Thị trường chứng khoán năm 2020 đã để lại những dấu ấn đặc biệt từ sự phục hồi “thần kỳ” của VN-Index, số lượng nhà đầu tư mới tham gia kỷ lục đẩy thanh khoản thị trường bùng nổ, khối ngoại bán ròng mạnh chưa từng thấy hay sự bùng nổ các quỹ ETF nội và làn sóng chuyển sàn,...
Ảnh minh họa.
Sự xuất hiện của Covid-19 biến năm 2020 trở thành một năm đặc biệt với nhiều biến động bất ngờ của thị trường chứng khoán (TTCK) toàn cầu nói chung trong đó Việt Nam cũng không ngoại lệ.
01. VN-INDEX PHỤC HỒI MẠNH MẼ TỪ ĐÁY COVID
Triển vọng lạc quan về một năm 2020 khởi sắc của TTCK Việt Nam sớm bị bóng đen của đại dịch Covid-19 bao phủ. Phản ứng tiêu cực của nhà đầu tư dẫn đến liên tiếp những đợt bán tháo mạnh khiến thị trường chao đảo. Chỉ trong vòng 2 tháng kể từ khi Covid-19 bùng phát trong nước, VN-Index đã sụt giảm 33,51% xuống mức thấp nhất trong vòng ba năm.
Sự lao dốc của thị trường trong quý đầu tiên kéo theo một loạt những kỷ lục buồn như phiên giảm điểm mạnh nhất lịch sử (ngày 9/3 với mức giảm 6,28%). Thậm chí sau đó VN-Index còn thêm một lần giảm hơn 6% trong 1 phiên vào ngày 23/3 qua đó đưa tháng 3/2020 trở thành tháng giảm điểm mạnh nhất lịch sử chứng khoán Việt Nam với mức giảm 24,9%.
Tuy nhiên cùng với khả năng kiểm soát dịch bệnh thành công, phần còn lại của năm 2020 lại chứng kiến cú lội ngược dòng “vô tiền khoáng hậu” của TTCK Việt Nam. VN-Index ghi nhận mức tăng 64% kể từ đáy và tăng gần 13% so với đầu năm, mức tăng trưởng ấn tượng hơn nhiều so với con số 7,67% trong năm 2019.
Ngoài ra, TTCK Việt Nam cũng xác lập kỷ lục hai tháng liên tiếp vào tháng 9 và tháng 10 khi có mức tăng trưởng mạnh nhất thế giới.
Diễn biến VN-Index từ đầu năm 2020
02. SỐ LƯỢNG NHÀ ĐẦU TƯ MỚI KỶ LỤC
Với mức độ phục hồi mạnh mẽ của TTCK và lãi suất duy trì thấp kỷ lục, dòng tiền đã chảy mạnh vào kênh đầu tư chứng khoán. Thị trường ghi nhận quy mô tham gia của nhà đầu tư mới cao chưa từng thấy trong lịch sử.
Số lượng tài khoản cá nhân trong nước mở mới trong nước tăng vọt kể từ tháng 3, liên tục ở mức trên 30.000 đơn vị mỗi tháng. Trong tháng 11, lượng mở mới của nhà đầu tư cá nhân trong nước lên mức kỷ lục 41.080 tài khoản. Lũy kế 11 tháng, lượng tài khoản mở mới này đạt 329.452 đơn vị, tăng 75,4% so với cả năm 2019.
Dòng tiền mới của nhà đầu tư trong nước mang đến sự bùng nổ về thanh khoản đặc biệt từ nửa sau của tháng 11, thời điểm VN-Index vượt 1.000 điểm. Giá trị giao dịch khớp lệnh tường xuyên duy trì trên/dưới 14.000 tỷ đồng mỗi phiên, điều chưa từng diễn ra kể cả trong thời kỳ VN-Index lên đỉnh lịch sử vào đầu năm 2018.
Dòng tiền dồi dào của nhà đầu tư trong nước là động lực quan trọng giúp giải tỏa áp lực bán ròng mạnh chưa từng thấy của khối ngoại trong thời gian dài bất chấp những đánh giá lạc quan và tích cực về thị trường Việt Nam.
Tính đến hết phiên giao dịch ngày 25/12, khối ngoại đã bán ròng kỷ lục gần 14.000 tỷ đồng trên HoSE. Nếu loại trừ đi giao dịch thỏa thuận, khối ngoại sàn này đã bán ròng hơn 36.500 tỷ đồng trong đó có nhiều Bluechips như MSN, HPG, VIC, VNM...
03. NÂNG LÔ GIAO DỊCH HOSE LÊN 100 CỔ PHIẾU
Thời gian gần đây, hệ thống giao dịch của HoSE đã nhiều lần quá tải do dòng tiền đổ vào chứng khoán không ngừng gia tăng và chưa có dấu hiệu hạ nhiệt. HoSE đã quyết định triển khai chính thức việc nâng lô giao dịch tối thiểu từ tháng 1/2021. Trước đó, HoSE mở hệ thống giao dịch cho các công ty chứng khoán kết nối và thử nghiệm từ 16/12 - 22/12/2020.
Theo ông Lê Hải Trà, Thành viên phụ trách HĐQT HoSE, việc áp dụng lô 10 hay 100 đều có những điểm tích cực và hạn chế riêng, cần được đánh giá toàn diện để áp dụng theo từng thời kỳ phát triển thị trường.
Thanh khoản thị trường trong một vài năm trở lại đây đã tăng trưởng đáng kể, do đó đã có đủ điều kiện để quay về áp dụng lô giao dịch chẵn 100. Điều này cũng phù hợp với thông lệ quốc tế; đồng thời sẽ hạn chế được việc sử dụng lô nhỏ làm biến động giá chứng khoán, nhất là các chứng khoán thanh khoản kém.
Động thái của HoSE ngay lập tức vấp phải sự phản đối từ Hiệp hội các nhà đầu tư tài chính Việt Nam (VAFI) vì tổ chức này cho rằng việc nâng lô giao dịch tối thiểu lên 100 cổ phiếu sẽ ngăn cản sự phát triển TTCK.
VAFI cho rằng việc nâng lô giao dịch tối thiểu lên 100 cổ phiếu sẽ gián tiếp loại bỏ 10 lần cơ hội được thử nghiệm đào tạo đầu tư chứng khoán thành công, đồng thời đẩy các nhà đầu tư nhỏ lẻ vào các cổ phiếu kém chất lượng do cổ phiếu Bluechip trở nên "rất đắt đỏ".
04. LÀN SÓNG CÁC QUỸ ETF NỘI
Năm 2020, cùng với biến cố dịch bệnh Covid-19, dòng vốn đầu tư toàn cầu có sự dịch chuyển liên tục. Trên TTCK Việt Nam, xu hướng bán ròng bắt đầu xuất hiện từ cuối tháng 2 và kéo liên tục cho đến cuối năm.
Trái ngược với việc dòng vốn ngoại chủ động, dòng vốn thụ động của cả nhà đầu tư trong nước lẫn nước ngoài lại gia tăng mạnh mẽ, đặc biệt là sự bùng nổ của các quỹ đầu tư ETF nội.
Năm 2020 chứng kiến sự ra đời của hàng loạt quỹ dạng này như các quỹ ETF MAFM VN30; ETF SSIAM VN30; ETF SSIAM VNFIN LEAD; ETF VFMVN DIAMOND; ETF VINACAPITAL VN100. Các quỹ ETF nội mới ra đời nhưng đã nhanh chóng thu hút được hàng ngàn tỷ đồng.
Đơn cử quỹ ETF VFMVN Diamond khi mới IPO hồi tháng 5/2020 với hơn 100 tỷ đồng thì đến cuối năm, quy mô quỹ đã đạt hơn 4.000 tỷ đồng. Các quỹ đầu tư nước ngoài như PYN Elite Fund hay CTBC Vietnam Equity Fund cũng rót vốn vào các quỹ ETF nội.
Theo thống kê của Sở Giao dịch Chứng khoán TP Hồ Chí Minh (HoSE), từ đầu năm đến giữa tháng 12/2020, các quỹ ETF niêm yết ở sàn này đã được nhà đầu tư nước ngoài mua ròng xấp xỉ 4.000 tỷ đồng.
05. VIỆT NAM DẪN ĐẦU NHÓM THỊ TRƯỜNG CẬN BIÊN MSCI
Từ đầu tháng 12/2020, TTCK Việt Nam chính thức trở thành thị trường có tỷ trọng lớn nhất trong rổ các thị trường cận biên (Frontier Markets) theo hệ thống phân loại của MSCI. Có được điều này là do thị trường Kuwait được nâng hạng lên nhóm “mới nổi”.
Theo lộ trình tăng tỷ trọng, thị trường Việt Nam cuối năm 2020 sẽ đạt 15,76%, lớn nhất trong nhóm các thị trường cận biên của MSCI. Đến hết năm 2021, tỷ trọng của thị trường Việt Nam sẽ đạt 28,76%.
Việc TTCK Việt Nam chiếm tỷ trọng cao nhất trong nhóm thị trường cận biên của MSCI sẽ thu hút một lượng vốn lớn từ các quỹ đầu tư bám theo chỉ số MSCI Frontier Markets 100 Index.
06. NGÂN HÀNG “ĐỔ BỘ” LÊN SÀN
Tại Đề án "Cơ cấu lại thị trường chứng khoán và thị trường bảo hiểm đến năm 2020 và định hướng đến năm 2025" do Thủ tướng Chính phủ phê duyệt có yêu cầu bắt buộc thực hiện niêm yết, đăng ký giao dịch cổ phiếu của các ngân hàng thương mại cổ phần đến hết năm 2020.
Những tưởng hạn chót năm 2020 lại lỗi hẹn vì Covid-19, nhưng những tháng cuối năm lại bất ngờ chứng kiến cuộc đổ bộ rầm rộ của các nhà băng trên sàn chứng khoán. Theo đó, trong năm 2020 có đến 9 ngân hàng lên sàn/chuyển sàn thành công.
Cụ thể, VietCapitalBank, NamABank, Saigonbank đã chính thức giao dịch trên UpCOM và PGBank, ABBank sẽ chính thức giao dịch vào ngày 24/12 và 28/12 tới đây.
Trong khi đó, ACB đã chuyển niêm yết từ HNX sang HoSE, LienVietPostBank và VIB chuyển từ UpCOM lên niêm yết HoSE. MSB là ngân hàng duy nhất niêm yết thẳng lên HoSE trong năm nay.
Làn sóng chuyển sàn của các ngân hàng cũng đã góp phần tạo nên sự bùng nổ của nhóm "cổ phiếu vua" trong năm nay. Nhiều cổ phiếu ngân hàng đã tăng hàng chục phần trăm như VIB, LPB, ACB thậm chí bằng lần.
07. LÀN SÓNG CHUYỂN SÀN NIÊM YẾT
Năm 2020 có thể coi là thời điểm bắt đầu làn sóng chuyển sàn rầm rộ chưa từng thấy trên TTCK Việt Nam. Niêm yết trên HoSE giúp cổ phiếu có cơ hội tiếp cận với nhiều nhà đầu tư nước ngoài, lọt vào các rổ chỉ số được quỹ ETF mô phỏng, từ đó nâng cao thanh khoản và thị giá.
Không chỉ có ngân hàng “ồ ạt” chuyển sàn, nhiều doanh nghiệp cũng đã nộp hồ sơ xin niêm yết trên HoSE có thể kể đến Vinaconex (VCG), Nhà và Đô thị Nam Hà Nội (NHA), Chứng khoán VIX (VIX), Clever Group (ADG)... Trong khi Vicostone (mã VCS) cũng đã hoàn tất xin cổ đông chuyển niêm yết từ HNX sang HoSE.
Ngoài ra, một loạt “ông lớn” trên UpCOM như ACV, VEA, VGI, VGT…. với quy mô vốn hóa không hề thua kém so với nhiều doanh nghiệp thuộc nhóm VN30, cũng đang xem xét kế hoạch chuyển sang niêm yết trên HoSE.
Thực tế, với yêu cầu cao hơn về tính minh bạch, sàn HoSE là nơi thu hút sự quan tâm lớn của nhà đầu tư, đặc biệt là các quỹ đầu tư nước ngoài. Cổ phiếu được định giá vì thế cũng sát hơn và các doanh nghiệp cũng thuận lợi hơn trong các kế hoạch huy động vốn mới để đầu tư phát triển sản xuất, kinh doanh. Bên cạnh đó là cơ hội lọt vào các rổ chỉ số được quỹ ETF mô phỏng, từ đó nâng cao thanh khoản và thị giá.
08. HOÀN THIỆN LUẬT CHỨNG KHOÁN
Trên nền tảng Luật Chứng khoán 2019 đã được Quốc hội thông qua, trong năm 2020, cơ quan quản lý đã khẩn trương hoàn thiện một văn bản hướng dẫn luật để kịp thời thực thi từ ngày 1/1/2021.
Cùng với các luật mới là Luật Đầu tư, Luật Doanh nghiệp, hệ thống văn bản pháp lý về chứng khoán kỳ vọng sẽ góp phần cải thiện chất lượng hàng hóa, chất lượng các doanh nghiệp trên TTCK, thu hút vốn đầu tư của nhà đầu tư trong và ngoài nước; nâng cao năng lực, chất lượng hoạt động của các chủ thể tham gia thị trường, tăng tính công khai, minh bạch, bảo đảm cho thị trường hoạt động bền vững, an toàn, chuyên nghiệp, hiện đại.
Đồng thời, luật còn tạo cơ sở để nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý, giám sát và cưỡng chế thực thi, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của nhà đầu tư, tăng niềm tin của thị trường.
09. ĐÁNH THUẾ CỔ TỨC BẰNG CỔ PHIẾU
Theo Nghị định 126/2020/NĐ-CP (quy định chi tiết thi hành Luật Quản lý thuế có hiệu lực từ ngày 5/12/2020), tổ chức sẽ phải khai thuế thay và nộp thuế thay cho: cá nhân nhận cổ tức bằng chứng khoán; cá nhân là cổ đông hiện hữu nhận thưởng bằng chứng khoán; cá nhân được ghi nhận phần vốn tăng thêm do lợi tức ghi tăng vốn; cá nhân góp vốn bằng bất động sản, phần vốn góp, chứng khoán.
So với quy định trước, Nghị định số 126/2020/NĐ-CP không thay đổi về chính sách thuế mà chỉ thay đổi chủ thể khai và nộp thuế thu nhập cá nhân.
Quy định này đã nhận được nhiều ý kiến phản hồi từ nhà đầu tư trên thị trường khi cho rằng, việc đánh thuế đối với cổ tức, cổ phiếu thưởng là chưa đúng bản chất vì khi cổ tức bằng cổ phiếu hay cổ phiếu thưởng chưa phải là một khoản đầu tư sinh lời.
Bên cạnh đó, các công ty chứng khoán cũng vướng mắc trong việc ghi nhận thông tin số lượng chứng khoán có được từ việc chia thưởng hay trả cổ tức bằng cổ phiếu, trong khi thời gian có hiệu lực của quy định này rất gấp.
10. BÙNG NỔ TRÁI PHIẾU DOANH NGHIỆP RIÊNG LẺ
Thị trường trái phiếu doanh nghiệp tiếp tục có thêm một năm bùng nổ đặc biệt là trái phiếu phát hành riêng lẻ.
Theo số liệu từ Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (HNX), tính đến hết tháng 11/2020 đã có 237 doanh nghiệp phát hành thành công trong đó có 3 doanh nghiệp đã phát hành thành công 185 triệu USD trái phiếu doanh nghiệp ra thị trường quốc tế.
Tổng số đợt đăng ký phát hành trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ lên đến 2.311 trong đó có 1.970 đợt phát hành thành công với tổng giá trị phát hành thành công đạt 348.400 tỷ đồng, chiếm 68,5% tổng giá trị đăng ký. Như vậy, dù chưa hết năm, nhưng tổng tượng phát hành thành công trái phiếu doanh nghiệp đã tăng tới gần 25% so với cả năm năm 2019.
Thị trường trái phiếu tiếp tục cho thấy sự tăng trưởng nóng đến cuối quý 3/2020 và chỉ hạ nhiệt khi Nghị định 81/2020/NĐ-CP về phát hành trái phiếu doanh nghiệp chính thức có hiệu lực từ 1/9/2020. Tuy nhiên, xét chung cả năm, đây vẫn là năm bùng nổ của thị trường trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam.