Việc niêm yết, đăng ký giao dịch cổ phiếu của doanh nghiệp nhà nước (DNNN) cổ phần hóa (CPH) được thực hiện theo quy định của pháp luật về CPH và pháp luật về chứng khoán và thị trường chứng khoán (TTCK). Thực tiễn cho thấy, đã có một số khó khăn, vướng mắc trong quá trình đăng ký giao dịch, niêm yết của DN sau CPH, do đó cần có giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động đăng ký giao dịch/niêm yết trên TTCK của các doanh nghiệp CPH trong thời gian tới.
848 DNNN CPH đã niêm yết, đăng ký giao dịch
Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) cho biết, theo chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và sự phối hợp chỉ đạo của Bộ Tài chính với các bộ, ngành, số lượng DNNN sau CPH thực hiện niêm yết, đăng ký giao dịch đã tăng nhanh qua các năm.
Tính đến ngày 25/3/2021, đã có 848 DNNN CPH niêm yết, đăng ký giao dịch trên Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội (HNX) và Sở Giao dịch Chứng khoán TPHCM (HoSE), chiếm 52,8% trên tổng số DN đã niêm yết, đăng ký giao dịch của toàn thị trường. Trong đó, số lượng DN CPH niêm yết là 319 DN (gồm 165 DN trên sàn HoSE và 154 DN trên sàn HNX), chiếm 43,6% tổng số DN niêm yết trên HNX và HoSE và số lượng DN CPH đăng ký giao dịch tại HNX là 529 DN, chiếm 60,4% tổng số DN đăng ký giao dịch trên HNX.
Theo UBCKNN, chủ trương gắn CPH DNNN với việc niêm yết, đăng ký giao dịch trên TTCK đã được Chính phủ quán triệt và có nhiều văn bản chỉ đạo thực hiện sát sao. Về phía cơ quan quản lý TTCK, để đảm bảo thực thi quy định về niêm yết, đăng ký giao dịch của DNNN CPH, Bộ Tài chính, UBCKNN đã tiến hành nhiều biện pháp để thúc đẩy các DN này niêm yết, đăng ký giao dịch trên thị trường, đồng thời xử lý nghiêm các DN vi phạm quy định.
Theo đó, bên cạnh việc tổ chức hội nghị phổ biến và tập huấn các quy định pháp luật liên quan đến nội dung gắn CPH DNNN với việc niêm yết, đăng ký giao dịch trên TTCK, Bộ Tài chính đã báo cáo và kiến nghị Thủ tướng Chính phủ yêu cầu các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, HĐTV các tập đoàn kinh tế, tổng công ty nhà nước thực hiện nghiêm túc về niêm yết, đăng ký giao dịch trên TTCK của DNNN CPH, đồng thời xem xét trách nhiệm người đại diện phần vốn nhà nước tại DN chưa thực hiện niêm yết, đăng ký giao dịch theo quy định. Cùng với đó, Bộ Tài chính đã công khai danh sách các DNNN CPH chưa thực hiện niêm yết, đăng ký giao dịch trên website của Bộ Tài chính để các cổ đông tại DN biết và yêu cầu DN phải tuân thủ đúng quy định pháp luật; đồng thời để các bộ, ngành, địa phương, các tổng công ty, DNNN với vai trò là đại diện chủ sở hữu phần vốn góp tại các DNNN CPH chỉ đạo người đại diện phần vốn đôn đốc các DN này thực hiện niêm yết/đăng ký giao dịch trên TTCK theo quy định. UBCKNN cũng gửi văn bản đôn đốc, nhắc nhở các công ty đại chúng chưa niêm yết, đăng ký giao dịch và xử phạt vi phạm hành chính với mức phạt cao đối với nhiều DN.
Xem xét trách nhiệm người đại diện phần vốn nhà nước
Năm 2021, UBCKNN đã có công văn gửi 746 DNNN CPH chưa thực hiện niêm yết/đăng ký giao dịch đề nghị báo cáo việc đáp ứng hay không đáp ứng điều kiện niêm yết/đăng ký giao dịch trên hệ thống giao dịch Upcom theo quy định tại Điều 21 Thông tư 32 (Thông tư số 32/2021/TT-BTC hướng dẫn bán cổ phần lần đầu và quản lý, sử dụng tiền thu từ CPH của DNNN và công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên do DNNN đầu tư 100% vốn điều lệ chuyển đổi thành công ty cổ phần), đồng thời gửi các cơ quan, đơn vị chủ quản để phối hợp thực hiện. Đến nay, UBCKNN đã nhận được báo cáo của 250/746 DNNN CPH.
Liên quan đến xử lý vi phạm, Chính phủ đã ban hành nhiều quy định xử lý vi phạm của DNNN CPH không tuân thủ việc niêm yết, đăng ký giao dịch trên TTCK. Thực tế xử lý vi phạm cho thấy, tính đến thời điểm hiện tại, UBCKNN đã xử phạt 49 doanh nghiệp vi phạm nghĩa vụ đăng ký giao dịch. Hành vi không đăng ký giao dịch, niêm yết chứng khoán hoặc đăng ký giao dịch, niêm yết chứng khoán không đúng thời hạn sẽ bị phạt tiền với mức phạt từ 10 triệu – 400 triệu đồng.
Theo UBCKNN, do đặc thù về đối tượng quản lý, UBCKNN hiện nay chỉ theo dõi số lượng DNNN CPH đã đăng ký công ty đại chúng niêm yết, đăng ký giao dịch trên hai Sở Giao dịch chứng khoán. Việc xử phạt vi phạm hành chính đối với các DN chưa niêm yết, đăng ký giao dịch hiện nay gặp rất nhiều khó khăn do nhiều DN vi phạm tiếp tục báo cáo giải trình vướng mắc trong quá trình thực hiện các thủ tục liên quan về phía DN, không chấp hành việc xử phạt.
Theo báo cáo, giải trình của các DN, việc chậm trễ đưa cổ phiếu vào niêm yết, đăng ký giao dịch chủ yếu xuất phát từ các nguyên nhân chính như: hoạt động kinh doanh không hiệu quả, thua lỗ, đang mở thủ tục phá sản, đang trong quá trình giải quyết hậu quả sai phạm phát hiện trong thanh tra, kiểm tra của các cơ quan chức năng, không tổ chức được Đại hội đổng cổ đông để xin ý kiến về phương án đưa cổ phiếu lên sàn, thông qua báo cáo tài chính kiểm toán nên không hoàn tất được thủ tục niêm yết, đăng ký giao dịch với Sở Giao dịch chứng khoán.
Bên cạnh đó, một số DN vẫn còn vướng mắc trong xác định giá trị phần vốn nhà nước khi chính thức chuyển sang công ty cổ phần, chưa thực hiện quyết toán công tác CPH theo quy định để kiểm toán xác nhận số vốn điều lệ thực góp. Một số DNNN sau CPH có cổ đông chủ yếu là cán bộ công nhân viên, nhiều người đã nghỉ hưu, thay đổi địa chỉ liên hệ nên việc tập hợp danh sách cổ đông với đầy đủ thông tin theo quy định của Trung tâm Lưu ký chứng khoán gặp nhiều khó khăn và mất rất nhiều thời gian. Đồng thời, một số DN có quy mô nhỏ, ở vùng xâu, vùng xa, việc nhận thức các quy định về niêm yết, đăng ký giao dịch còn hạn chế.
Trong thời gian tới, nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động đăng ký giao dịch/niêm yết trên TTCK của các DN CPH, nhiều giải pháp trọng tâm đã và đang được UBCKNN triển khai. Theo đó, đơn vị này cho biết đã và đang phối hợp với Cục Tài chính DN (Bộ Tài chính) để tháo gỡ vướng mắc cho các DNNN CPH theo thời điểm CPH khi niêm yết, đăng ký giao dịch và công khai danh sách DNNN CPH chưa thực hiện niêm yết, đăng ký giao dịch khi tiến hành áp dụng thực hiện Thông tư số 32/2021/TT-BTC ngày 17/5/2021.
Cùng với đó, UBCKNN tiếp tục tuyên truyền, xem xét xử lý vi phạm hành chính đối với các DN không thực hiện niêm yết, đăng ký giao dịch; phối hợp với các cơ quan chủ quản đôn đốc người đại diện phần vốn nhà nước yêu cầu DNNN CPH khẩn trương thực hiện niêm yết; đăng ký giao dịch theo quy định. Cơ quan quản lý đồng thời cũng sẽ đề nghị cấp có thẩm quyền xem xét trách nhiệm người đại diện phần vốn nhà nước trong trường hợp chưa sát sao, kịp thời đôn đốc DNNN niêm yết/đăng ký giao dịch theo quy định.