Một chiến lược chủ động và linh hoạt nhằm bảo vệ lợi ích thương mại cho hàng Việt xuất khẩu vào Hoa  Kỳ là rất cần thiết trong lúc này trước tầm ngắm mới thông qua các “đòn” phòng vệ và nguy cơ trở thành mục tiêu áp thêm thuế. Còn nếu chỉ phản ứng thụ động sẽ khó tránh tiếp diễn nhiều khó khăn trong thời gian tới.

Ngày 20/3, ​​Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương) cho biết đã nhận được thông tin về việc Hoa Kỳ ban hành kết luận sơ bộ vụ việc điều tra chống trợ cấp với sản phẩm đúc bằng sợi nhập khẩu từ Việt Nam (vụ việc được khởi xướng điều tra từ tháng 10/2024).

Thận trọng “đòn” phòng vệ mới

Theo kết luận sơ bộ của Bộ Thương mại Hoa Kỳ (DOC) vừa ban hành, mức thuế chống trợ cấp sơ bộ đối với công ty bị đơn bắt buộc là 3,39%, còn với 3 công ty bị xác định không hợp tác là 173,51%, các công ty còn lại là 3,39% (tính theo mức của bị đơn bắt buộc).

Một trong những lý do chính khiến Việt Nam có thể trở thành mục tiêu tiếp theo trong chính sách thuế quan của Hoa Kỳ là nghi ngờ về gian lận xuất xứ.

Như nhận định của Cục Phòng vệ thương mại (PVTM), nhìn chung, mức thuế CTC sơ bộ của các doanh nghiệp (DN) Việt Nam (trừ 3 DN không hợp tác) thấp hơn của các DN Trung Quốc cùng bị điều tra (là 6,38%). 

Trong khi đó, kim ngạch xuất khẩu (XK) sản phẩm đúc bằng sợi của Trung Quốc sang Hoa Kỳ gấp khoảng 14 lần so với Việt Nam (năm 2023, kim ngạch xuất khẩu của Trung Quốc là khoảng 318 triệu USD, trong khi của Việt Nam là khoảng 23 triệu USD) và mức thuế CTC sơ bộ của Việt Nam đang thấp hơn so với Trung Quốc. Điều này sẽ mang lại lợi thế nhất định cho hàng XK của Việt Nam trong thời gian tới.

Tuy nhiên, Cục PVTM cảnh báo hiện nay phía nguyên đơn đang liên tục đưa ra những cáo buộc trợ cấp mới liên quan đến trợ cấp xuyên quốc gia nhằm gia tăng gánh nặng chứng minh của cả Chính phủ và DN xuất khẩu Việt Nam. Do đó, mặc dù tại kết luận sơ bộ, kết quả khá tích cực đối với DN Việt Nam nhưng ta vẫn cần thận trọng do DOC có thể khởi xướng điều tra các chương trình này và điều chỉnh kết luận cuối cùng.

Cũng trong ngày 20/3, Cục PVTM cho biết DOC đã khởi xướng cuộc điều tra theo Mục 232, Đạo luật Thương mại mở rộng năm 1962, xem việc nhập khẩu gỗ (bao gồm gỗ, gỗ xẻ và các sản phẩm phái sinh như sản phẩm giấy, đồ nội thất và tủ gỗ) vào Hoa Kỳ, có đe dọa đến an ninh quốc gia hay không.

Trước vấn đề này, theo Cục PVTM, Bộ Công Thương sẽ tiếp tục phối hợp với các bộ ngành liên quan theo dõi chặt chẽ các diễn biến của vụ việc; tiếp xúc, trao đổi với các cơ quan chức năng của Hoa Kỳ thông qua các kênh phù hợp để đảm bảo các biện pháp mà Hoa Kỳ đề xuất, nếu có, giải quyết được mối quan tâm của Chính phủ Hoa Kỳ nhưng vẫn góp phần thúc đẩy trao đổi thương mại lành mạnh giữa hai quốc gia.

Ngoài ra, ở một diễn biến khác, trong tháng 3/2025, Liên minh các nhà sản xuất sơ mi rơ moóc của Hoa Kỳ đã nộp đơn kiện yêu cầu DOC khởi xướng điều tra áp dụng thuế chống bán phá giá (CBPG) đối với một số sản phẩm sơ mi rơ moóc và các cụm lắp ráp nhập khẩu từ Mê-xi-cô, Thái Lan và Việt Nam. Trong đơn kiện, nguyên đơn nêu tên 4 DN Việt Nam. Nguyên đơn đề xuất mức thuế CBPG với Việt Nam là 304,68% (cao nhất trong 3 nước bị điều tra).

Trước một số động thái về “đòn” phòng vệ nêu trên từ phía Mỹ, rất cần các DN sản xuất, XK sản phẩm liên quan theo dõi chặt chẽ diễn biến tiếp theo của các vụ việc và dự kiến chiến lược ứng phó phù hợp.

Như lưu ý của Bộ Công Thương, cần tiếp tục nâng cao nhận thức, tác động của các biện pháp PVTM trong cộng đồng DN, hiệp hội ngành hàng. Bên cạnh đó, cần thường xuyên trao đổi, cảnh báo các tổ chức cấp Giấy chứng nhận xuất xứ hàng hóa (C/O) về việc lưu ý tới một số mặt hàng có nguy cơ cao về gian lận xuất xứ hàng hóa; chủ động tổ chức các đoàn kiểm tra, xác minh khi có nghi vấn về gian lận xuất xứ. 

Tránh trở thành mục tiêu áp thêm thuế

Riêng với XK gỗ vào thị trường Hoa Kỳ, trong báo cáo mới đưa ra về xu hướng năm 2025 đối với XK gỗ và sản phẩm gỗ của Nhóm nghiên cứu thuộc Viforest, FPA Bình Định, có chỉ rõ ngoài vấn đề phòng vệ thương mại từ DOC thì còn có những thay đổi về chính sách thuế.

Nhóm nghiên cứu này cho rằng các công ty Hoa Kỳ cũng bắt đầu đánh giá, ước tính tác động tiềm tàng của việc mở rộng thuế quan đối với hàng hóa nhập khẩu. Nhất là những lo ngại đáng kể về mức thuế quan của ông Trump đề xuất trong số các DN là: Phần lớn dự kiến sẽ tăng giá sản phẩm, thực hiện các biện pháp cắt giảm chi phí để ứng phó với căng thẳng tài chính, dẫn đến giảm nhu cầu của khách hàng.    

Xét về biến động thuế quan, trong chia sẻ mới đây, ông Ted Osius, cựu Đại sứ Hoa Kỳ  tại Việt Nam, Chủ tịch Hội đồng Kinh doanh Mỹ - ASEAN, có đưa ra lời khuyên là Việt Nam cần chủ động có những bước đi để giảm bớt nguy cơ bị áp chính sách thuế quan bất lợi. Bởi lẽ, hiện nay Việt Nam là một trong những nước có thặng dư thương mại cao nhất với Mỹ trên thế giới (sau Trung Quốc và Canada) nên có rủi ro về thuế quan.

Và trong vấn đề PVTM và việc Hoa Kỳ  siết chặt thuế quan, câu hỏi đặt ra là Việt Nam có thể làm gì để tránh trở thành mục tiêu tiếp theo trong việc áp thêm thuế? 

Trả lời cho câu hỏi này, Ts. Chu Thanh Tuấn, chuyên gia kinh tế, nêu rõ mặc dù Việt Nam chưa bị Hoa Kỳ chính thức nhắm đến trong các tuyên bố gần đây, nhưng những động thái của Washington cho thấy rằng Việt Nam cần phải có sự chuẩn bị kỹ lưỡng để đối phó với những rủi ro tiềm tàng. Nếu chỉ phản ứng thụ động khi chính sách thuế quan đã được ban hành, Việt Nam có thể sẽ gặp nhiều khó khăn trong việc đàm phán cũng như trong việc duy trì sự ổn định của nền kinh tế.

Theo ông Tuấn, trước nguy cơ bị áp thuế trong nhiệm kỳ hai của Tổng thống Trump, Việt Nam cần có một chiến lược chủ động và linh hoạt để bảo vệ lợi ích thương mại của mình. Nhất là kiểm soát chặt chẽ gian lận thương mại và đảm bảo tuân thủ quy tắc xuất xứ.

Như chia sẻ của ông Tuấn, một trong những lý do chính khiến Việt Nam có thể trở thành mục tiêu tiếp theo trong chính sách thuế quan của Mỹ là nghi ngờ về gian lận xuất xứ. Trong thời gian qua, Mỹ đã bày tỏ quan ngại rằng một số hàng hóa từ Trung Quốc có thể đang “đội lốt” hàng Việt Nam để né thuế. Dù Việt Nam đã siết chặt các quy định về xuất xứ, Hoa Kỳ vẫn có thể coi đây là một lý do để áp đặt thuế quan.

Chính vì vậy, vị chuyên gia này nhấn mạnh Việt Nam có thể hợp tác chặt chẽ với Mỹ trong lĩnh vực kiểm soát thương mại, đặc biệt là trong việc chia sẻ dữ liệu hải quan để chứng minh rằng hàng hóa XK từ Việt Nam thực sự có nguồn gốc rõ ràng và giá trị gia tăng nội địa cao. Nếu Hoa Kỳ thấy Việt Nam có nỗ lực minh bạch trong thương mại, khả năng bị áp thuế sẽ giảm đi đáng kể.

Thế Vinh-Link gốc