'Nền kinh tế Israel đang gánh chịu gánh nặng của cuộc chiến dài nhất và tốn kém nhất trong lịch sử đất nước', Bezalel Smotrich, Bộ trưởng Tài chính Israel nói hôm 28 tháng 9.

​​​​​​​

Cỏ khô đang được thu dọn ngay trước một xe tăng chiến đấu của quân đội Israel ở miền nam Israel gần biên giới với Dải Gaza, khi khói bốc lên trên lãnh thổ Palestine vào tháng 5 năm 2024. Ảnh Jack Guez/AFP/Getty Images

Vào cuối tháng 9, khi cuộc chiến kéo dài gần một năm của Israel tiếp tục ngày càng ác liệt và xếp hạng tín dụng của nước này một lần nữa bị hạ cấp, Bộ trưởng Tài chính nước này, Bezalel Smotrich, cho biết rằng mặc dù nền kinh tế Israel đang chịu sức ép, nhưng nước này vẫn kiên cường.

Ông Bezalel Smotrich bày tỏ mối lo ngại, một ngày sau khi các cuộc không kích của Israel giết chết thủ lĩnh Hezbollah Hassan Nasrallah tại thủ đô Beirut của Lebanon, làm gia tăng lo ngại rằng căng thẳng với nhóm chiến binh này sẽ biến thành một cuộc xung đột toàn diện.

"Nền kinh tế Israel là một nền kinh tế mạnh mẽ, thậm chí ngày nay vẫn thu hút đầu tư", ông Smotrich cho biết.

Một năm sau cuộc tấn công chết người của Hamas vào ngày 7/10/2023, Israel đang tiến lên trên nhiều mặt trận: phát động một cuộc tấn công trên bộ chống lại Hezbollah ở Lebanon, thực hiện các cuộc không kích ở Gaza và Beirut, và đe dọa trả đũa cuộc tấn công bằng tên lửa đạn đạo của Iran vào đầu tuần này.

Nền kinh tế Israel oằn lưng gánh chiến phí

Khi xung đột lan rộng ra khu vực rộng lớn hơn, chi phí kinh tế cũng sẽ tăng vọt, đối với cả Israel và các quốc gia khác ở Trung Đông.

“Nếu những leo thang gần đây biến thành một cuộc chiến kéo dài và dữ dội hơn, điều này sẽ gây thiệt hại nặng nề hơn cho hoạt động kinh tế và tăng trưởng (ở Israel)”, Karnit Flug, cựu Thống đốc Ngân hàng Trung ương Israel, nói với CNN hôm 1 tháng 10.

Cuộc chiến đã làm tình hình ở Gaza trở nên tồi tệ hơn đáng kể, đẩy nơi này vào một cuộc khủng hoảng kinh tế và nhân đạo từ lâu, và Bờ Tây đang “trải qua một sự suy giảm kinh tế nhanh chóng và đáng báo động”, Liên Hợp Quốc cho biết trong một báo cáo vào tháng trước.

Bộ trưởng Tài chính Israel, Bezalel Smotrich. Ảnh Menahem Kahana/AFP/Getty Images

Trong khi đó, nền kinh tế Lebanon có thể suy giảm tới 5% trong năm nay do các cuộc tấn công xuyên biên giới giữa Hezbollah và Israel, theo BMI, một công ty nghiên cứu thị trường thuộc sở hữu của Fitch Solutions.

Nền kinh tế Israel có thể suy giảm thậm chí còn nhiều hơn thế, dựa trên ước tính trường hợp xấu nhất của Viện Nghiên cứu An ninh Quốc gia tại Đại học Tel Aviv.

Ngay cả trong một kịch bản lành tính hơn, các nhà nghiên cứu cũng thấy tổng sản phẩm quốc nội bình quân đầu người của Israel — trong những năm gần đây đã vượt qua Vương quốc Anh — sẽ giảm trong năm nay, vì dân số Israel tăng nhanh hơn nền kinh tế và mức sống giảm.

Trước cuộc tấn công ngày 7 tháng 10 và cuộc chiến tranh Israel-Hamas sau đó, Quỹ Tiền tệ Quốc tế dự báo nền kinh tế Israel sẽ tăng trưởng ở mức đáng mơ ước là 3,4% trong năm nay.

Hiện tại, dự báo của các nhà kinh tế dao động từ 1% đến 1,9%. Tăng trưởng vào năm tới cũng dự kiến ​​sẽ yếu hơn so với các dự báo trước đó.

Tuy nhiên, Ngân hàng Trung ương của Israel không có khả năng cắt giảm lãi suất để thổi luồng sinh khí mới vào nền kinh tế vì lạm phát đang tăng tốc, do tiền lương tăng và chi tiêu của chính phủ tăng vọt để tài trợ cho chiến tranh.

Thiệt hại kinh tế 'dài hạn'

Ngân hàng Israel ước tính vào tháng 5 rằng chi phí phát sinh từ chiến tranh sẽ lên tới 250 tỷ shekel (66 tỷ USD) cho đến cuối năm tới, bao gồm chi phí quân sự và chi phí dân sự, chẳng hạn như nhà ở cho hàng nghìn người Israel buộc phải rời bỏ nhà cửa ở phía bắc và phía nam.

Con số này tương đương khoảng 12% GDP của Israel.

Một người đàn ông Do Thái đi ngang qua các cửa hàng đóng cửa ở Phố cổ Jerusalem vào ngày 11 tháng 9 năm 2024. Ảnh Ahmad Gharabli/AFP/Getty Images

Những chi phí này có vẻ sẽ tăng cao hơn nữa khi giao tranh dữ dội hơn với Iran và các lực lượng ủy nhiệm của nước này, bao gồm cả Hezbollah ở Lebanon, làm tăng thêm chi phí quốc phòng của chính phủ và trì hoãn việc người Israel trở về nhà ở miền bắc đất nước.

Israel đã phát động một cuộc tấn công trên bộ vào miền nam Lebanon nhằm vào Hezbollah vào ngày 30 tháng 9.

Smotrich, Bộ trưởng Tài chính Israel, tin tưởng rằng nền kinh tế Israel sẽ phục hồi sau khi chiến tranh kết thúc, nhưng các nhà kinh tế lo ngại rằng thiệt hại sẽ kéo dài hơn nhiều so với cuộc xung đột.

Flug, cựu Thống đốc Ngân hàng Israel và hiện là Phó chủ tịch nghiên cứu tại Viện Dân chủ Israel, cho biết có nguy cơ chính phủ Israel cắt giảm đầu tư để giải phóng nguồn lực cho quốc phòng.

Bà cho biết "Điều đó sẽ làm giảm tiềm năng tăng trưởng (của nền kinh tế) trong tương lai".

Các nhà nghiên cứu tại Viện Nghiên cứu An ninh Quốc gia cũng có cái nhìn bi quan tương tự.

Ngay cả khi rút quân khỏi Gaza và bình thường hóa trở lại ở biên giới với Lebanon cũng sẽ khiến nền kinh tế Israel yếu hơn so với trước chiến tranh, họ cho biết trong một báo cáo vào tháng 8.

"Israel dự kiến ​​sẽ phải chịu thiệt hại kinh tế dài hạn bất kể kết quả ra sao", họ viết.

"Tốc độ tăng trưởng dự kiến ​​giảm trong mọi kịch bản so với dự báo kinh tế trước chiến tranh và chi tiêu quốc phòng tăng có thể làm trầm trọng thêm nguy cơ suy thoái gợi nhớ đến thập kỷ mất mát sau Chiến tranh Yom Kippur", các nhà nghiên cứu nhấn mạnh.

Cuộc chiến năm 1973, còn được gọi là chiến tranh Ả Rập-Israel, do Ai Cập và Syria phát động chống lại lực lượng Israel ở Bán đảo Sinai và Cao nguyên Golan, đã mở ra một thời kỳ trì trệ kinh tế kéo dài ở Israel, một phần là do nước này tăng mạnh chi tiêu quốc phòng.

Tương tự như vậy, việc tăng thuế tiềm năng và cắt giảm chi tiêu phi quốc phòng để tài trợ cho những gì nhiều người mong đợi sẽ trở thành một quân đội mở rộng vĩnh viễn, có thể gây tổn hại đến tăng trưởng kinh tế.

Doanh nhân rời bỏ đất nước

Các biện pháp như vậy, cùng với cảm giác an toàn suy yếu, cũng có thể thúc đẩy một cuộc di cư của những người Israel có trình độ học vấn cao, đặc biệt là các doanh nhân công nghệ, Flug cảnh báo.

"Không nhất thiết phải có số lượng lớn, vì lĩnh vực công nghệ phụ thuộc rất nhiều vào một vài nghìn cá nhân sáng tạo, đổi mới và có tinh thần kinh doanh nhất", bà nói về một lĩnh vực chiếm tới 20% sản lượng kinh tế của Israel.

Các tòa nhà chung cư và văn phòng đang được xây dựng tại Tel Aviv vào tháng 8 năm 2024. Ảnh Florion Goga/Reuters

Một sự ra đi trên diện rộng của những người nộp thuế có thu nhập cao sẽ làm tổn hại thêm đến tài chính của Israel, vốn đã bị ảnh hưởng bởi chiến tranh. Chính phủ đã trì hoãn việc công bố ngân sách cho năm tới vì phải vật lộn với các yêu cầu cạnh tranh khiến việc cân bằng sổ sách trở nên khó khăn.

Cuộc xung đột đã khiến thâm hụt ngân sách của Israel — chênh lệch giữa chi tiêu của chính phủ và doanh thu, chủ yếu là từ thuế — tăng gấp đôi lên 8% GDP, từ mức 4% trước chiến tranh.

Việc chính phủ vay nợ tăng vọt và trở nên đắt đỏ hơn, vì các nhà đầu tư đòi hỏi lợi nhuận cao hơn để mua trái phiếu và các tài sản khác của Israel.

Việc Israel nhiều lần bị Fitch, Moody's và S&P hạ xếp hạng tín dụng có khả năng làm tăng chi phí vay nợ của quốc gia này hơn nữa.

Vào cuối tháng 8, Viện Nghiên cứu An ninh Quốc gia ước tính rằng chỉ cần một tháng "chiến tranh cường độ cao" ở Lebanon chống lại nhóm chiến binh này, với "các cuộc tấn công dữ dội" theo hướng ngược lại gây thiệt hại cho cơ sở hạ tầng của Israel, có thể khiến thâm hụt ngân sách của Israel tăng vọt lên 15% và GDP của nước này giảm tới 10% trong năm nay.

Sự bất ổn là 'yếu tố lớn nhất'

Để thu hẹp lỗ hổng tài chính, chính phủ không thể dựa vào dòng thuế lành mạnh từ các doanh nghiệp, nhiều doanh nghiệp trong số đó đang sụp đổ, trong khi những doanh nghiệp khác lại không muốn đầu tư trong khi chưa rõ cuộc chiến sẽ kéo dài bao lâu.

Coface BDi, một công ty phân tích kinh doanh lớn tại Israel, ước tính rằng 60.000 công ty Israel sẽ đóng cửa trong năm nay, tăng so với mức trung bình hàng năm là khoảng 40.000. Hầu hết trong số này là các công ty nhỏ, chỉ có tối đa năm nhân viên.

"Sự bất ổn chỉ gây hại cho nền kinh tế, gây hại cho đầu tư", Avi Hasson, Giám đốc điều hành của Startup Nation Central, một tổ chức phi lợi nhuận thúc đẩy ngành công nghệ của Israel trên toàn cầu, cho biết.

Trong một báo cáo gần đây, Hasson đã cảnh báo rằng khả năng phục hồi đáng kinh ngạc của ngành công nghệ Israel cho đến nay "sẽ không bền vững" trước sự bất ổn do cuộc xung đột kéo dài và chính sách kinh tế "phá hoại" của chính phủ tạo ra.

Ngay cả trước cuộc tấn công ngày 7 tháng 10, các kế hoạch của chính phủ nhằm làm suy yếu ngành tư pháp đã thúc đẩy một số công ty công nghệ Israel thành lập công ty tại Hoa Kỳ.

Sự bất an do chiến tranh tạo ra đã làm trầm trọng thêm xu hướng đó, với hầu hết các công ty công nghệ mới được đăng ký chính thức ở nước ngoài, bất chấp các ưu đãi về thuế để thành lập công ty tại địa phương và một số lượng lớn đang cân nhắc chuyển một số hoạt động của họ ra khỏi Israel, Hasson nói với CNN vào tháng trước.

Ông vẫn lạc quan về công nghệ Israel, chỉ ra rằng hoạt động gây quỹ mạnh mẽ, nhưng cảnh báo rằng sự tăng trưởng trong tương lai của ngành này "phụ thuộc vào sự ổn định trong khu vực và các chính sách có trách nhiệm của chính phủ".

Các lĩnh vực khác của nền kinh tế Israel, mặc dù ít quan trọng hơn công nghệ, đã bị ảnh hưởng nặng nề hơn nhiều. Các ngành nông nghiệp và xây dựng đã phải vật lộn để lấp đầy khoảng trống do người Palestine để lại, những người có giấy phép lao động đã bị đình chỉ kể từ tháng 10 năm ngoái, đẩy giá rau tươi lên cao và dẫn đến sự sụt giảm mạnh trong xây dựng nhà ở.

Du lịch cũng bị ảnh hưởng, với lượng khách đến giảm mạnh trong năm nay. Bộ Du lịch Israel ước tính rằng sự sụt giảm của khách du lịch nước ngoài đã khiến 18,7 tỷ shekel (4,9 tỷ USD) doanh thu bị đánh mất kể từ khi chiến tranh bắt đầu.

Norman, một khách sạn boutique ở Tel Aviv, đã phải sa thải một số nhân viên và giảm giá tới 25%, một phần là do một số cơ sở của khách sạn — bao gồm cả nhà hàng Nhật Bản trên tầng thượng — vẫn đóng cửa để tiết kiệm chi phí.

Theo Tổng giám đốc khách sạn Yaron Liberman, mức độ lấp đầy đã giảm từ trên 80% trước chiến tranh xuống dưới 50% hiện tại.

'Chúng tôi biết ngày chiến tranh kết thúc sẽ là ngày điên rồ ở đây khi nói đến việc kinh doanh trở lại', ông nói với CNN vào giữa tháng 9, trích dẫn thư từ từ những vị khách tiềm năng muốn đến thăm Israel nhưng không thể đặt chuyến bay hoặc bảo hiểm du lịch.

Nhưng hiện tại, "yếu tố lớn nhất là sự không chắc chắn", Liberman nói. "Khi nào thì chiến tranh sẽ kết thúc?".

Hoàng An-Link gốc