngại về sự ổn định của các nguồn tài trợ quốc tế cho quá trình giảm phát thải.

Việt Nam đang kỳ vọng vào các nguồn tài trợ để thực hiện cam kết khí hậu

JETP được công bố lần đầu tiên tại Hội nghị Liên Hợp Quốc về Biến đổi Khí hậu (COP26) ở Glasgow, Scotland vào năm 2021, với sự tham gia của 10 quốc gia tài trợ. Sáng kiến này nhắm đến các nước có mức phát thải cao nhưng chưa có đủ nguồn lực để nhanh chóng giảm phụ thuộc vào than đá – một trong những nguồn năng lượng gây ô nhiễm nhất. Việt Nam, cùng với Nam Phi, Indonesia và Senegal, được xác định là những nước đầu tiên hưởng lợi từ chương trình với các khoản vay, bảo lãnh tài chính và trợ cấp để hỗ trợ quá trình chuyển đổi năng lượng.

Nguồn tin của Reuters xác nhận rằng Washington đã quyết định rút khỏi JETP. Nguồn tin cho biết Hoa Kỳ cũng sẽ không tiếp tục tham gia vào bất kỳ chương trình JETP nào khác, bao gồm cả ở Indonesia. Một nguồn tin khác cũng xác nhận rằng Washington đã chấm dứt cam kết tài trợ cho JETP tại Indonesia và Nam Phi.

Việc Mỹ rút lui khỏi JETP có thể khiến các nước tham gia, bao gồm Việt Nam, gặp khó khăn hơn trong việc huy động đủ nguồn tài chính để thực hiện lộ trình giảm phát thải, thay thế than đá và phát triển năng lượng tái tạo.

Trước đó, Hoa Kỳ đã cam kết dành hơn 3 tỷ USD cho Việt Nam và Indonesia thông qua các khoản vay thương mại để hỗ trợ hai nước này thực hiện quá trình chuyển đổi sang năng lượng tái tạo. Riêng tại Nam Phi, Hoa Kỳ đã cam kết tài trợ 1,063 tỷ USD trong tổng số 11,6 tỷ USD mà các đối tác quốc tế hứa hẹn dành cho quốc gia này. Việc Mỹ rút lui có thể khiến các nước tham gia, bao gồm Việt Nam, gặp khó khăn hơn trong việc huy động đủ nguồn tài chính để thực hiện lộ trình giảm phát thải, thay thế than đá và phát triển năng lượng tái tạo.

Việt Nam là một trong những quốc gia có tốc độ tăng trưởng kinh tế nhanh và nhu cầu năng lượng cao, nhưng đồng thời cũng đặt mục tiêu giảm phát thải mạnh mẽ. Tại COP26, Chính phủ Việt Nam đã cam kết đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, đồng thời đẩy mạnh đầu tư vào các nguồn năng lượng tái tạo như điện gió và điện mặt trời. Để thực hiện mục tiêu này, Việt Nam cần nguồn vốn lớn để nâng cấp hạ tầng năng lượng, phát triển công nghệ lưu trữ điện và hỗ trợ các ngành công nghiệp chuyển đổi.

Động thái của Hoa Kỳ và tác động đối với hợp tác tài chính quốc tế

Các khoản tài trợ từ JETP được kỳ vọng sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc giúp Việt Nam đẩy nhanh tiến trình này, đặc biệt khi nước này vẫn phụ thuộc nhiều vào nhiệt điện than – nguồn phát điện chiếm tỷ trọng lớn trong cơ cấu năng lượng quốc gia. Việc Hoa Kỳ rút khỏi JETP có thể gây ra sự thiếu hụt tài chính đáng kể, buộc Việt Nam phải tìm kiếm các nguồn đầu tư thay thế hoặc điều chỉnh kế hoạch chuyển đổi năng lượng.

Việc Hoa Kỳ rút khỏi JETP diễn ra trong bối cảnh chính quyền mới đang thực hiện chính sách cắt giảm viện trợ nước ngoài và tập trung vào phát triển nhiên liệu hóa thạch. Điều này đặt ra nhiều câu hỏi về cam kết dài hạn của Mỹ đối với các sáng kiến khí hậu toàn cầu, đặc biệt là trong bối cảnh thế giới đang đẩy mạnh nỗ lực giảm phát thải để chống biến đổi khí hậu.

Dù Hoa Kỳ rút lui, các nguồn tin từ nhóm tài trợ cho biết vẫn còn những khoản tài chính đáng kể dành cho JETP, và nhóm Đối tác Quốc tế (International Partners Group) cam kết tiếp tục hỗ trợ các nước tham gia. Tuy nhiên, việc một trong những quốc gia có tầm ảnh hưởng lớn nhất trong các cam kết tài trợ rời khỏi chương trình có thể khiến tiến trình huy động vốn quốc tế trở nên khó khăn hơn.

Theo Reuters, hiện Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ chưa đưa ra phản hồi chính thức về quyết định này. Trong khi đó, các quốc gia đang phát triển, trong đó có Việt Nam, sẽ cần có chiến lược thích ứng và tìm kiếm thêm các nguồn lực khác để đảm bảo tiến trình chuyển đổi năng lượng không bị đình trệ.

Thùy Linh-Link gốc