Sau khi tăng trưởng mạnh mẽ trong năm 2022, tiêu thụ xe được dự báo sẽ giảm tốc trong năm 2023 do kinh tế khó khăn. Trong bối cảnh đó, xe điện được kỳ vọng sẽ tạo sự đột phá mới, nhưng cũng cần có thêm các chính sách hỗ trợ của Chính phủ.
Các hãng xe ghi nhận lãi lớn trong năm 2022. Ảnh: ST
Bùng nổ sau dịch
Theo báo cáo tài chính hợp nhất quý 4/2022 của Công ty CP City Auto - đại lý ô tô Ford lớn nhất, mặc dù lãi ròng quý 4/2022 giảm nhẹ gần 5% so với cùng kỳ năm 2022, nhưng tính chung cả năm 2022, lợi nhuận sau thuế vẫn ghi nhận mức tăng trưởng ấn tượng lên tới 125%.
Theo ông Nguyễn Hoàng Minh Tiến, Tổng giám đốc City Auto, trong năm 2022, nhiều phiên bản xe Ford được nâng cấp mẫu mã phù hợp với người tiêu dùng đã kích thích nhu cầu mua xe tăng lên. Đặc biệt, trong 9 tháng đầu năm 2022, thị trường kinh doanh ô tô vượt trội với những chính sách hỗ trợ của Nhà nước kích cầu lượng mua của khách hàng đã giúp lợi nhuận của công ty gia tăng mạnh. Tuy nhiên, nhu cầu mua xe sụt giảm trong quý 4/2022 khi chính sách tín dụng thắt chặt, lãi suất tăng cao, room tín dụng khó tiếp cận làm cho người tiêu dùng khó khăn trong tiếp cận vốn.
Tương tự, tại Công ty CP Dịch vụ ô tô Hàng Xanh, doanh thu thuần và lợi nhuận sau thuế quý 4/2022 cùng sụt giảm mạnh lần lượt 26% và 62% so với cùng kỳ năm 2021. Nhưng tính chung cả năm, hai chỉ tiêu này vẫn tăng trưởng lần lượt 22% và 50%, lên mức 6.775 tỷ đồng và 240 tỷ đồng. Theo ông Đỗ Tiến Dũng, Chủ tịch HĐQT Công ty ô tô Hàng Xanh, dù nhu cầu tiêu dùng xe giảm trong quý 4, nhưng tình hình tích cực trong 9 tháng đầu năm vẫn giúp lợi nhuận cả năm của công ty tăng trưởng mạnh mẽ.
Bên cạnh đó, thương hiệu Vinfast cũng có kết quả lợi nhuận tích cực nhờ mức tiêu thụ tốt. Hồ sơ đăng ký niêm yết IPO tại Mỹ cho thấy Vinfast ghi nhận doanh thu 10 nghìn tỷ đồng (439 triệu USD) trong 9 tháng đầu năm năm 2022. Công ty đã bán được tổng cộng khoảng 22.900 ô tô trong 10 tháng của năm 2022 (hãng không cung cấp số liệu bán hàng vào tháng 10 và tháng 11), trong đó có khoảng 7.000 xe điện được bán ra. Công ty gần đây đã chuyển 999 xe điện đến San Francisco, Hoa Kỳ với mục tiêu thâm nhập thị trường Hoa Kỳ.
Nhu cầu bị dồn nén và sự hỗ trợ từ Chính phủ là hai động lực chính thúc đẩy doanh số bán ô tô, xe máy trong năm 2022. Trong năm 2022, khoảng 3 triệu xe máy đã được bán ra (tăng 20% so với cùng kỳ), nhưng vẫn thấp hơn mức trước Covid khoảng 0,2-0,3 triệu xe. Trong khi đối với xe bốn bánh, đã có 404.635 xe (tăng 33% so với cùng kỳ) được bán ra từ các thành viên Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô Việt Nam (VAMA) và con số này vượt xa lượng xe bán ra hàng năm trước Covid. Việc giảm 50% lệ phí trước bạ cho xe lắp ráp trong nước cũng thúc đẩy nhu cầu mua xe của người dân.
Ở chiều ngược lại, yếu tố cản trở sự phục hồi là tình trạng thiếu hụt chip bán dẫn cho hoạt động sản xuất. Tuy nhiên, theo SSI Research, điều này lại tạo cơ hội cho các đại lý nâng cao giá bán.
Đáng chú ý, tiêu thụ xe nhập khẩu nguyên chiếc đang bắt kịp xe lắp ráp trong nước. Lượng xe nhập khẩu tăng 35% so với cùng kỳ trong năm 2022, trong khi xe lắp ráp trong nước tăng 31% so với cùng kỳ (theo VAMA). Ô tô nhập khẩu chiếm một tỷ trọng đáng kể trong tổng lượng xe bán ra trong vài năm gần đây (khoảng 30-40%). Xu hướng gia tăng này là do hàng loạt thương hiệu mới gia nhập thị trường Việt Nam, đặc biệt là các thương hiệu Trung Quốc được bán với mức giá hấp dẫn.
Các chuyên gia SSI Research cho rằng tiêu thụ xe nhập khẩu sẽ tăng nhờ lợi thế tỷ giá và một số xe nhập khẩu hiện có giá phải chăng hơn so với xe lắp ráp trong nước. Hơn nữa, việc miễn thuế nhập khẩu (từ 50-70% xuống 0%) đối với ô tô nhập khẩu nguyên chiếc (CBU) từ các nước ASEAN, được áp dụng từ năm 2018, sẽ tiếp tục được gia hạn trong 5 năm nữa từ 2023 đến 2027 (theo Nghị định 126/2022/NĐ-CP). Hiện tại, mức thuế nhập khẩu đối với các nước ngoài ASEAN vẫn được giữ ở mức 50-70%.
Kỳ vọng vào xe điện
Sau khi tăng trưởng mạnh mẽ trong năm 2022, tiêu thụ xe được dự báo sẽ giảm tốc trong năm 2023 với lượng xe bán ra chỉ tăng 5% so với năm 2022, vượt qua mốc 500.000 xe - theo dự báo của Bộ phận dự báo, phân tích và tư vấn rủi ro (EIU) thuộc Tập đoàn Nhà Kinh tế (Anh). Tình hình kinh tế khó khăn mang lại nhiều thách thức. Cụ thể, khi điều kiện kinh tế xấu đi, tiêu thụ ô tô và giá bán ô tô tại các đại lý có thể không còn cao như trong năm 2022, do người tiêu dùng giảm thiểu chi tiêu trong thời kỳ suy thoái. Bên cạnh đó, việc mua trả góp một phương tiện mới sẽ đắt đỏ và khó khăn hơn. Các hỗ trợ của Chính phủ (bao gồm cắt giảm lệ phí trước bạ và trì hoãn nộp thuế tiêu thụ đặc biệt) đã kết thúc, do mức tiêu thụ đã trở lại mức trước Covid.
Trong bối cảnh đó, DN ô tô tăng sản xuất tại Việt Nam giúp giảm giá bán xe. Công ty CP Tập đoàn Trường Hải - THACO, nhà sản xuất ô tô Việt Nam, gần đây đã đàm phán thành công để lắp ráp trong nước một số mẫu xe của thương hiệu BMW (X3, X5, 3-Series, 5-Series), tạo áp lực lên các thương hiệu xe sang khác. Ngoài ra, TC Motor, thương hiệu liên kết giữa Tập đoàn Thành Công và Hyundai Motor, cũng đã khánh thành giai đoạn 1 của nhà máy thứ hai của họ tại Việt Nam. Nhà máy trị giá 140 triệu USD này sẽ cung cấp 100.000 chiếc mỗi năm khi được hoàn thành vào năm 2025.
Theo đánh giá của SSI Research, xe điện có tiềm năng tạo nên sự đột phá cho ngành ô tô tại Việt Nam. Trong năm 2022, Audi và Mercedes-Benz đã chính thức công bố một số mẫu xe điện dành cho phân khúc xe hạng sang. Ở phân khúc xe phổ thông, Hyundai và Kia đều giới thiệu các mẫu xe điện (IONIQ5 và EV6) tại Việt Nam. Tuy nhiên, còn quá sớm để đánh giá tác động của xe điện tới ngành công nghiệp ô tô tại Việt Nam. Các hãng xe mới bắt đầu thử nghiệm bán để đánh giá sự quan tâm của người tiêu dùng và Chính phủ trong việc chuyển sang loại xe này khi mà Việt Nam chưa có chiến lược phát triển hạ tầng trạm sạc cho xe điện. Hơn nữa, giá của các mẫu xe điện vẫn cao so với các mẫu xe chạy xăng.
Các chuyên gia của SSI Research cho rằng, để tăng tỷ lệ điện khí hoá ngành ô tô, Chính phủ cần xem xét chính sách thuế ưu đãi đối với xe điện; tăng thuế đối với ô tô chạy bằng năng lượng hóa thạch và đầu tư vào hạ tầng các trạm sạc.