Theo nhận định của Sở Xây dựng, hiện nay, thị trường cát xây dựng đang mất cân đối cung - cầu rất lớn, dẫn đến khan hiếm. Thậm chí, có hiện tượng găm hàng, nâng giá bán cao hơn giá đã công bố nhiều lần, gây khó khăn cho hoạt động xây dựng.
Giá cát cao gấp 2 - 3 lần giá công bố
Giá cát xây dựng ở Quảng Ngãi đã tăng rất cao, từ 2 - 3 lần so với giá công bố của Sở Xây dựng. Gần đây, nhiều nhà thầu thi công dự án Xây dựng công trình đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía đông, giai đoạn 2021 - 2025 (cao tốc Bắc - Nam) đoạn qua Quảng Ngãi và các khu tái định cư (TĐC), khu cải táng mồ mả có nhu cầu mua cát làm vật liệu xây dựng đã không tìm được nguồn cung cấp, ảnh hưởng đến tiến độ thi công.
Khai thác cát tại mỏ cát thôn Nghĩa Lập, xã Đức Hiệp (Mộ Đức).
Đại diện nhà thầu xây dựng khu TĐC Đồng Hóc, phường Phổ Hòa (TX.Đức Phổ) phục vụ TĐC dự án Cao tốc Bắc - Nam, đoạn qua Quảng Ngãi cho biết, đơn vị đã phải mua cát với giá 250 nghìn đồng/m3. Trong khi giá cát do Sở Xây dựng công bố chỉ 136 nghìn đồng/m3. Tương tự, nhà thầu thi công khu TĐC Đồng Trước An Định, xã Hành Dũng (Nghĩa Hành) cũng mua cát tại mỏ và gần đây giá cát đang nhích lên. Các nhà thầu này tính toán, giá cát hiện tại cộng với chi phí vận chuyển cát từ mỏ đến công trình thì mỗi mét khối cát có giá khoảng 300 nghìn đồng.
Đối với nhà thầu xây dựng các công trình cơ sở hạ tầng do ngân sách tỉnh, huyện đầu tư thì tình trạng giá cát cao, khan hiếm khiến cho việc thi công gặp nhiều khó khăn. Theo đại diện nhà thầu xây dựng công trình hệ thống thoát nước khu vực đô thị TX.Đức Phổ cho biết, giá mua tại mỏ là 250 nghìn đồng/m3, cộng chi phí vận chuyển đến công trình ở TX.Đức Phổ thì giá cát lên đến 400 nghìn đồng/m3. Trong khi đó, giá cát dự toán được phê duyệt chỉ 180 nghìn đồng/m3. Đơn vị hiện đang chịu nhiều thiệt thòi do giá cát tăng đột biến.
Trong khi đó, đại diện chủ mỏ cát thôn Nghĩa Lập, xã Đức Hiệp (Mộ Đức) cho biết, giá cát bán tại mỏ đang ở mức 220- 250 nghìn đồng/m3. Giá này được công ty báo cáo đầy đủ, kịp thời đến Sở Xây dựng.
Cả tỉnh có 1 mỏ cát đang hoạt động
Thời điểm này, Quảng Ngãi chỉ có 1 mỏ cát đang tiến hành khai thác. Đó là mỏ ở thôn Nghĩa Lập, xã Đức Hiệp (Mộ Đức), với công suất 59 nghìn mét khối/năm. Trong khi nhu cầu thực tế trên địa bàn tỉnh hiện nay theo tính toán lên đến gần 2 triệu mét khối/năm. Chỉ tính riêng dự án Cao tốc Bắc - Nam, đoạn qua Quảng Ngãi cần khoảng 1,3 triệu mét khối. Thực trạng này dẫn đến mất cân đối cung - cầu về cát rất lớn. Đại diện mỏ cát ở thôn Nghĩa Lập Lê Quốc Tiến cho biết, thời gian gần đây, do áp lực thi công cao tốc Bắc - Nam nên nhu cầu đăng ký mua cát tại mỏ Nghĩa Lập tăng đột biến, chứ trước đây thì không có tình trạng này.
Phó Giám đốc Sở Xây dựng Nguyễn Hữu Hồng cho rằng, để giải quyết tình trạng thiếu cát xây dựng, Sở TN&MT cần khẩn trương đôn đốc các doanh nghiệp đã trúng đấu giá quyền khai thác các mỏ cát nộp hồ sơ đề nghị cấp giấy phép khai thác, đưa mỏ vào hoạt động. Có như vậy mới kịp thời gỡ khó cho các nhà thầu, chủ đầu tư các công trình, nhất là dự án Cao tốc Bắc - Nam...
Ông Lê Quốc Tiến cũng giải thích nguyên nhân không đáp ứng đầy đủ nhu cầu cát xây dựng là do mỏ cát Nghĩa Lập quy mô nhỏ, trữ lượng cát được cấp phép khai thác năm 2023 chỉ khoảng 40 nghìn mét khối. Nếu cung cấp cho tất cả các nhà thầu của dự án xây dựng đường cao tốc, thì chỉ 1 tháng là hết trữ lượng được phép khai thác của cả năm 2023. Hơn nữa, đường vận chuyển cát từ mỏ ra Quốc lộ 1 khá vòng vèo, qua khu dân cư đông đúc, nếu cùng lúc nhiều xe tải vào mỏ để mua cát rồi chở đi thì sẽ không đảm bảo an toàn giao thông. Ngoài ra, khi trúng đấu giá, được phép khai thác thương mại, công ty cũng đã ký kết hợp đồng dài hạn đối với các nhà máy, xí nghiệp sản xuất bê tông, nhà thầu xây dựng công trình nên phải ưu tiên thực hiện hợp đồng đã ký kết. Công ty tuyệt đối không găm hàng, gây khan hiếm để trục lợi.
Qua tìm hiểu của phóng viên, đầu năm 2023, khi mỏ cát thương mại của Tổng Công ty Đầu tư Hợp Nghĩa thuộc thôn 6, xã Nghĩa Dũng (TP.Quảng Ngãi) còn khai thác thì giá cát trên địa bàn có tăng, nhưng không cao như hiện nay. Mỏ cát này hiện không còn khai thác. Chủ mỏ cát này đang trữ một lượng lớn cát dọc theo tuyến đường Trường Sa (TP.Quảng Ngãi). Tuy nhiên, việc trữ cát được Tổng Công ty Đầu tư Hợp Nghĩa cho biết là để phục vụ các dự án đầu tư công lớn mà doanh nghiệp này là nhà thầu, chứ không bán lẻ.
Vì toàn tỉnh chỉ có 1 mỏ cát (trữ lượng nhỏ) hoạt động, nên tình trạng khai thác cát trái phép đang diễn ra ở nhiều địa phương. Tại các huyện Ba Tơ, Sơn Tây, nhiều điểm khai thác cát trái phép hoạt động rầm rộ, đưa cát về đồng bằng tiêu thụ. Sở Xây dựng nhận định, hiện có rất nhiều bãi tập kết cát tự phát ở các địa phương, nhưng chưa được quản lý chặt chẽ, chưa đầy đủ tính pháp lý. Nguồn gốc cát đưa vào bãi không rõ ràng; nhiều bãi chứa cát trên đất nông nghiệp, khu vực nhiều dân cư gây ô nhiễm môi trường.