Cần có chương trình hoãn nợ quy mô quốc gia cho các doanh nghiệp phát hành trái phiếu có thông tin minh bạch và hoạt động tốt trong vòng 1-2 năm.
Tại Diễn đàn Kinh tế Việt Nam lần thứ 5, TS. Cấn Văn Lực, chuyên gia tài chính - ngân hàng cho biết, trong giai đoạn 2023-2025 sẽ có khoảng 700.000 tỷ đồng trái phiếu doanh nghiệp (chưa tính tiền lãi) đến thời kỳ đáo hạn. Tuy nhiên, hiện nay, nguồn tiền của các doanh nghiệp đang gặp khó khăn do thanh khoản của các dự án bất động sản “án binh bất động”. Các chuyên gia dự báo, nếu không có chính sách hỗ trợ, nguy cơ vỡ nợ đối với các nhà phát hành trái phiếu sẽ sớm trở thành hiệu ứng domino.
Áp lực đáo hạn ngày càng tăng
Theo Hiệp hội Thị trường trái phiếu Việt Nam (VBMA), trong năm 2022 đã có 420 đợt phát hành trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ, với trị giá xấp xỉ 244.565 tỷ đồng, chiếm 96% tổng giá trị phát hành, giảm 66% so với cùng kỳ năm ngoái.
Nhóm ngân hàng dẫn đầu về giá trị phát hành với tổng giá trị 136.772 tỷ đồng, chiếm 53,6% tổng giá trị phát hành. Kỳ hạn phát hành bình quân của nhóm này là 5,47 năm, lãi suất phát hành trung bình là 5,48%/năm.
Trong năm 2023, các doanh nghiệp bất động sản sẽ gặp nhiều áp lực đáo hạn trái phiếu, thậm chí tiềm ẩn nguy cơ vỡ nợ trái phiếu nếu không có giải pháp phù hợp, kịp thời.
Tiếp đến là nhóm bất động sản với 51.979 tỷ đồng, chiếm khoảng 20,4%. So với năm 2021 (hơn 214.000 tỷ đồng), lượng trái phiếu do nhóm doanh nghiệp địa ốc phát hành sụt giảm gần 76%.
Năm 2022, các doanh nghiệp đã mua lại 210.830 tỷ đồng, tăng 46% so với năm 2021. Năm 2023, sẽ có khoảng 289.819 tỷ đồng trái phiếu đáo hạn. Riêng tháng đầu năm có khoảng 17.500 tỷ đồng trái phiếu đáo hạn; trong đó 10.500 tỷ đồng trái phiếu bất động sản, chiếm 60% giá trị trái phiếu doanh nghiệp và 5.900 tỷ đồng trái phiếu xây dựng, chiếm 34%.
Tổ chức xếp hạng tín nhiệm FiinRatings đánh giá, áp lực đáo hạn trái phiếu của các doanh nghiệp bất động sản vẫn duy trì ở mức đáng kể trong năm 2023 với hơn 119.000 tỷ đồng và năm 2024 gần 112.000 tỷ đồng. Tổ chức này kỳ vọng các biện pháp tái cấu trúc nợ sẽ được thực hiện sớm, nhất là các trái phiếu được phân phối thứ cấp đến nhà đầu tư cá nhân.
Theo VBMA, trong tuần đầu tiên năm 2023, chưa có đợt phát hành trái phiếu doanh nghiệp nào được ghi nhận. Tổng giá trị trái phiếu đã được các doanh nghiệp mua lại trước hạn là 310 tỷ đồng, giảm 17% so với cùng kỳ năm trước.
Các chuyên gia nhận định, trong năm 2023, các doanh nghiệp bất động sản sẽ gặp nhiều áp lực đáo hạn trái phiếu, thậm chí tiềm ẩn nguy cơ vỡ nợ trái phiếu nếu không có giải pháp phù hợp, kịp thời.
Doanh nghiệp gỡ rối bằng giải pháp nào?
Vậy, doanh nghiệp sẽ phải xoay xở ra sao để đáo hạn gần 300.000 tỷ đồng trái phiếu, trong đó số lượng trái phiếu bất động sản đáo hạn rơi vào khoảng hơn 119.000 tỷ đồng?
Ông Nguyễn Văn Thân, Ủy viên Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, Chủ tịch Hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam cho rằng, những điểm nghẽn của thị trường trái phiếu doanh nghiệp cần được giải quyết càng sớm càng tốt.
Theo ông Thân, có thể chia các doanh nghiệp có vấn đề về trái phiếu làm 3 loại: Doanh nghiệp có những vấn đề quá lớn, không thể “cứu” được nữa thì đành chịu; Doanh nghiệp đang làm ăn đàng hoàng thì cần tạo điều kiện về thể chế để họ có thể huy động trái phiếu một cách bình thường; Và đông nhất là các doanh nghiệp dạng “nhờ nhờ”, đang khó khăn vì đến kỳ đáo hạn mà không trả được.
"Với doanh nghiệp thứ ba thì Nhà nước và doanh nghiệp cần ngồi lại với nhau để nói hết những vấn đề nội tại của doanh nghiệp xem có hướng nào tháo gỡ không và tháo gỡ như thế nào?", ông Thân khuyến nghị.
Để giải quyết vấn đề này, TS Nguyễn Trí Hiếu, chuyên gia tài chính - ngân hàng cho rằng, Chính phủ nên có chương trình “hoãn nợ”. Đây là một chương trình hoãn nợ quốc gia dành cho các doanh nghiệp làm ăn bài bản đúng với quy định của pháp luật được hoãn nợ trong vòng 1 - 2 năm. Bên cạnh đó, trong thời gian hoãn nợ, các nhà đầu tư, các trái chủ không được đưa họ ra tòa để khởi kiện, để tòa án áp dụng Luật phá sản.
“Chính phủ cần phải có những biện pháp mạnh như vậy để tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp”, TS. Hiếu đề xuất.
Theo TS. Hiếu, thực tế Nghị định 65 cũng có điều khoản cho phép các doanh nghiệp có thể hoãn nợ trong vòng 2 năm nếu đạt được sự thỏa thuận với các trái chủ, nhà đầu tư. Tuy nhiên, thỏa thuận như vậy vẫn còn rất nhiều bất định bởi vẫn có trường hợp các nhà đầu tư không chịu cho hoãn nợ. Chính vì vậy, Chính phủ cần phải có giải pháp mang tính quốc gia, đưa ra chương trình hoãn nợ quốc gia cho doanh nghiệp làm ăn bài bản trong vòng 1 - 2 năm.
Đáng chú ý, cần làm ngay việc bắt buộc xếp hạng tín nhiệm doanh nghiệp, chứ không nên để đến năm 2024 (như dự thảo Nghị định 65 sửa đổi đang đề xuất).
Để gỡ rối cho doanh nghiệp trước áp lực đáo hạn trái phiếu, ông Mã Thanh Danh, Chủ tịch HĐQT Công ty tư vấn quốc tế CIB cho rằng, các doanh nghiệp sẽ tìm nguồn vốn mới (từ phát hành trái phiếu doanh nghiệp, vay ngân hàng, phát hành cổ phiếu...) để đảo nợ hoặc tìm cách cơ cấu lại các khoản nợ, thỏa thuận với trái chủ để giải quyết vấn đề.
Trước mắt, ông Danh đưa ra giải pháp doanh nghiệp nên xem xét lại tài sản, nguồn vốn của mình còn những gì. Đồng thời, doanh nghiệp đưa ra thỏa thuận với trái chủ để đưa ra giải pháp phù hợp.
Nếu còn nguồn lực thì doanh nghiệp cần tìm cách như bán tài sản, thanh lý hàng tồn kho... để có tiền đáo hạn trái phiếu. Ngoài ra, doanh nghiệp có thể thỏa thuận với trái chủ như gia hạn với lãi suất mới, chuyển đổi từ trái phiếu sang cổ phiếu hoặc các sản phẩm, tài sản khác, chuyển đổi thành hợp đồng hợp tác đầu tư... Nếu trong trường hợp nhà đầu tư không chấp thuận thì các doanh nghiệp phải thanh toán theo quy định của pháp luật.