Joe Biden, ứng viên đảng Dân chủ được truyền thông Mỹ xướng tên là tổng thống đắc cử, muốn đoàn kết Mỹ, nhấn mạnh trong bài phát biểu đầu tiên hậu bầu cử rằng ông sẽ là lãnh đạo của toàn bộ 328 triệu công dân Mỹ. Tuy nhiên, cuộc bầu cử năm nay lại mang lại cho Biden một thách thức lớn. Vài ngày sau khi được truyền thông coi là người chiến thắng, kết quả bầu cử lại trở thành “chiến trường” mới.
Theo một khía cạnh, ứng viên Dân chủ dẫn trước và chiến thắng Tổng thống đương nhiệm Donald Trump, đảng Cộng hòa – như xác nhận của quan chức bầu cử các bang, học giả pháp lý và truyền thông. Mặt khác, Tổng thống Trump và các đồng minh cho rằng phe Dân chủ “đánh cắp” cuộc bầu cử bằng cách gian lận.
Đến nay, các cáo buộc từ phe Trump vẫn chưa có bằng chứng đi kèm và khó có thể đảo chiều thế chiến thắng của Biden.
“Nếu tiếp tục nói cuộc bầu cử bị gian lận, đánh cắp, một bộ phận đáng kể trong nhóm cử tri ủng hộ Trump sẽ cảm thấy tổng thống kế nhiệm – trong trường hợp là Biden – là ‘người cướp ngôi’ và chính phủ mới không hợp pháp”, David Smith, giáo sư khoa học xã hội tại Đại học Kansas nghiên cứu nhóm cử tri ủng hộ Trump, cho biết. “Điều này không tốt để xóa bỏ khác biệt”.
Cả Biden và Trump đều phá kỷ lục về số phiếu bầu phổ thông cho một ứng viên tổng thống Mỹ. Tính đến ngày 12/11, Biden nhận được hơn 77 triệu phiếu, Trump có hơn 72 triệu phiếu, nhiều hơn 10 triệu phiếu so với khi ông tranh cử năm 2016.
“Tôi đã thắng cử, có 71.000.000 phiếu bầu hợp lệ. Nhiều chuyện xấu đã xảy ra khi các quan sát viên của chúng tôi không được phép quan sát. Chuyện chưa từng xảy ra trước đây. Hàng triệu phiếu bầu qua thư được gửi cả cho những người chưa từng yêu cầu!”, Trump đăng trên Twitter hôm 7/11.
Twitter phải đính kèm cảnh báo “thông tin về bầu cử bị gian lận còn gây tranh cãi” với bài đăng trên cùng nhiều bài đăng khác của Trump về vấn đề này.
“Chúng ta đang trong tình thế có nhiều ‘thực tế’ và mỗi ‘thực tế’ lại có hệ sinh thái thông tin riêng, có thể tự cung cấp tất cả thông tin cần thiết mà không gặp thách thức”, Rachel Moran, học giả tại Trường Thông tin, Đại học Washington, nói.
Kết quả một thăm dò ý kiến trên khắp Mỹ do Reuters/Ipsos gần đây cho thấy 79% người Mỹ trưởng thành tin Biden thắng cử. 13% cho rằng kết quả chưa định đoạt, 3% nghĩ Trump thắng và phần còn lại “không biết”. Nếu phân chia theo đảng, gần như mọi thành viên đảng Dân chủ tham gia khảo sát nói Biden thắng.
Tổng thống Donald Trump (phải) và Joe Biden, người được truyền thông xướng tên là tổng thống đắc cử. Ảnh: AP.
Trở ngại chuyển giao quyền lực
Quá trình chuyển giao quyền lực hiện diễn ra không mấy trơn tru khi phe Dân chủ cùng các quan chức y tế cho rằng Tổng thống Trump đang cản trở Biden vào Nhà Trắng, cảnh báo điều này tạo ra nguy cơ đến an ninh quốc gia khi chính quyền đương nhiệm không hợp tác với chính quyền kế nhiệm.
Biden nói ông bị chặn tham gia điều phối triển khai vaccine Covid-19 cùng các biện pháp y tế công cộng khác với nhóm của Tổng thống Trump.
Các trợ lý của Biden cho biết họ vẫn chưa được tham gia các cuộc báo cáo thông tin tình báo với chính quyền đương nhiệm. Họ nhắc lại việc kết quả bầu cử gây tranh cãi hồi năm 2000 giữa George W. Bush, đảng Cộng hòa, và Al Gore, đảng Dân chủ, từng tạo ra khoảng trống quyền lực tạm thời và bị al-Qaeda tận dụng để lên kế hoạch tấn công khủng bố Mỹ.
“Sự cản trở này ảnh hưởng đến những công việc cần phải thực hiện lúc này là lên kế hoạch phân phối nhanh chóng và bình đẳng vaccine ở Mỹ”, thượng nghị sĩ Dân chủ Patty Murray, bang Washington, nói. “Việc Tổng thống Trump cản trở quá trình chuyển giao không chỉ lãng phí thời gian mà còn cả sinh mạng và làm xói mòn an ninh quốc gia”.
Theo luật, quá trình chuyển giao quyền lực sẽ được đẩy nhanh khi cơ quan liên bang có tên Cơ quan Dịch vụ Tổng hợp (GSA) – quản lý các tòa nhà liên bang – xướng tên người thắng cử. Lúc này, đội ngũ của tổng thống kế nhiệm có thể nhận các sổ ghi chép, tiếp cận quỹ và cử đại diện tới thăm các cơ quan chính phủ. Tuy nhiên, Emily Murphy, quản lý GSA, vẫn chưa công nhận Biden chiến thắng.
“Bà ấy không tuyên thệ ủng hộ Donald Trump mà là bảo vệ người dân Mỹ, và chỉ bà ấy có thẩm quyền ra quyết định nhưng vẫn chưa lên tiếng – và bà ấy phải lên tiếng”, Leslie Dach, cựu quan chức Bộ Y tế và Dịch vụ Nhân sinh Mỹ, nói.
Một quan chức cấp cao trả lời The Hill tuần trước rằng Murphy đang chờ cho đến khi kết quả bầu cử chắc chắn không thay đổi bởi việc công nhận người chiến thắng là không thể đảo ngược. Quan chức này cho biết Murphy không chịu áp lực từ bất kỳ ai trong chính quyền Trump và chỉ đang làm đúng bổn phận.
Ngày 17/11, hiệp hội đại diện cho các bệnh viện, bác sĩ và y tá gửi thư cho Trump, kêu gọi chính quyền của ông chia sẻ thông tin quan trọng về ứng phó Covid-19 với nhóm chuyển giao quyền lực của Biden “để không có khoảng trống trong việc chăm sóc bệnh nhân”.
Biden và quốc hội Mỹ lại không có nhiều hành lang pháp lý để ứng phó, giới chuyên gia pháp lý nhận định.
“Trừ khi tuyên thệ nhậm chức, Joe Biden có ít cơ sở pháp lý để buộc chính quyền Trump phối hợp với nhóm của Biden”, Bradley Moss, luật sư an ninh quốc gia, nói.
Theo Paul S. Ryan, phó chủ tịch về chính sách và tranh tụng tại Common Cause, cho rằng Biden có thể kiện GSA theo Đạo luật Quy trình Điều hành với cáo buộc Murphy từ chối công nhận kết quả bầu cử là “độc đoán, thất thường, lợi dụng hoặc trái pháp luật”.
Ryan cũng lưu ý chưa từng có trường hợp kiện tụng như vậy xảy ra.
“Theo kinh nghiệm cá nhân, tranh tụng dựa trên Đạo luật Quy trình Điều hành khó thắng. Tòa án thường rất tôn trọng cách các cơ quan hoạt động”, Ryan nói.