Theo các chuyên gia, Việt Nam tiếp tục đối mặt với một bài toán phức tạp trong bối cảnh cạnh tranh chiến lược giữa các nền kinh tế lớn. Mức thuế quan mới do Mỹ đề xuất đặt ra thách thức đáng kể đối với kinh tế Việt Nam, song tuyên bố sẵn sàng đàm phán của Tổng thống Trump cũng mở ra cơ hội đối thoại quan trọng.

Trong bài phân tích mới nhất, hai nghiên cứu viên Đại học RMIT là TS Đặng Thảo Quyên và TS Santiago Velasquez cho rằng mức thuế quan lên tới 46% nếu được áp lên hàng hóa Việt Nam đặt ra thách thức đặc biệt nghiêm trọng, khiến tình trạng “bị kẹt ở giữa” của Việt Nam, mà họ đã mô tả trong một bài báo gần đây trên tạp chí khoa học Journal of World Business, càng thể hiện rõ.

Giảng viên Đại học RMIT TS Santiago Velasquez và TS Đặng Thảo Quyên phân tích lý do tại sao mức thuế quan mới của Mỹ đang đẩy doanh nghiệp Việt vào giữa căng thẳng địa chính trị toàn cầu.

Tại sao Việt Nam lại phải đối mặt với mức thuế cao như vậy? TS Đặng Thảo Quyên cho biết: “Thật trớ trêu khi một phần là do Việt Nam đã đạt được thành công ấn tượng về kinh tế và đang đóng vai trò quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu đầy biến động”.

Doanh nghiệp quốc tế đa dạng hóa sản xuất, khiến Việt Nam trở thành một trung tâm sản xuất quan trọng và thúc đẩy tăng trưởng thương mại đáng kể, đặc biệt là với Mỹ - thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam.

Thành công này tiếp tục với việc Việt Nam ngày càng khẳng định vị thế là điểm đến hấp dẫn cho đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI). Theo Cục Đầu tư nước ngoài (Bộ Tài chính), tổng vốn FDI đăng ký đạt 10,98 tỷ USD trong quý I năm 2025, tăng 34,7% so với cùng kỳ năm trước, trong khi vốn giải ngân tăng 7,2% lên 4,96 tỷ USD.

Tuy nhiên, thành công này cũng khiến Việt Nam dễ bị chĩa mùi dùi vào. “Kể từ khi cuộc thương chiến Mỹ - Trung nổ ra vào năm 2018, với việc đạt được nhiều kết quả ấn tượng trong hoạt động thương mại với Mỹ, giới chức nước này đã vài lần đưa Việt Nam vào tầm ngắm”, các chuyên gia nhận định.

Chính phủ Việt Nam đã chủ động giải quyết những quan ngại của Mỹ về cán cân thương mại ngay cả trước khi Mỹ công bố áp thuế gần đây. Trong đó phải kể đến những nỗ lực ngoại giao cấp cao và các động thái chính sách cụ thể như đơn phương cắt giảm thuế nhập khẩu đối với các sản phẩm quan trọng của Mỹ chỉ vài ngày trước đó.

“Việc Mỹ vẫn công bố mức thuế cao dẫu Việt Nam đã có những hành động như vậy cho thấy, vấn đề cốt lõi không gói gọn trong hoạt động thương mại song phương và có thể phản ánh nguyên nhân sâu xa hơn là căng thẳng địa chính trị sâu sắc giữa Mỹ và Trung Quốc”, TS Velasquez nhận định.

Sau cú sốc tức thời, lãnh đạo Chính phủ Việt Nam đã kêu gọi bình tĩnh và bản lĩnh khi ứng phó. Các nhà phân tích hiện đang đưa ra đề xuất tập trung vào một số giải pháp chính.

Đầu tiên, đối thoại đang và sẽ tiếp tục là nhiệm vụ tối quan trọng. Chính Tổng thống Trump đã gợi mở khả năng có thể giảm thuế nếu các quốc gia khác đưa ra đề xuất gì đó “phi thường” cho nước Mỹ, cho thấy vẫn còn cơ hội để đàm phán. Tổng Bí thư Tô Lâm đã có cuộc điện đàm với Tổng thống Trump vào ngày 4/4/2025, và Việt Nam đang cử các phái đoàn cấp cao sang Mỹ để tiếp tục những cuộc đối thoại quan trọng này.

Thứ hai, đối thoại phải đi kèm với sự thận trọng, không áp thuế đối ứng ngay lập tức. Đây là quan điểm chung của các chuyên gia kinh tế, cho rằng chiến tranh thương mại thường sẽ gây hại cho tất cả các bên nếu leo thang.

Thứ ba, như nghiên cứu do TS Quyên và TS Velasquez đã chỉ ra, việc tăng cường khả năng chống đỡ thông qua đa dạng hóa thị trường hiện quan trọng hơn bao giờ hết. Doanh nghiệp Việt Nam phải đẩy nhanh nỗ lực khai thác các thị trường thay thế, tận dụng mạng lưới rộng lớn các hiệp định thương mại tự do giữa Việt Nam và các đối tác tại EU, châu Á - Thái Bình Dương và các khu vực khác.

Cuối cùng, phối hợp hành động giữa các bên liên quan vẫn là điều cần thiết. Hợp tác giữa các bộ ngành chính phủ, hiệp hội doanh nghiệp và các doanh nghiệp là cần thiết để đàm phán hiệu quả và hỗ trợ thích ứng.

TS Quyên cho rằng con đường phía trước cần tới cách tiếp cận chiến lược đa chiều, đối thoại bền bỉ và khéo léo; đa dạng hóa nhanh chóng các thị trường xuất khẩu; tiếp tục củng cố nền kinh tế nội địa thông qua các cải cách trong nước; và phát huy khả năng phục hồi mang ý nghĩa chiến lược mà Việt Nam đã thể hiện trong những giai đoạn khó khăn trước đây.

“Bằng cách ứng phó với giai đoạn này một cách chiến lược, Việt Nam có thể giảm thiểu tác động trước mắt và củng cố vị thế năng động của mình trong nền kinh tế toàn cầu”, bà Quyên nói thêm.

TS Velasquez nhấn mạnh rằng muốn quản lý hoạt động thành công trong bối cảnh toàn cầu biến động, các doanh nghiệp và lãnh đạo doanh nghiệp phải phát triển tư duy quốc tế mạnh mẽ và tầm nhìn chiến lược.

Đỗ Kiều-Link gốc