Đi đúng “quỹ đạo” chất lượng cao sẽ tránh bất lợi cho chuỗi hàng Việt giữa áp lực thị trường ngày càng khắc nghiệt. Điều này cần những bước đi thiết thực của các doanh nghiệp nội địa, từ việc đổi mới công nghệ, hoàn thiện khả năng chế biến giá trị cao, cho đến chuẩn hóa theo tiêu chuẩn quốc tế, chuyển đổi xanh và nâng vị thế cạnh tranh trên “sân nhà” lẫn “sân khách”.

Như ở ngành hàng lúa gạo. Nghịch lý đang diễn ra là trong 10 tháng đầu của năm 2025 kim ngạch xuất khẩu (XK) gạo chỉ đạt 3,7 tỷ USD, giảm đến 24,7% so với cùng kỳ năm trước, trong khi vẫn duy trì ổn định sản lượng XK ở mức 7,2 triệu tấn gạo. Điều này đặt ra bài toán về tăng giá trị cho gạo Việt bằng cách tích cực chuyển hướng sang XK gạo chất lượng cao chứ không thể dựa mãi vào ưu thế sản lượng (nhất là khi cơ cấu XK gạo của Việt Nam vẫn lệ thuộc gạo tẻ thường).

Từ bài toán nâng giá trị cho nông sản Việt

Qua trao đổi với VnBusiness, là một doanh nghiệp (DN) đi đầu trong việc XK gạo chất lượng cao, ông Phạm Thái Bình, Chủ tịch HĐQT CTCP Nông nghiệp công nghệ cao Trung An (ở Cần Thơ), nhấn mạnh nhu cầu của người tiêu dùng trên thế giới đang có nhu cầu đối với mặt hàng gạo chất lượng cao, đó là điều mà các DN Việt cần tận dụng.

Xuất khẩu mặt hàng rau quả cần hướng đến chất lượng cao để tăng giá trị khi mà tỷ trọng nhập khẩu nông sản Việt trên những thị trường lớn vẫn còn khiêm tốn so với dư địa.

Như chia sẻ của ông Bình, việc đa dạng thị trường, đa dạng nguồn hàng gạo chất lượng cao chính là hướng đi đột phá và đúng đắn mà ngành hàng lúa gạo Việt cần tiếp tục hướng tới để XK vào các thị trường khó tính. 

Ngoài việc cần giải bài toán XK gạo chất lượng cao, ông Phạm Thái Bình cũng chỉ rõ con số kim ngạch nhập khẩu nông sản của châu Âu, Mỹ, Trung Đông, Trung Quốc hay các quốc gia khác trên thế giới là rất lớn, thế nhưng hàng hóa nông sản thực phẩm của Việt Nam trên những thị trường đó lại chiếm tỷ trọng vô cùng khiêm tốn, tức là rất nhỏ. 

“Như thế chúng ta thấy rõ thách thức đối với ngành hàng nông sản Việt là cần phải thay đổi, hướng tới XK chất lượng cao để cải thiện tình hình. Đơn cử như Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp chính là giải pháp. Thế nhưng, đề án rất đúng nhưng việc triển khai ra diện rộng vẫn chưa thấy”, ông Bình nói.

Và theo vị chủ tịch CTCP Nông nghiệp công nghệ cao Trung An, giải pháp phát triển ngành hàng nông sản để tận dụng những lợi thế mà Việt Nam đang có thì chúng ta còn chưa làm được. Đây là nút thắt lớn cần được hóa giải trong thời gian tới nhằm thúc đẩy XK nông sản chất lượng cao.

Đối với XK nông sản, trong đánh giá mới nhất vào trung tuần tháng 11/2025 từ Cục Thống kê (Bộ Tài chính) có nêu rõ rủi ro vẫn tồn tại, đặc biệt đối với gạo, mặt hàng đang chịu áp lực cạnh tranh về giá và chất lượng từ các quốc gia XK lớn như Thái Lan, Ấn Độ hay Pakistan. Để duy trì và nâng cao vị thế, cần tiếp tục đẩy mạnh đầu tư vào chế biến, nâng cao tiêu chuẩn chất lượng và đa dạng hóa thị trường XK.

Theo Cục Thống kê, sự sụt giảm của XK gạo là dấu hiệu cảnh báo cần được quan tâm. Để hàng nông sản Việt Nam có thể duy trì và đạt được mức tăng trưởng cao, bền vững trong thời gian tới, cần thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp thiết thực. Trước hết, cần đẩy mạnh ứng dụng khoa học – công nghệ vào sản xuất, chế biến và bảo quản nhằm nâng cao năng suất, chất lượng.

Phía Cục Thống kê cũng lưu ý cần chú trọng phát triển nông nghiệp xanh, hữu cơ và đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế để mở rộng sang những thị trường tiềm năng, giá trị cao. Đồng thời, đầu tư vào chế biến sâu và hạ tầng logistics hiện đại sẽ góp phần nâng cao giá trị gia tăng cho nông sản.

Trong nhận định gần đây từ CTCP Báo cáo Đánh giá Việt Nam (Vietnam Report), có nêu rõ chỉ khi công nghệ được tích hợp đồng bộ, nông nghiệp Việt Nam mới có thể vượt qua giới hạn về năng suất, chất lượng và khả năng truy xuất để đáp ứng các tiêu chuẩn toàn cầu. 

Chính trong bối cảnh đó, theo Vietnam Report, nhu cầu đổi mới mô hình kinh doanh, tăng cường đầu tư nghiên cứu và phát triển (R&D) và ứng dụng công nghệ 4.0 trong nông nghiệp không còn là lựa chọn, mà đã trở thành điều kiện sống còn. Đây cũng chính là nền tảng để các DN nông nghiệp công nghệ cao khẳng định vị thế.

Đến những bước đi thiết thực

Không chỉ với ngành hàng nông sản, điều cần làm lúc này cho chuỗi giá trị hàng Việt nói chung là đi đúng vào “quỹ đạo” chất lượng cao để không phải gặp bất lợi cạnh tranh giữa áp lực thị trường trên “sân nhà” và “sân khách” ngày càng khắc nghiệt.

Như với ngành hàng dệt may. Trong báo cáo cập nhật hồi tháng 10/2025 từ Bộ phận phân tích Công ty chứng khoán ACBS, cho rằng ngày càng nhiều DN dệt may Việt nam đang tích cực đưa ứng dụng về công nghệ và chuyển đổi xanh hóa vào trong chuỗi sản xuất của mình, chỉ đứng sau Trung Quốc trong khu vực về mức độ hiện đại hóa dây chuyền. Từ đó, gia tăng năng lực cạnh tranh khi bán vào các thị trường cao cấp, đòi hỏi các tiêu chuẩn ESG (môi trường - xã hội - quản trị) nghiêm ngặt hơn.

Tuy vậy, như băn khoăn của phía ACBS, nhu cầu vốn để đầu tư vào các dây chuyền tự động hóa và công nghệ xanh hóa ngành may mặc là rất lớn. Các DN dệt may trong nước cần được tạo điều kiện để tiếp cận các gói tín dụng ưu đãi này nhằm cải tiến công nghệ, nâng cao hiệu quả và gia tăng sức cạnh tranh trong tương lai.

Còn tại đại hội bất thường của Hội DN hàng Việt Nam chất lượng cao được tổ chức hôm 11/11 (quyết định đổi tên thành Hiệp hội DN Hàng Việt Nam Chất lượng cao TP.HCM), bà Vũ Kim Hạnh (người vừa được tín nhiệm bầu làm Chủ tịch Hiệp hội) cho biết: Do tình hình phát triển của nền kinh tế, các DN cần được hỗ trợ nhiều hơn với chất lượng cao hơn. Việc này diễn ra dồn dập và chúng tôi từ nay sẽ làm việc thường xuyên hơn.

Trong khi đó, như bày tỏ của ông Nguyễn Văn Dũng, Phó chủ tịch UBND Tp.HCM, mong rằng hiệp hội này giúp DN đạt chứng nhận quốc tế, nâng vị thế hàng Việt trên thị trường toàn cầu thông qua chương trình hàng Việt Nam chất lượng cao – chuẩn hội nhập.

Ngoài ra, cũng nên nhắc đến cuộc khảo sát, bình chọn hàng Việt Nam chất lượng cao năm 2026 đang được khởi động trong quý 4/2025. Điểm mới của cuộc khảo sát này là mở rộng nội dung quan tâm đến việc sản xuất và phân phối có chú ý thực hành “chuẩn xanh”. Đây được xem là bước đi thiết thực trong việc thúc đẩy các DN nội địa sản xuất hàng hóa chất lượng cao cần thể hiện trách nhiệm môi trường, minh bạch nguồn gốc, sử dụng năng lượng và nguyên liệu bền vững.

Bên cạnh đó, cuộc khảo sát cũng áp dụng bộ tiêu chí chuyên sâu theo chuẩn quốc tế để thúc đẩy nhận thức và hành động của DN Việt trong việc đổi mới mô hình kinh doanh, ứng dụng năng lượng tái tạo, giảm phát thải và minh bạch thông tin sản phẩm. Từ đó khẳng định cam kết mạnh mẽ của DN Việt trong hành trình xanh hóa sản xuất, minh bạch hóa thông tin và phát triển bền vững.

 Thế Vinh-Link gốc