Theo Hiệp hội Điều Việt Nam (VINACAS), xuất khẩu nhân điều 6 tháng đầu năm 2020 đạt trên 232 nghìn tấn, đạt kim ngạch xấp xỉ 1,53 tỷ USD, tăng trên 16% về lượng và tăng 1% về trị giá so với cùng kỳ năm ngoái, giá xuất khẩu (XK) bình quân giảm khoảng 14%.
Giá điều nhân trong nước cao hơn xuất khẩu
Trong số 3 thị trường XK nhân điều trọng điểm của Việt Nam (gồm có: Mỹ, châu Âu, Trung Quốc), chỉ có Trung Quốc tiêu thụ giảm mạnh so với 6 tháng đầu năm 2019, còn lại Mỹ, châu Âu thanh khoản duy trì ở mức tốt.
Cụ thể, tổng cộng 6 tháng đầu năm 2020, XK điều nhân vào Mỹ (chiếm 32% thị phần XK nhân điều) tăng gần 25% về lượng và tăng gần 10% về trị giá so với cùng kỳ năm ngoái.
Tiêu thụ của thị trường Trung Quốc giảm mạnh trong 6 tháng (đặc biệt tháng 2/2020 là tháng cao điểm của đại dịch COVID-19 tại Trung Quốc, Trung Quốc rơi xuống vị trí số 11 trong nhóm những thị trường XK chính). Tính chung 6 tháng, Trung Quốc chỉ chiếm tỷ trọng 8% thị phần XK nhân điều của Việt Nam. Tổng cộng 6 tháng đầu năm 2020, XK đi Trung Quốc giảm gần 30% về lượng và giảm 44% về giá trị.
Nhìn vào những con số trên có thể thấy XK 6 tháng đầu năm 2020 là khả quan (tăng trên 16% về lượng) nhưng theo đánh giá của các chuyên gia trong ngành, con số này chưa phản ánh đúng thực tế thị trường. Lượng hàng XK không có thị trường đích (hàng đưa vào kho ngoại quan chờ xuất) còn rất cao. Giá nhân nguyên trắng giảm thấp nhất trong vòng hơn 1 thập kỷ qua, riêng nhóm hàng cấp thấp giá rớt kỷ lục, thấp nhất từ xưa đến nay.
Do giá giảm, khách hàng đẩy mạnh quan tâm nhiều hơn đến vấn đề chất lượng và truy xuất nguồn gốc hàng hóa. Một số khách đề nghị đàm phán, hỗ trợ giá, đề nghị giảm giá,... Theo ghi nhận có nhiều vụ tranh chấp thương mại đã xảy ra, nhiều lô hàng xuất khẩu bị trả về.
Đáng chú ý, một nghịch lý vẫn diễn ra như mọi năm, đó chính là ở một số thời điểm, cùng một mã hàng, giá điều nhân mua bán nội địa cao hơn từ 15-20% so với giá XK, điều này đã làm cho tình hình kinh doanh của một số DN, đặc biệt là nhóm DN thuần thương mại XK gặp rất nhiều khó khăn.
2 kịch bản xuất khẩu
Theo ông Phạm Văn Công, Chủ tịch VINACAS, do tác động của dịch COVID-19, nhu cầu tiêu dùng nhân điều toàn cầu từ nay đến cuối năm 2020 vẫn là dấu hỏi lớn, bởi hạt điều không phải là sản phẩm thiết yếu, không thể thay thế. Thực tế, tiêu thụ điều trong nhà hàng, các cơ sở lưu trú, khách sạn, du lịch giảm do giãn cách xã hội bởi đại dịch COVID-19.
Tại Ấn Độ - thị trường tiêu thụ nhân điều lớn nhất thế giới: trong 6 tháng đầu năm 2020, tiêu thụ nội địa của Ấn Độ giảm mạnh và dự báo xu hướng này sẽ kéo dài trong 6 tháng cuối năm 2020.
Đồng thời, ông Công cho rằng các DN cần đề phòng làn sóng thứ hai của đại dịch COVID-19 tại Trung Quốc và một số quốc gia khác trên thế giới có thể xảy ra.
Theo đó, VINACAS dự báo 2 kịch bản có thể xảy ra trong 6 tháng cuối năm 2020. Kịch bản tốt là đại dịch COVID-19 bị ngăn chặn, thế giới phát minh ra vắc xin phòng bệnh và thuốc điều trị bệnh. Chuỗi cung ứng toàn cầu bình thường trở lại (khả năng này rất khó có thể xảy ra).
Kịch bản không tốt là làn sóng COVID-19 lần thứ hai có thể xảy ra và những tác động tiêu cực và “bất khả kháng” không thể lường trước được. Chuỗi cung ứng điều toàn cầu tiếp tục bị “phân mảnh”. Nhu cầu tiêu dùng của thị trường Trung Quốc tiếp tục ảm đạm, đặc biệt ở giai đoạn cao điểm cuối năm. Nhu cầu tiêu dùng thị trường nội địa Ấn Độ tiếp tục bị ảnh hưởng, đặc biệt trong giai đoạn diễn ra những lễ hội quan trọng, mùa cưới, mùa Đông,...
Tình trạng nguyên liệu cập cảng xếp đầy trong các kho ngoại quan tại Việt Nam và Ấn Độ có thể xảy ra do thanh khoản thấp, không người mua nào có khả năng mua đầu cơ trong dài hạn,... Chính phủ Bờ Biển Ngà thay đổi chính sách và cho phép “xả hàng” ở giai đoạn nhạy cảm, có thể làm giá điều giảm sâu và nhiều DN có thể thua lỗ.
"Công suất chế biến tiếp tục tăng trong khi thanh khoản trên thị trường điều nhân thấp cũng là sức ép để giảm giá, điều này sẽ không có lợi cho toàn ngành", ông Công cảnh báo.
Theo Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương), dự báo XK hạt điều trong quý III/2020 có khả năng sẽ giảm mạnh. Quý IV/2020, các nước nhập khẩu hạt điều lớn như Hoa Kỳ, châu Âu, Ấn Độ và Trung Quốc có khả năng sẽ đẩy mạnh nhập khẩu nhằm phục vụ nhu cầu dịp Lễ, Tết cuối năm. Mặc dù vậy, XK hạt điều sẽ phụ thuộc vào tình hình dịch bệnh. Nếu dịch bệnh vẫn diễn biến phức tạp sẽ ảnh hưởng đến sự phục hồi của ngành.
Về mục tiêu xuất nhập khẩu năm 2020, VINACAS cho biết dự kiến cả năm XK 450 nghìn tấn nhân điều các loại với kim ngạch XK 3,2 tỷ USD. 6 tháng đầu năm 2020 đã đạt 51,65% kế hoạch đề ra. Tuy nhiên, Hiệp hội khuyến nghị các DN tiếp tục giữ vững chủ trương “giảm lượng, tăng chất” trong nhập khẩu nguyên liệu và XK điều.