Tiền của EU đang thúc đẩy quá trình chuyển đổi năng lượng ở châu Âu, đặc biệt là ở các quốc gia vẫn phụ thuộc nhiều vào nhiên liệu hóa thạch, nhưng một số chính phủ vẫn đang tìm cách sử dụng tiền công của EU để tài trợ cho các dự án khí hóa thạch mới, bất chấp các nghĩa vụ về khí hậu của họ.
Vậy các nước Đông Âu như Ba Lan và Romania đang sử dụng tiền từ quỹ EU cho khí đốt như thế nào?
Đầu tư vào cơ sở hạ tầng khí hóa thạch là một hoạt động kinh doanh rủi ro. Phát thải khí nhà kính từ khai thác, vận chuyển và đốt khí hóa thạch, dù cố ý hay vô ý, đều làm trầm trọng thêm tình trạng nóng lên toàn cầu. Các khoản đầu tư như vậy cũng tương thích với chiến lược khử các bon của EU vào thời điểm mà các chính phủ nên ưu tiên các nguồn năng lượng tái tạo và hiệu quả năng lượng để đảm bảo một hành tinh có thể sống được cho các thế hệ tương lai. Vì vậy, chính quyền quốc gia không thể chi tiền công của EU cho cơ sở hạ tầng khí hóa thạch mới và tuyên bố rằng họ cam kết với Thỏa thuận xanh châu Âu. Nhưng ở một số thủ đô châu Âu, các nhà hoạch định chính sách lại nghĩ khác.
Theo một báo cáo gần đây của Bankwatch, chính phủ Ba Lan và Romania có kế hoạch tăng mạnh đầu tư thông qua các quỹ của EU, bao gồm chính sách gắn kết, kế hoạch phục hồi và quỹ hiện đại hóa và chi gần 4 tỷ euro cho cơ sở hạ tầng khí đốt mới và các dự án tăng mức tiêu thụ khí đốt. Nếu các kế hoạch này thành hiện thực, chúng sẽ đồng thời làm suy yếu các nỗ lực cắt giảm khí thải và đe dọa tính bền vững kinh tế và an ninh năng lượng ở Ba Lan và Romania.
Tại Ba Lan, các nhà chức trách đang có kế hoạch thu hơn 2 tỷ euro vào năm 2027 từ nguồn tài trợ của EU cho các dự án nhằm nhập khẩu và vận chuyển khí đốt hóa thạch cũng như mở rộng hệ thống sưởi bằng khí đốt. Chúng bao gồm nhà ga Khí tự nhiên hóa lỏng mới, mạng lưới truyền tải và phân phối mới và các chương trình trợ cấp cho nồi hơi gas trong các tòa nhà.
Chính phủ Romania cũng đã dành hơn 1,7 tỷ euro cho các dự án khí hóa thạch trong cùng thời kỳ. Các khoản phân bổ này dự kiến sẽ tăng lên khi nhiều cuộc gọi tài trợ hơn từ quỹ hiện đại hóa sẽ được thực hiện, từ đó Romania có thể tiếp cận 14 tỷ euro vào năm 2030. Vào cuối tháng 5/2023, các khoản giải ngân mới đã được thực hiện và Romania nhận được 93 triệu euro khác cho đường ống dẫn khí đốt.
Việc lập kế hoạch hệ thống quốc gia ở một số quốc gia thành viên EU bị chi phối bởi những người chơi hiện tại thích các giải pháp tập trung và lỗi thời dựa trên nhiên liệu hóa thạch. Nhưng lý do chính mà chính quyền các quốc gia vẫn có thể chuyển tiền của EU cho các dự án khí hóa thạch là do thiết kế lỗi thời của quỹ EU.
Trong khi một số chính phủ đang sử dụng sự thiếu rõ ràng trong luật của EU để sử dụng các quỹ của EU cho cơ sở hạ tầng khí đốt, rõ ràng là các khoản đầu tư đó không tương thích với các mục tiêu khí hậu của EU. Sự thiếu chính xác trong luật của EU liên quan đến tài trợ cho cơ sở hạ tầng khí đốt để lại quá nhiều chỗ để giải thích.
Vì vậy, việc xem xét lại việc quản lý tài trợ của EU hiện cấp bách hơn bao giờ hết để điều chỉnh nó phù hợp với bối cảnh năng lượng quốc tế mới và với nỗ lực của EU nhằm giảm thiểu sự phụ thuộc vào nhiên liệu dễ bay hơi và khí hậu tàn phá. Việc loại bỏ các dự án khí đốt hóa thạch nhận được tài trợ của EU cũng sẽ hướng dẫn các quốc gia như Romania và Ba Lan trên con đường hướng tới một tương lai năng lượng an toàn và bền vững hơn.