Chính sách thuế quan của Tổng thống Donald Trump tưởng chừng chỉ mang tính bảo hộ, nhưng lại đang khơi dậy một trục kinh tế - chính trị mới giữa Trung Đông và châu Á. Liệu đây có phải bước ngoặt định hình lại cán cân quyền lực toàn cầu?
Hội nghị thượng định GCC-ASEAN năm 2023. Ảnh: Bộ Ngoại giao Oman (fm.gov.om)
Những chính sách thuế quan của Tổng thống Mỹ Donald Trump, dù gây nhiều tranh cãi, đang vô tình tạo ra một hiệu ứng địa chính trị đáng chú ý: thúc đẩy mối quan hệ kinh tế và chính trị giữa các quốc gia vùng Vịnh (GCC) và châu Á.
Theo nhận định của chuyên gia Andrew Hammond tại Trung tâm Nghiên cứu chính sách đối ngoại thuộc Trường Kinh tế London (LSE IDEAS), sự thay đổi này phản ánh xu hướng các quốc gia tìm kiếm đối tác mới để củng cố vị thế trong bối cảnh chủ nghĩa bảo hộ của Mỹ gia tăng. Việt Nam và Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE) gần đây đã nâng cấp quan hệ ngoại giao, trong khi Malaysia và Indonesia đang củng cố mối quan hệ với Saudi Arabia.
"Trục xoay" Trung Đông - châu Á: Con số biết nói
Báo cáo của Asia House chỉ ra một "trục xoay" rõ rệt từ Trung Đông sang châu Á, với giá trị thương mại hai chiều đạt mức kỷ lục 512 tỷ USD vào năm 2022. Đáng chú ý, tăng trưởng thương mại giữa vùng Vịnh và Trung Quốc được dự báo sẽ vượt qua thương mại với phương Tây vào năm 2027, nếu xu hướng hiện tại tiếp tục. Điều này cho thấy sự dịch chuyển đáng kể trong cán cân kinh tế toàn cầu.
Năng lượng, đặc biệt là dầu mỏ, vẫn là yếu tố then chốt trong mối quan hệ này. Năm 2023, khoảng một nửa lượng dầu nhập khẩu của châu Á đến từ khu vực vùng Vịnh và Trung Đông, và con số này dự kiến sẽ tiếp tục tăng đến năm 2030 khi nhu cầu năng lượng của Trung Quốc, Ấn Độ và các nước ASEAN tăng cao.
Tuy nhiên, hợp tác không chỉ giới hạn ở lĩnh vực năng lượng. Các lĩnh vực tiềm năng khác bao gồm trí tuệ nhân tạo, công nghệ tiên tiến, xây dựng và cơ sở hạ tầng. Ví dụ, Quỹ Đầu tư Công của Saudi Arabia đã đầu tư 100 triệu USD vào AirAsia của Malaysia, và Indonesia đang đàm phán với Saudi Arabia để thúc đẩy thương mại.
GCC - ASEAN: Mối quan hệ ngày càng khăng khít
Thương mại hai chiều giữa các nước ASEAN và GCC cũng tăng trưởng mạnh mẽ, đạt 134 tỷ USD vào năm 2022. Các thỏa thuận song phương quan trọng, như thỏa thuận giữa Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE) và Indonesia về năng lượng hạt nhân, đầu tư và dịch vụ tài chính, đang thúc đẩy mối quan hệ này.
Hội nghị thượng đỉnh GCC-ASEAN, được tổ chức lần đầu tiên vào tháng 10/2023, là một bước tiến quan trọng. Hội nghị tiếp theo, dự kiến diễn ra tại Malaysia vào tháng 5 tới, sẽ tập trung vào việc đàm phán một thỏa thuận thương mại chính thức giữa hai khu vực.
Sự chuyển hướng của Trung Đông sang châu Á cũng đang thu hút sự chú ý của châu Âu. Các chuyến thăm gần đây của Tổng thống Pháp Emmanuel Macron và Thủ tướng Anh Keir Starmer tới khu vực này cho thấy sự quan tâm ngày càng tăng của châu Âu đối với các nền kinh tế GCC.
Anh, với thương mại hai chiều với UAE đạt khoảng 30 tỷ USD/năm và với Saudi Arabia đạt gần 20 tỷ USD/năm, đang tìm cách củng cố quan hệ kinh tế với khu vực này. Một thỏa thuận thương mại Anh-GCC được dự báo có thể tăng thương mại song phương thêm 16%, tương đương hơn 10 tỷ USD/năm trong dài hạn.
Mặc dù triển vọng hợp tác giữa vùng Vịnh và châu Á rất hứa hẹn, nhưng vẫn tồn tại một số rủi ro. Biến động giá dầu, bất ổn chính trị ở Trung Đông và căng thẳng Mỹ-Trung có thể ảnh hưởng đến dòng chảy kinh tế toàn cầu.
Tuy nhiên, xu hướng "xoay trục" sang châu Á của các quốc gia vùng Vịnh dường như không thể đảo ngược. Sự hợp tác ngày càng sâu rộng giữa hai khu vực này, được thúc đẩy bởi cả nhu cầu kinh tế và địa chính trị, đang định hình lại cán cân quyền lực toàn cầu.
Tóm lại, thuế quan của Tổng thống Trump, dù không chủ ý, đang đóng vai trò là chất xúc tác cho sự thay đổi địa chính trị quan trọng trên. Mối quan hệ kinh tế và chính trị ngày càng khăng khít giữa các quốc gia vùng Vịnh và châu Á, với sự tham gia ngày càng tăng của châu Âu, đang tạo ra một cục diện đa cực mới, có khả năng tác động sâu sắc đến toàn bộ thế giới.
Vũ Thanh/Báo Tin tức