Quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc lại "căng như dây đàn" khi Mỹ bất ngờ siết chặt xuất khẩu công nghệ hàng không và bán dẫn, đồng thời thu hồi thị thực sinh viên Trung Quốc với lý do an ninh quốc gia. Động thái này không chỉ đe dọa phá vỡ những nỗ lực tạm hạ nhiệt gần đây mà còn khoét sâu thêm hố sâu ngăn cách giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới.

Mỹ siết xuất khẩu công nghệ máy bay và chất bán dẫn sang Trung Quốc

Mỹ vừa quyết định đình chỉ một số hoạt động bán các công nghệ quan trọng cho Trung Quốc, bao gồm cả việc cung cấp động cơ phản lực cho Tập đoàn Máy bay Thương mại Trung Quốc (COMAC), theo New York Times.

Trích dẫn hai nguồn thạo tin, tờ báo cho biết động thái này được đưa ra nhằm đáp trả quyết định gần đây của Trung Quốc về việc hạn chế xuất khẩu một số khoáng sản thiết yếu sang Mỹ. Bộ Thương mại Mỹ đã đình chỉ một số giấy phép từng cho phép các công ty Mỹ bán sản phẩm và công nghệ cho COMAC phục vụ việc phát triển dòng máy bay C919.

Mô hình máy bay chở khách COMAC C919 do Trung Quốc sản xuất tại Thượng Hải năm ngoái. (Ảnh: Hector Retamal/Agence France-Presse/Getty Images)

Hiện tại, cả Bộ Thương mại Mỹ và Đại sứ quán Trung Quốc tại Washington đều chưa đưa ra phản hồi trước yêu cầu bình luận.

Máy bay C919 dù được lắp ráp tại Trung Quốc nhưng lại phụ thuộc vào nhiều linh kiện nhập khẩu, đặc biệt là động cơ LEAP do liên doanh giữa GE Aerospace (Mỹ) và Safran (Pháp) sản xuất. GE Aerospace từ chối bình luận về vấn đề này.

C919 được thiết kế để cạnh tranh với các dòng máy bay thân hẹp bán chạy nhất của hai ông lớn trong ngành hàng không là Airbus (Pháp) và Boeing (Mỹ). Máy bay này chính thức đi vào khai thác thương mại tại Trung Quốc từ năm 2023, sau khi được cấp chứng nhận an toàn nội địa vào năm 2022. Hiện C919 mới chỉ hoạt động trong phạm vi lãnh thổ Trung Quốc và Hồng Kông.

Trước đó, vào năm 2020, chính quyền Tổng thống Donald Trump đã cấp phép cho GE cung cấp động cơ cho COMAC. “Tôi muốn Trung Quốc mua động cơ phản lực của chúng ta – loại tốt nhất thế giới. Tôi muốn việc kinh doanh với Mỹ trở nên DỄ DÀNG, chứ không phải khó khăn”, ông Trump phát biểu hồi tháng 2/2020.

Bên cạnh đó, chính quyền Tổng thống Trump được cho là đã chặn việc một số công ty Mỹ bán phần mềm thiết kế chất bán dẫn cho Trung Quốc. Các công ty bị ảnh hưởng bao gồm Cadence, Synopsys và Siemens EDA, theo nguồn tin thân cận.

Cũng theo New York Times, việc bán công nghệ liên quan đến động cơ phản lực và một số loại hóa chất cho Trung Quốc cũng đã bị đình chỉ.

Trả lời CNN ngày 28/5, người phát ngôn Bộ Thương mại Mỹ cho biết cơ quan này đang “xem xét các mặt hàng xuất khẩu có ý nghĩa chiến lược đối với Trung Quốc”.

“Trong một số trường hợp, bộ đã đình chỉ các giấy phép xuất khẩu hiện có hoặc áp đặt các yêu cầu cấp phép bổ sung trong thời gian chờ xem xét”, vị này cho biết, tuy nhiên không tiết lộ cụ thể những công ty nào bị ảnh hưởng.

Động thái cứng rắn này có thể là đòn giáng mới nhất trong cuộc chiến thương mại dai dẳng giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới. Dù hiện tại hai bên đang tạm ngừng leo thang và tiếp tục đàm phán để đạt được một thỏa thuận thương mại toàn diện, hành động từ phía Bộ Thương mại Mỹ phản ánh sự căng thẳng chưa có dấu hiệu hạ nhiệt, cũng như những khó khăn trong nỗ lực duy trì hòa bình thương mại giữa đôi bên.

Việc tạm dừng cấp phép xuất khẩu diễn ra sau khi các quan chức chính phủ Trung Quốc và chính quyền Tổng thống Trump gặp mặt tại Geneva vào đầu tháng này. Trong cuộc gặp, Mỹ đã hạ thuế đối với hàng hóa Trung Quốc xuống tối thiểu 30% từ mức 145%, trong khi Trung Quốc giảm thuế với hàng Mỹ xuống tối thiểu 10% từ mức 125%.

Thỏa thuận ngừng leo thang dự kiến hết hiệu lực vào tháng 8 tới, tạo khoảng thời gian để hai bên tiếp tục đàm phán một hiệp định thương mại bền vững hơn. Tuy nhiên, bất kỳ bên nào cũng có thể đơn phương tăng thuế trở lại, đưa quan hệ song phương quay lại tình trạng bất ổn.

Ông Liu Pengyu, người phát ngôn của Đại sứ quán Trung Quốc tại Mỹ, từ chối bình luận về hành động mới nhất của Bộ Thương mại Mỹ. Tuy nhiên, ông nhấn mạnh trong tuyên bố gửi CNN rằng “Trung Quốc kiên quyết phản đối việc Mỹ lạm dụng khái niệm an ninh quốc gia, sử dụng kiểm soát xuất khẩu một cách thái quá và cố tình ngăn chặn, đàn áp Trung Quốc”.

Ông Liu khẳng định: “Trung Quốc sẽ theo dõi sát sao các diễn biến liên quan và thực hiện các biện pháp kiên quyết để bảo vệ vững chắc các quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của các doanh nghiệp Trung Quốc”.

Thu hồi thị thực của sinh viên Trung Quốc

Cũng trong ngày 28/5, Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio tuyên bố Mỹ sẽ bắt đầu thu hồi thị thực của sinh viên Trung Quốc và tăng cường giám sát đối với các hồ sơ xin thị thực từ Trung Quốc đại lục và Hồng Kông. Đây là bước đi cứng rắn mới nhất trong chính sách đối ngoại của chính quyền Tổng thống Trump, với lý do lo ngại về an ninh quốc gia và hoạt động gián điệp từ Trung Quốc.

Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio (Ảnh: Reuters)

Theo ông Rubio, các biện pháp này nhằm vào những sinh viên có liên hệ với Đảng Cộng sản Trung Quốc hoặc đang học trong các lĩnh vực "nhạy cảm". Chính phủ Mỹ cũng sẽ sửa đổi tiêu chí cấp thị thực để siết chặt kiểm tra trong tương lai.

Trước đó, ông Rubio được cho là đã chỉ đạo các đại sứ quán và lãnh sự quán Mỹ ngừng lên lịch phỏng vấn xin thị thực du học, đồng thời cân nhắc mở rộng kiểm tra hồ sơ mạng xã hội của người nộp đơn.

Hiện Trung Quốc là nguồn sinh viên quốc tế lớn thứ hai tại Mỹ, với hơn 277.000 người – chiếm gần 25% tổng sinh viên quốc tế, theo báo cáo Open Doors 2024.

Đáng chú ý, tuyên bố cứng rắn của Mỹ được đưa ra cùng ngày với một sự kiện tại Đại sứ quán Trung Quốc ở Washington, nơi Đại sứ Tạ Phong (Xie Feng) thể hiện thái độ lạc quan về giao lưu nhân dân Mỹ - Trung.

Ông Tạ kêu gọi người Mỹ đến Trung Quốc để “mắt thấy tai nghe”, đồng thời khẳng định nỗ lực đổi mới của Trung Quốc là vì cuộc sống tốt đẹp hơn, không nhằm cạnh tranh với nước khác.

Theo Reuters, CNN, New York Times

Bích Hợp-Link gốc