Những lời lẽ cứng rắn của Tổng thống Mỹ Donald Trump về Trung Quốc thường tập trung vào thuế quan. Nhưng khi xem xét kỹ hơn các quyết định mà ông đưa ra kể từ khi nhậm chức, có thể thấy rằng ông đang cân nhắc một loạt các hạn chế kinh tế rộng hơn nhiều đối với Bắc Kinh.

Sau nhiều năm các quan chức của cả hai đảng dần dần thu hẹp mối quan hệ kinh tế của Mỹ với Trung Quốc, những động thái gần đây của Tổng thống Trump cho thấy ông dường như chuẩn bị cắt đứt quan hệ một cách mạnh mẽ hơn với nền kinh tế lớn thứ 2 thế giới.

Bà Samm Sacks, thành viên cấp cao tại Trung tâm Paul Tsai Trung Quốc thuộc Trường Luật Yale, cho biết bản ghi nhớ đầu tư mà chính quyền ban hành cuối tuần trước giống như "lời kêu gọi hoàn thành nhiệm vụ còn dang dở là chấm dứt hoàn toàn quan hệ thương mại với Trung Quốc".

Siết kiểm soát đầu tư của Trung Quốc

Trong bản ghi nhớ được công bố ngày 21/1, ông Trump yêu cầu siết chặt kiểm soát đầu tư của Trung Quốc vào các lĩnh vực chiến lược của Mỹ, bao gồm công nghệ và cơ sở hạ tầng trọng yếu, thông qua việc mở rộng thẩm quyền của ủy ban đánh giá đầu tư nước ngoài.

Tổng thống Mỹ Donald Trump ký một văn bản tại Phòng Bầu dục ở Nhà Trắng ở Washington DC, Mỹ, ngày 30/1/2025. (Ảnh: CFP)

Về đầu tư, chỉ thị của ông Trump là bản ghi nhớ của tổng thống chứ không phải là sắc lệnh hành pháp, nghĩa là nó không ảnh hưởng ngay lập tức đến bất kỳ chính sách nào. Nhưng nó yêu cầu Bộ Tài chính và các cơ quan khác nói chung phải thiết lập các quy tắc mới để ngăn chặn các công ty và nhà đầu tư Mỹ thực hiện các khoản đầu tư hỗ trợ cho các bước tiến quân sự của Trung Quốc và ngăn chặn những người có liên hệ với Trung Quốc "mua các doanh nghiệp và tài sản quan trọng của Mỹ".

Bản ghi nhớ cho biết chính quyền ông Trump sẽ tạo ra một "quy trình nhanh chóng" để nhận đầu tư từ các đồng minh của Mỹ và Mỹ sẽ chào đón tất cả các khoản đầu tư "thụ động" từ nước ngoài, nghĩa là các khoản đầu tư mà họ không có cổ phần kiểm soát hoặc ảnh hưởng quản lý.

Nhưng nó đề xuất các hạn chế khắc nghiệt hơn đối với một số đối thủ nước ngoài, như Trung Quốc, mà họ cáo buộc đang đầu tư có hệ thống vào Mỹ để có được công nghệ, sở hữu trí tuệ và đòn bẩy trong các ngành công nghiệp chiến lược như nông nghiệp, khoáng sản và vận tải biển.

Bản ghi nhớ cho biết chính quyền ông Trump sẽ mở rộng thẩm quyền của Ủy ban Đầu tư Nước ngoài tại Mỹ (CFIUS) - một cơ quan xem xét các khoản đầu tư vào Mỹ để tìm mối đe dọa an ninh quốc gia, bao gồm "đầu tư mới" (các cơ sở mới được xây dựng từ đầu).

Bản ghi nhớ cũng chỉ thị CFIUS ngừng sử dụng các thỏa thuận "giảm nhẹ", trong đó các công ty thực hiện thay đổi về quyền sở hữu hoặc công nghệ để cố gắng giảm bớt các mối lo ngại về an ninh quốc gia và cho phép các thương vụ mua lại được thực hiện.

Ông Trump chỉ đạo các cố vấn của mình xem xét các hạn chế mở rộng đối với các công nghệ mới nổi, cũng như liệu có nên áp dụng giới hạn cho nhiều loại hình đầu tư hơn hay không, chẳng hạn như quỹ hưu trí và quỹ tài trợ của trường đại học.

Ông cũng ra lệnh cho họ xem xét lại cấu trúc đặc biệt mà các công ty Trung Quốc thường sử dụng để niêm yết trên các sàn giao dịch chứng khoán Mỹ, mà những người chỉ trích cho rằng hạn chế quyền sở hữu và sự bảo vệ cho các nhà đầu tư Mỹ.

Dù vậy, bà Sacks cho biết những tuyên bố này có thể là "một công cụ mặc cả" để ông Trump bắt đầu đàm phán với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình.

Căng thẳng thương mại gia tăng

Ông Trump quan tâm đến việc đạt được thỏa thuận mới với ông Tập, một phần là do Trung Quốc không thực hiện đúng các điều khoản của thỏa thuận mà hai nhà lãnh đạo đã ký vào đầu năm 2020.

Các cố vấn hiện tại và trước đây cho biết ông Trump có quan điểm giao dịch nhiều hơn đối với các vấn đề như đầu tư của Trung Quốc so với nhiều cố vấn diều hâu hơn của ông, một lập trường có thể dẫn đến việc tiếp tục quan hệ kinh tế để đổi lấy một thỏa thuận mà ông cảm thấy có lợi cho Mỹ.

Ông Trump đã bày tỏ sự ủng hộ đối với các khoản đầu tư nước ngoài vào Mỹ mà những đảng viên Cộng hòa khác coi là vấn đề an ninh quốc gia, như đề xuất của Nippon Steel của Nhật Bản đầu tư vào U.S. Steel, hoặc “giải cứu” TikTok. Và trong khi vận động tranh cử, ông Trump cho biết ông sẽ hoan nghênh các công ty Trung Quốc xây dựng nhà máy ô tô tại Mỹ miễn là họ thuê lao động địa phương.

"Tôi sẽ nói với họ rằng nếu họ muốn xây dựng một nhà máy ở Michigan, Ohio, Nam Carolina, họ có thể; nếu muốn sử dụng công nhân Mỹ, họ có thể", Tổng thống Trump phát biểu tại một cuộc mít tinh ở Dayton, Ohio, vào tháng 3 năm ngoái.

Trong nhiệm kỳ đầu tiên của mình, ông Trump đã hủy bỏ một kế hoạch có thể làm tê liệt ZTE, một nhà sản xuất thiết bị điện tử của Trung Quốc, sau khi ông Tập giúp đảm bảo một cuộc gặp giữa ông Trump và Chủ tịch Kim Jong-un của Triều Tiên.

Các cố vấn của ông Trump cho biết tổng thống có thể tiếp tục gia tăng áp lực lên Bắc Kinh, vì ông có thể coi đó là cách buộc các quan chức Trung Quốc phải nhượng bộ. Do đó, căng thẳng thương mại có thể gia tăng trong những tháng tới.

Ông Trump đã áp thêm 10% thuế đối với tất cả hàng nhập khẩu từ Trung Quốc trong tháng này, một động thái mà ông gọi là "mở màn". Người đứng đầu Nhà Trắng cho biết lý do là Bắc Kinh đã không làm đủ để hạn chế dòng ma túy vào Mỹ.

Trung Quốc đã đáp trả bằng thuế quan của riêng mình đối với hàng nhập khẩu từ Mỹ. Họ cũng hạn chế xuất khẩu một số khoáng sản quan trọng và khởi xướng một cuộc điều tra chống độc quyền đối với Google.

Một bản ghi nhớ thương mại do Tổng thống Trump ký vào ngày đầu tiên nhậm chức đã chỉ đạo các cố vấn của ông nghiên cứu các biện pháp quan trọng khác chống lại Trung Quốc, chẳng hạn như hủy bỏ quan hệ thương mại bình thường vĩnh viễn mà Mỹ đã mở rộng với Trung Quốc trước khi nước này gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới.

Và vào cuối tuần trước, Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ cho biết họ đang tiến hành một vụ kiện thương mại nhằm bảo vệ ngành đóng tàu của Mỹ trước sự cạnh tranh của Trung Quốc.

Nhóm của ông Trump cũng đang thảo luận về các cách thắt chặt kiểm soát xuất khẩu của Mỹ, bao gồm cả việc vá các lỗ hổng được nhận thấy trong các quy định về chip và thiết bị sản xuất chip.

Các quan chức của ông Trump gần đây cũng đã gặp gỡ các đối tác của họ tại Nhật Bản và Hà Lan để thảo luận về hợp tác nhằm ngăn chặn Trung Quốc tiếp cận các công nghệ tiên tiến.

Theo The New York Times

Hải Đăng-Link gốc