Đồng Nai hiện có hàng chục cụm công nghiệp (CCN) đã được quy hoạch và phân nửa đã đi vào hoạt động, tuy nhiên mô hình CCN tại Đồng Nai và cả nước thời gian qua còn tồn tại nhiều bất cập. Chậm đầu tư hoàn thiện hạ tầng, thu hút ít số lượng doanh nghiệp thứ cấp cũng như những hạn chế, phát sinh trong vấn đề bảo vệ môi trường đang là các trở ngại chưa được giải quyết.
Để có thể phát triển bền vững, bên cạnh định hướng xây dựng các khu công nghiệp sinh thái thì đối với các CCN, Đồng Nai cũng quyết tâm chuyển đổi, thí điểm xây dựng các CCN sinh thái với những dự án mới.
Còn nhiều hạn chế
Đồng Nai có hàng chục ngàn doanh nghiệp (DN) đang hoạt động sản xuất, kinh doanh trên địa bàn, nhưng đa phần là các DN nhỏ và vừa. Quy mô sản xuất nhỏ, công nghệ và nguồn lực hạn chế nên rất ít các DN có thể thuê đất, xây dựng nhà máy trong các khu công nghiệp, vì thế, CCN chính là mô hình phù hợp với các DN này. Đồng Nai cũng đã quyết định di dời, tập trung các nhà máy sản xuất vào khu, CCN nên bài toán về mặt bằng sản xuất phù hợp quy hoạch của địa phương đang đặt ra cấp thiết đối với mọi DN.
Theo đánh giá của Sở Công thương, mô hình CCN là nơi tập trung các dự án sản xuất với mật độ cao. Điều này góp phần sử dụng có hiệu quả quỹ đất, tạo thuận lợi trong việc tái cơ cấu quỹ đất cho phát triển đô thị và thuận lợi trong xử lý ô nhiễm môi trường.
Tại các CCN ở Đồng Nai có 192 dự án thứ cấp, trong đó 135 dự án đã đi vào hoạt động, con số này rất khiêm tốn so với số DN nhỏ và vừa, cơ sở sản xuất đang có nhu cầu về mặt bằng.
Mục tiêu là vậy nhưng việc phát triển mô hình CCN trên địa bàn tỉnh đến nay còn nhiều hạn chế. Đồng Nai có 31 CCN được quy hoạch, trong đó 16 cụm đã được thành lập, 12 cụm đi vào hoạt động nhưng hiện mới có 4 cụm cơ bản hoàn thành hạ tầng. Bên cạnh đó, các cụm đi vào hoạt động chỉ có 5 cụm có đầu tư hệ thống xử lý nước thải tập trung. Một số CCN nước thải chưa được xử lý hoặc xử lý chưa đạt quy chuẩn trước khi xả thải. Rác thải công nghiệp, đặc biệt là chất thải nguy hại, không được phân loại và xử lý đúng cách. Việc quy hoạch tại các cụm còn thiếu đồng bộ, thiếu hệ thống hạ tầng kỹ thuật môi trường chung như trạm xử lý nước thải tập trung, hệ thống thu gom chất thải…
Những điều này phần nào hạn chế cơ hội tiếp cận và đáp ứng nhu cầu sản xuất cho các DN nhỏ và vừa. Đơn cử, Hội Doanh nhân trẻ Đồng Nai có hơn 600 hội viên trên toàn tỉnh và đang được phát triển cả về số lượng lẫn chất lượng. Vấn đề là rất nhiều DN hội viên đang hoạt động chưa đúng chuẩn, nhà máy vẫn chưa vào được khu sản xuất tập trung. Trong một cuộc khảo sát nhanh vào năm 2023, hàng chục hội viên Hội Doanh nhân trẻ Đồng Nai cho biết, họ có nhu cầu thuê đất trong khu vực sản xuất tập trung thuộc khu, CCN. Theo Chủ tịch Hội Doanh nhân trẻ Đồng Nai Đặng Quốc Nghi, các DN mong muốn được Nhà nước hỗ trợ về cơ chế, chính sách, xây dựng các CCN để DN có thể tiếp cận, tìm hiểu và có phương án thuê đất, xây dựng nhà máy một cách hợp lý.
Xây dựng mới các cụm công nghiệp sinh thái
Hệ quả lâu dài từ sản xuất công nghiệp phân tán buộc địa phương phải quy hoạch các CCN tập trung nhưng việc phát triển các cụm vẫn chưa đạt mong muốn. Những hạn chế trong việc xây dựng hạ tầng, nhất là hạ tầng bảo vệ môi trường từ các CCN hiện hữu đặt ra yêu cầu phải thay đổi cách thức xây dựng các CCN một cách bền vững.
Theo ông Văn Hữu Đồng, Phó giám đốc Sở Công thương, để phát triển CCN theo hướng xanh, tiết kiệm năng lượng và bảo vệ môi trường thì cần có cơ chế chính sách ưu đãi để thu hút các nhà đầu tư tham gia xây dựng hạ tầng kỹ thuật CCN. Tỉnh hỗ trợ nhà đầu tư về đền bù, giải phóng mặt bằng, thủ tục thành lập CCN, đầu tư hạ tầng để đẩy nhanh tiến độ đầu tư. Đồng thời, các địa phương làm việc với chủ đầu tư để thống nhất, có cam kết về tiến độ đầu tư.
Hiện UBND tỉnh đã giao Sở Công thương xây dựng thí điểm CCN Quang Trung, CCN Quang Trung 2 (huyện Thống Nhất) và CCN Hàng Gòn (thành phố Long Khánh) thành CCN sinh thái. Các CCN này sẽ ưu tiên các ngành nghề ít phát sinh chất thải, sử dụng công nghệ sạch, công nghệ cao, không gây ô nhiễm môi trường.
Ông Trịnh Tiến Dũng, Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng giám đốc Công ty CP Cơ khí xây dựng thương mại Đại Dũng, chủ đầu tư CCN Quang Trung, cho hay tháng 8-2025, DN sẽ khởi công xây dựng hạ tầng CCN. Dự kiến đến tháng 6-2026, sẽ hoàn thành hạ tầng để đón nhà đầu tư thứ cấp. CCN Quang Trung là dự án được thiết kế, xây dựng theo tiêu chuẩn xanh, sinh thái. CCN này tận dụng mái nhà xưởng để lắp đặt hệ thống pin năng lượng mặt trời tạo ra điện; đầu tư hạ tầng và công nghệ để tuần hoàn nước thải phát sinh; khuyến khích hình thức cộng sinh công nghiệp đối với chất thải...