Một báo cáo mới của Liên hợp quốc dự báo kim ngạch xuất khẩu của Đông Nam Á sang Mỹ có thể giảm tới 9,7% do ảnh hưởng bới thuế quan, khiến khu vực này đối mặt nguy cơ thiệt hại hàng tỷ USD.

Chịu ảnh hưởng mạnh bởi thuế quan

Theo báo cáo của Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP), xuất khẩu từ khu vực châu Á - Thái Bình Dương sang Mỹ dự kiến giảm 6,4% do giá hàng hóa tăng bởi các mức thuế quan mới. Tuy nhiên, Đông Nam Á, vốn là mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu và là nhà cung cấp chủ lực các mặt hàng điện tử, may mặc, giày dép cho Mỹ, sẽ chứng kiến mức sụt giảm nặng nề hơn, tới 9,7%.

“Đông Nam Á chắc chắn sẽ chịu ảnh hưởng mạnh bởi các mức thuế quan của Tổng thống Trump, khi tăng trưởng khu vực này phụ thuộc lớn vào xuất khẩu, đặc biệt trong các lĩnh vực như điện tử, chất bán dẫn, may mặc và giày dép”, ông Joanne Lin, thành viên cấp cao tại Trung tâm Nghiên cứu ASEAN thuộc Viện ISEAS-Yusof Ishak, nhận định.

Báo cáo của UNDP chỉ ra rằng Campuchia sẽ là một trong 2 nền kinh tế chịu tác động nặng nề nhất “nếu nhu cầu nhập khẩu của Mỹ lệch khỏi xu hướng hiện tại”. Xuất khẩu từ Campuchia sang Mỹ có nguy cơ giảm tới 23%, kéo theo toàn bộ ngành xuất khẩu thu hẹp 1/3, khi 58% kim ngạch hiện phụ thuộc vào thị trường này.

“Một cú sốc như vậy sẽ cực kỳ nghiêm trọng với một nền kinh tế dựa nhiều vào thương mại”, báo cáo nhấn mạnh.

Ngoài ra, Thái Lan được dự báo giảm 12,7% xuất khẩu sang Mỹ, Malaysia giảm 10,4% và Indonesia giảm 6,4%.

Đông Nam Á, vốn được xem là trung tâm sản xuất bán dẫn, đang đứng trước nguy cơ lợi thế này trở thành gánh nặng khi Tổng thống Mỹ Donald Trump đe dọa áp thuế tới 300% đối với chip.

“Có thông tin cho rằng ông Trump đang xem xét áp dụng công thức tính số lượng chip trong các thiết bị điện tử nhập khẩu. Điều này sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng tới ngành bán dẫn của khu vực, vừa làm suy yếu khả năng cạnh tranh tại thị trường Mỹ, vừa thúc đẩy việc dịch chuyển đầu tư sang Mỹ”, ông Kevin Chen, nghiên cứu viên tại Viện Nghiên cứu Quốc phòng và Chiến lược, Trường Nghiên cứu Quốc tế S. Rajaratnam (Singapore), cho biết.

Ông Chen cũng cảnh báo về các biện pháp siết chặt với hàng hóa trung chuyển (tức hàng được vận qua nước thứ ba nhằm né thuế) có thể gây ra nhiều rắc rối về tuân thủ cho các doanh nghiệp ASEAN.

Nhóm doanh nghiệp nhỏ, đặc biệt trong ngành đồ gỗ nội thất tại Malaysia và Singapore, được đánh giá là dễ chịu tác động tiêu cực nhất.

Đa dạng hóa để tự cường

Trong bối cảnh xuất khẩu sang Mỹ chịu áp lực, giới quan sát cho rằng tác động dây chuyền sẽ kéo theo suy giảm thương mại - đầu tư, mất việc làm trong các nhà máy và áp lực kinh tế ngày càng lớn, có thể đẩy ASEAN xích lại gần Trung Quốc hơn.

“Khả năng cao Washington sẽ không nhượng bộ ở các lĩnh vực chiến lược như chip. Điều này có thể khiến ASEAN phải tìm tới Trung Quốc như một thị trường và đối tác thương mại - đầu tư thay thế”, bà Joanne Lin phân tích.

Tuy nhiên, theo ông Ahmed Albayrak, chuyên gia thuộc Trung tâm Phát triển Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, Viện Lowy, kịch bản ASEAN xoay trục mạnh sang Trung Quốc là khó xảy ra. Phần lớn các nền kinh tế Đông Nam Á vẫn coi Bắc Kinh chủ yếu là nhà đầu tư và nhà cung cấp đầu vào, thay vì thị trường tiêu thụ lớn cho hàng hóa xuất khẩu.

“Khu vực này không phụ thuộc nhiều vào Trung Quốc cho xuất khẩu sản phẩm chế tạo, và khó có thể thay đổi điều đó do năng lực sản xuất vượt trội hiện nay của Trung Quốc”, ông nói.

Ở góc độ khác, ông Chen lại coi Trung Quốc là “thị trường thay thế rõ ràng” cho ASEAN, nhất là khi Khu vực Thương mại Tự do ASEAN - Trung Quốc đang trong quá trình nâng cấp, hứa hẹn tác động lớn đến chuỗi cung ứng khu vực. Nhưng ông cũng thận trọng rằng không phải mọi ngành đều phù hợp, khi ngành bán dẫn ở Trung Quốc đã có sự cạnh tranh khốc liệt và việc Trung Quốc tái định hướng xuất khẩu có thể tạo ra thách thức mới với ASEAN.

Theo ông Albayrak, ASEAN nên coi đây là cơ hội để mở rộng quan hệ thương mại: “Một số nước đã có các hiệp định thương mại tự do với những thị trường thay thế lớn như Liên minh châu Âu (EU). Các nước khác hoàn toàn có thể đi theo hướng này”.

Ngoài ra, giới phân tích cho rằng còn nhiều dư địa để thúc đẩy thương mại nội khối ASEAN. Vấn đề là các nền kinh tế trong khu vực thường cạnh tranh trực tiếp với nhau trong những nhóm sản phẩm tương đồng, khiến việc hội nhập gặp trở ngại.

“Tuy nhiên, nếu ASEAN có thể củng cố thị trường nội địa và nâng cấp sản xuất sang các lĩnh vực có giá trị gia tăng cao hơn, thì những cú sốc từ thuế quan có thể trở thành động lực, dù đau đớn, để khu vực này đẩy nhanh quá trình đa dạng hóa và nâng cao khả năng chống chịu”, bà Lin kết luận.

Hải Đăng-Link gốc