Iraq có tiềm năng trữ lượng khí đốt khổng lồ nhưng việc thất bại trong việc phát triển chúng một cách hợp lý đã dẫn đến ba vấn đề chính cho nước này và thị trường năng lượng toàn cầu, theo bài viết của nhà phân tích Simon Watkins trên Oil Price.
Đầu tiên, nó đã khiến đất nước này phải phụ thuộc vào nước láng giềng Iran tới 40% nhu cầu năng lượng, được nhập khẩu thông qua nguồn cung cấp khí đốt và điện. Điều này làm trầm trọng thêm sự kiểm soát vốn đã chặt chẽ của Tehran đối với Baghdad thông qua mạng lưới các ủy nhiệm chính trị, kinh tế và quân sự.
Thứ hai, năng lượng nhập khẩu từ Iran này vẫn là nguyên nhân gây xích mích lớn giữa Iraq và Mỹ trong nhiều năm, ngăn cản nhiều khoản đầu tư dự định vào nước này.
Thứ ba, điều đó có nghĩa là Iraq thường xuyên trải qua các cuộc khủng hoảng ngân sách thảm khốc, mặc dù nguồn tài nguyên dầu khí khổng lồ và phần lớn vẫn chưa được khai thác.
Bộ trưởng Dầu mỏ Iraq Hayan Abdel-Ghani (Nguồn: Reuters)
Tuy nhiên, tuần trước Bộ trưởng Dầu mỏ Hayan Abdel-Ghani cho biết một số dự án lớn được trao cho các công ty nước ngoài gần đây sẽ bổ sung thêm gần 3 tỷ feet khối mỗi ngày - khoảng 517.000 thùng dầu tương đương mỗi ngày - vào sản lượng khí đốt của Iraq và sẽ cũng mở đường cho các dự án mới được thực hiện. Liệu điều này có diễn ra theo cách này hay không vẫn còn phải chờ xem, dựa trên lịch sử đầy sóng gió của Iraq ở khu vực này.
Bức tranh đầu tư bấp bênh
Một trong những dự án khí đốt quan trọng này là một phần của dự án bao gồm 4 phần trị giá 27 tỷ USD giữa TotalEnergies của Pháp và chính phủ Iraq vào năm 2021. Tuy nhiên, dự án đã bị trì hoãn từ lâu do phía Iraq muốn thay đổi các điều khoản của thỏa thuận.
Phần đầu tiên của thỏa thuận bao gồm khoản đầu tư ban đầu khoảng 10 tỷ USD tập trung vào 'Dự án tích hợp tăng trưởng khí đốt'. Mục đích cơ bản của việc này là thu giữ khí đồng hành trong quá trình khai thác dầu và thay vì đốt nó như trước đây. Khí đốt sẽ được sử dụng cho nhu cầu sản xuất điện trong nước và sau đó là xuất khẩu để bổ sung cho ngân sách.
Khối lượng đốt khí đồng hành (đường màu đen – đơn vị tỷ mét khối) và lượng phát thải khí CO2 từ quá trình đốt khí đồng hành (đường màu xám – đơn vị triệu tấn) (Nguồn: MDPI)
Những nỗ lực này và những phương án khác liên quan đến ý tưởng sử dụng và/hoặc kiếm tiền từ khí đồng hành dường như đã được khuyến khích bởi Thủ tướng mới nhất của Iraq – ông Mohammed Al-Sudani – người gần đây đã nhận xét rằng Iraq sẽ ngừng nhập khẩu khí đốt từ Iran trong vòng hai năm sau khi các siêu dự án phát triển mỏ khí thành hình.
Đây chính xác là những gì cựu thủ tướng Mustafa al-Kadhimi đã nói khi ông tới Washington vào tháng 5 năm 2020 để xin thêm tiền để hỗ trợ nền kinh tế đang tê liệt vì tham nhũng và xin được miễn trừ lâu nhất từng được đưa ra (120 ngày) để tiếp tục nhập khẩu khí đốt và điện từ Iran.
Khoản tài trợ và quyền miễn trừ đã được Mỹ cấp. Tuy nhiên, khi số tiền đã được chuyển vào ngân hàng và ông al-Kadhimi đã trở về lãnh thổ quê hương một cách an toàn, Iraq đã ký một hợp đồng hai năm - hợp đồng dài nhất từ trước đến nay - với Iran để tiếp tục nhập khẩu khí đốt và điện từ quốc gia này.
Vào thời điểm đó, có thể hiểu là Mỹ đã mất bình tĩnh và áp đặt các biện pháp trừng phạt mới đối với 20 thực thể Iraq và có trụ sở tại Iraq với các hoạt động vi phạm lệnh trừng phạt khác nhau.
Cũng nên nhớ rằng mới gần đây vào tháng 7 này, chính Thủ tướng Mohammed Al-Sudani đã tuyên bố rằng Iraq có ý định thanh toán bằng nguồn cung dầu của chính mình cho khí đốt và điện mà nước này nhập khẩu từ Iran. Iraq không có lựa chọn nào khác ngoài việc thực hiện hành động vô cùng nhạy cảm về mặt địa chính trị này bởi vì các lệnh trừng phạt của Mỹ đối với Iran đã khiến Iraq gặp khó khăn trong việc thanh toán qua các tuyến ngân hàng truyền thống.
Do đó, cùng với việc ba yếu tố khác trong thỏa thuận đều vấp phải sự thay đổi liên tục của chính phủ Iraq, công bằng mà nói thì thỏa thuận trị giá 27 tỷ USD có vẻ bấp bênh.
Các hợp đồng khí đốt lớn khác được Bộ trưởng Abdel-Ghani ám chỉ trước đó cũng vậy. Những giao dịch này đã được công bố nhiều lần trước đó, sau đó rất ít xảy ra. Cùng thời điểm đó vào năm 2017, khi Iraq cam kết tuân thủ sáng kiến 'Không đốt đuốc thường xuyên' (Zero Routine Flaring) của Liên hợp quốc và Ngân hàng Thế giới - nhằm mục đích chấm dứt vào năm 2030 việc đốt khí đồng hành được tạo ra trong quá trình khoan dầu - Bộ Dầu mỏ của họ cũng thông báo rằng họ đã ký một thỏa thuận với gã khổng lồ Baker Hughes của Mỹ để khai thác khí đốt liên quan đến dầu từ các mỏ dầu Gharraf và Nassiriya.
Vào thời điểm đó, Iraq đã đốt lượng lượng khí đồng hành nhiều thứ hai thế giới (sau Nga) - khoảng 17,37 tỷ mét khối.
Các kế hoạch này kể từ đó đã được công bố lại ở nhiều thời điểm khác nhau, mặc dù một số thành viên tham gia đã được thay đổi ở từng giai đoạn. Giai đoạn đầu tiên của kế hoạch Nassiriya (và một kế hoạch tương tự đã được thực hiện cho Gharraf) liên quan đến giải pháp xử lý khí mô-đun tiên tiến đang được triển khai tại Khu liên hợp khí tự nhiên tích hợp ở Nassiriya để khử nước và nén khí đốt để tạo ra hơn 100 triệu feet khối khí tiêu chuẩn mỗi ngày (mmscf/d).
Giai đoạn thứ hai sẽ liên quan đến việc mở rộng nhà máy Nassiriya để trở thành cơ sở khí đốt tự nhiên lỏng hoàn chỉnh có thể thu hồi 200 mmscf/d khí khô, khí hóa lỏng và condensate. Tất cả sản lượng này sẽ dành cho lĩnh vực sản xuất điện trong nước, với Baker Hughes trước đây đã tuyên bố rằng việc giải quyết khí đốt từ hai mỏ này sẽ cho phép cung cấp 400 MW điện cho lưới điện Iraq.
Bộ Dầu mỏ Iraq và Baker Hughes ký hợp đồng cung cấp giải pháp mô-đun để thu hồi khí đốt (Nguồn: GE)
Nếu Baker Hughes được phép tiếp tục, dự án sẽ cần khoảng 30 tháng để thực hiện. Sau đó, các kế hoạch phát triển tương tự có thể đã được triển khai cho các địa điểm thu giữ khí lớn khác, trong đó vào năm 2018 và 2020 đã bao gồm Halfaya (300 mmscf/d) và Ratawi (400 mmscf/d). Tuy nhiên, bất kỳ dự án nào trong số này đều chỉ đạt được rất ít tiến triển và vẫn còn phải xem liệu những bình luận mới nhất từ Thủ tướng Al-Sudani và Bộ trưởng Abdel-Ghani có thay đổi được điều đó hay không.
Tiềm năng khổng lồ
Có lẽ yếu tố đặc biệt nhất trong trò hề kéo dài của Iraq trong việc phát triển ngành khí đốt là việc nước này thực sự có tiềm năng trở thành một gã khổng lồ toàn cầu trong lĩnh vực kinh doanh này.
Tổng trữ lượng khí đốt tự nhiên đã được chứng minh của Iraq là khoảng 131 nghìn tỷ feet khối, lớn thứ 12 trên thế giới và có thể còn nhiều hơn nữa vì tốc độ thăm dò trữ lượng khí đốt chưa phù hợp với tốc độ thăm dò dầu mỏ. Ngoài ra, nguồn tài nguyên khí đồng hành cũng có thể rất lớn.
Ngay cả khi sử dụng những số liệu thận trọng nhất, Iraq chỉ khai thác được khoảng 15-20% trữ lượng dầu có thể thu hồi của mình vào năm 2017 khi nước này đăng ký sáng kiến 'Không đốt đuốc thường xuyên', so với con số 23% của toàn bộ Trung Đông, theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA).
Con số này của Iraq không thay đổi đáng kể từ thời điểm đó. Việc thăm dò sâu hơn rất có thể sẽ bổ sung đáng kể vào con số trữ lượng đã được xác minh trong những thập kỷ tới, đặc biệt với tỷ lệ thành công cao của triển vọng khoan dầu ở Iraq. Ví dụ, chưa đến một nửa các triển vọng địa chất chứa hydrocarbon tiềm năng được xác định bằng các phương pháp địa vật lý ở Iraq đã được khoan, nhưng dầu đã được tìm thấy ở 65% trong số đó. Tóm lại, IEA đặt mức tài nguyên thô có thể thu hồi cuối cùng của Iraq vào khoảng 246 tỷ thùng (bao gồm dầu thô và chất lỏng khí tự nhiên), với khối lượng lớn khí đồng hành đi kèm.