Trong ba lần tranh cử chức tổng thống Mỹ, ông Donald Trump đều kêu gọi kiểm soát thâm hụt ngân sách liên bang và tinh gọn bộ máy chính phủ. Và ngay khi chính thức tiếp quản Nhà Trắng trong nhiệm kỳ thứ 2, Tổng thống Trump đã bắt tay với tỷ phú Elon Musk để tiến hành một “cuộc cách mạng” nhằm cải tổ bộ máy liên bang khổng lồ.

Sứ mệnh của DOGE

Ban Hiệu quả Chính phủ (hay DOGE) được thành lập theo sắc lệnh hành pháp của Tổng thống Mỹ Donald Trump. Được lãnh đạo bởi tỷ phú giàu nhất thế giới Elon Musk, sứ mệnh của DOGE là làm cho chính phủ tinh gọn và hiệu quả hơn, giúp tiết kiệm tiền của người nộp thuế và giảm nợ quốc gia của Mỹ, hiện ở mức 36 nghìn tỷ USD.

Nhiều thành viên trong DOGE là các kỹ sư trẻ tuổi đến từ Thung lũng Silicon (Silicon Valley). Một số người đã làm việc tại các công ty của tỷ phú Musk như SpaceX hay The Boring Company, những người khác từng là kỹ sư phần mềm, nhà đầu tư mạo hiểm hoặc thậm chí là thư ký luật cho các thẩm phán Tòa án Tối cao. Là một tổ chức tạm thời, DOGE dự kiến sẽ hoàn thành công việc của mình vào ngày 4/7/2026.

Tổng thống Mỹ Donald Trump và tỷ phú Elon Musk tại phòng Bầu dục, ngày 11/2/2025.

Vào tháng 1/2025, tỷ phú Elon Musk tuyên bố ông có thể giúp giảm ít nhất 1.000 tỷ USD thâm hụt ngân sách liên bang mặc dù mục tiêu 2.000 tỷ USD mới là "kết quả tốt nhất" mà DOGE hướng tới.

Đồng thời, vị CEO của nhiều doanh nghiệp hàng đầu nước Mỹ cũng nói rằng ông muốn chấm dứt "chế độ chuyên chế của bộ máy quan liêu", điều mà ông mô tả là nhánh thứ tư của chính phủ chống lại chương trình nghị sự của Tổng thống Trump.

Không rõ DOGE đã giúp chính phủ Mỹ tiết kiệm được bao nhiêu tiền cho đến nay, mặc dù tài khoản mạng xã hội X của đơn vị này thường xuyên cập nhật thông tin ăn mừng về những thành tựu trong cắt giảm ngân sách liên bang.

Trong lần xuất hiện chung tại Phòng Bầu dục vào trung tuần tháng 2/2025, Tổng thống Trump và tỷ phú Elon Musk đã thông báo rằng DOGE đã phát hiện ra "hàng tỷ USD lãng phí, gian lận và lạm dụng" trong vài tuần đầu tiên.

Mới đây, DOGE đã tới làm việc với các quan chức cấp cao của Bộ Giáo dục Mỹ. Nhóm đã nhanh chóng cắt giảm nguồn ngân sách rót vào các hoạt động của bộ này, ước tính khoản ngân sách tiết kiệm được lên tới gần 1 tỷ USD.

Gần 10.000 nhân viên chính phủ bị sa thải

Tỷ phú Elon Musk đã cử các thành viên DOGE đến ít nhất 16 cơ quan chính phủ, nơi họ có thể truy cập vào các hệ thống máy tính có thông tin tài chính, nhân sự nhạy cảm và cho nhân viên “về nhà”.

Email chấm dứt hợp đồng đã được gửi tới các nhân viên ở khắp các phòng ban, chủ yếu là những nhân viên mới được tuyển dụng vẫn đang trong thời gian thử việc, tại các cơ quan như Bộ Giáo dục, Cục Quản lý doanh nghiệp nhỏ, Cục Bảo vệ tài chính người tiêu dùng và Tổng cục Quản lý dịch vụ công…

Bộ Cựu chiến binh, đơn vị cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe cho cựu chiến binh, cho biết họ đã sa thải hơn 1.000 nhân viên đang trong thời gian thử việc, trong khi Cơ quan Lâm nghiệp Mỹ chuẩn bị sa thải hơn 3.400 người.

Trong một tuyên bố, Bộ Cựu chiến binh cho biết việc sa thải sẽ "tiết kiệm cho bộ hơn 98 triệu USD mỗi năm” và họ sẽ chuyển hướng tất cả các nguồn lực đó trở lại để chăm sóc sức khỏe, tăng các chế độ phúc lợi và dịch vụ cho những người thụ hưởng chính sách.

Cuộc cải tổ chính phủ liên bang của DOGE vẫn đang tiếp tục mở rộng khi các trợ lý của ông Musk lần đầu tiên đến cơ quan thuế liên bang, Sở Thuế vụ và các đại sứ quán Mỹ được yêu cầu chuẩn bị cho việc cắt giảm nhân sự.

Ông Trump đã bảo vệ nỗ lực này, nói rằng chính quyền liên bang đã phình quá to và quá nhiều tiền bị lãng phí và gian lận. Chính quyền liên bang Mỹ có khoản thâm hụt 1,8 nghìn tỷ USD vào năm ngoái và có sự đồng thuận từ lưỡng đảng về nhu cầu cải cách chính quyền.

Theo số liệu của chính phủ Mỹ, khoảng 280.000 nhân viên chính phủ dân sự được tuyển dụng cách đây chưa đầy 2 năm, hầu hết vẫn đang trong thời gian thử việc, điều này khiến họ dễ bị sa thải hơn.

Hai nguồn tin cho biết, tất cả nhân viên thử việc tại Văn phòng Quản lý Nhân sự liên bang (OPM) đã bị sa thải trong một cuộc họp nhóm vào trung tuần tháng 2 và được yêu cầu rời khỏi trụ sở chính của cơ quan này tại Washington.

"Cơ quan nhận thấy rằng bạn không đủ điều kiện để tiếp tục làm việc vì khả năng, kiến thức và kỹ năng của bạn không phù hợp với nhu cầu hiện tại và hiệu suất làm việc của bạn không đủ để tiếp tục làm việc cho cơ quan", các lá thư gửi tới ít nhất 45 người thử việc tại Cục Quản lý doanh nghiệp nhỏ của Mỹ (SBA) nêu rõ.

Một nhân viên của Cục Dịch vụ tổng hợp Mỹ (GSA) cho biết anh chỉ còn một tháng nữa là hết thời gian thử việc và đã nhận được đánh giá hiệu suất làm việc xuất sắc. Nhưng trong tuần này, chàng thanh niên trẻ đã nhận được thông báo anh có tên trong danh sách bị sa thải.

"Cho đến hai tuần trước, đây thực sự là công việc mơ ước. Bây giờ, nó đã trở thành cơn ác mộng thực sự vì những gì đang diễn ra. Tôi có con nhỏ và phải trả tiền thế chấp", người này chia sẻ với Reuters.

OPM trước đó cho biết khoảng 75.000 nhân viên đã chấp nhận khoản đền bù để nghỉ việc tự nguyện. Tổng số nhân viên nói trên tương đương hơn 3% của 2,3 triệu nhân viên dân sự liên bang. Hiện chương trình này đã đóng cửa và không tiếp nhận thêm đơn đăng ký.

Những thách thức pháp lý

Ngay khi các vụ sa thải bắt đầu, một nhóm gồm 14 tiểu bang đã đệ đơn kiện liên bang tại Washington cáo buộc Tổng thống Trump bổ nhiệm ông Musk một cách bất hợp pháp, trao cho ông "quyền hạn pháp lý không bị kiểm soát" mà không được Quốc hội Mỹ cho phép.

Các tiểu bang đang tìm cách ngăn chặn DOGE sa thải nhân viên và truy cập dữ liệu tại Văn phòng Quản lý Nhân sự liên bang cùng với 6 cơ quan liên bang giám sát các dịch vụ y tế và nhân sinh, giáo dục, năng lượng, giao thông vận tải, lao động và thương mại.

Hầu hết nhân viên công chức chỉ có thể bị sa thải hợp pháp vì thành tích kém hoặc hành vi sai trái, họ có quyền kháng cáo và tiến hành thủ tục tố tụng hợp pháp nếu bị sa thải một cách tùy tiện.

Các tiểu bang này đã đệ đơn kiện để vô hiệu hóa các “hành động vi hiến” của DOGE và ngăn chặn họ thực hiện bất kỳ hành động nào trong tương lai như đóng băng nguồn tài trợ liên bang, truy cập dữ liệu của cơ quan và tiếp quản các cơ quan.

Họ đã nêu chi tiết cách tỷ phú Elon Musk và các nhân viên của DOGE "đi lang thang khắp chính phủ liên bang", truy cập thông tin nhạy cảm, kiểm soát các hoạt động của cơ quan và loại bỏ các chương trình trong nhiều tổ chức, bao gồm các Bộ Giáo dục, Lao động và Tài chính, Cơ quan Phát triển quốc tế Mỹ (USAID) và Cục Bảo vệ tài chính người tiêu dùng.

Trước đó, DOGE và tỷ phú Elon Musk đã nỗ lực "xóa sổ USAID" sau khi quan chức Bộ Ngoại giao phát hiện khoản chi 153 triệu USD bị coi là bất thường.

"Quyền lực dường như vô hạn và không bị kiểm soát của ông Musk nhằm cắt giảm lực lượng lao động của chính phủ và xóa bỏ toàn bộ các bộ phận chỉ bằng một nét bút hoặc một cú nhấp chuột là chưa từng có. Quyền lực toàn diện hiện được trao cho một cá nhân không được bầu và không được xác nhận là trái ngược với toàn bộ cấu trúc hiến pháp của quốc gia", các nguyên đơn nêu rõ.

Các nguyên đơn giải thích rằng hành động của DOGE đã gây tổn hại cho họ vì phần lớn nguồn tài trợ liên bang mà đơn vị này can thiệp đều được phân bổ cho các tiểu bang của họ.

Những người chỉ trích cũng đặt câu hỏi về cách tiếp cận cứng rắn của tỷ phú Elon Musk, người đã có được “sức mạnh vô song” trong nhiệm kỳ tổng thống của ông Donald Trump.

Quang Đăng-Link gốc