Cảng Liên Chiểu đang được gấp rút xây dựng. Việc lập khu thương mại tự do Đà Nẵng sẽ gắn kết với cảng Liên Chiểu này - Ảnh: ĐOÀN CƯỜNG
Trao đổi với Tuổi Trẻ, nhiều chuyên gia kinh tế nhận định mô hình khu thương mại tự do không mới trên thế giới, vấn đề đặt ra lúc này là TP Đà Nẵng phải lập khu thương mại tự do thế hệ mới với cách làm, kiểu làm khác để mô hình này có thể cạnh tranh, thực sự trở thành động lực tăng trưởng kinh tế của TP này và cả vùng.
Ngoài ra còn cần thêm những khu thương mại tự do khác nữa.
Quy mô phải đủ lớn
Theo TS Trần Du Lịch - chuyên gia kinh tế, điều kiện của Việt Nam có vị trí địa lý hướng biển, thuận lợi cho hàng hải quốc tế, có nhiều nơi đang là cửa ngõ giao thương lớn nằm trong chuỗi cung ứng toàn cầu nên việc nghiên cứu phát triển mô hình khu thương mại tự do cần làm sớm để tận dụng thời cơ nhằm nối kết trong chuỗi cung ứng toàn cầu.
Còn theo TS Trần Đình Thiên - nguyên viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, khu thương mại tự do là hình thái kinh tế mở, hiện đại, được coi là động lực tăng trưởng kinh tế đã được nhiều quốc gia áp dụng.
"Tôi hy vọng với lợi thế có cảng biển nước sâu Liên Chiểu, sân bay quốc tế Đà Nẵng và trên nền tảng đô thị "đáng đến, đáng sống" thì khu thương mại tự do Đà Nẵng sẽ tạo cú hích mạnh cho TP phát triển", ông Thiên nói. Tuy nhiên, vị chuyên gia này cũng lưu ý để khu thương mại tự do Đà Nẵng trở thành động lực thực sự thì phải được làm đúng lúc, đúng cách, kịp thời chứ làm quá muộn không có nhiều ý nghĩa.
Trước hết khu thương mại tự do Đà Nẵng phải đủ về mặt quy mô, đây là cái khó nhất của TP hiện tại. Nếu đề xuất quy mô xây dựng khu thương mại tự do khoảng 1.000ha thì rất nhỏ, kinh nghiệm nhiều nước cho thấy để khu thương mại tự do tạo động lực cho một đô thị trung tâm vùng thì quy mô phải hàng trăm km2, tương đương quy mô một khu kinh tế rộng hàng chục ngàn ha.
"Một khu thương mại tự do cấp tỉnh của Trung Quốc có quy mô khoảng 200km2. Chúng tôi từng đề xuất quy mô khu thương mại tự do Đà Nẵng bao gồm: Khu công nghệ cao Đà Nẵng, khu cảng Liên Chiểu và khu sân bay của Đà Nẵng", ông Thiên nhấn mạnh.
Cùng quan điểm này, một số chuyên gia kinh tế cũng cho rằng nếu quy hoạch làm khu thương mại tự do quy mô quá nhỏ thì không đủ tạo ra động lực, khu thương mại tự do thế hệ mới phải tích hợp trong đó nhiều thứ. Đây không đơn thuần chỉ là khu bán hàng miễn thuế, mà nó phải là đô thị, cảng biển, phát triển công nghiệp công nghệ cao, gắn với trung tâm logistics, cảng biển.
Cần nhìn khu thương mại tự do Đà Nẵng như một động lực phát triển, tăng khả năng cạnh tranh của đất nước thì mới giải quyết được vấn đề.
Khu thương mại tự do sẽ kết nối các khu công nghiệp, Khu công nghệ cao Đà Nẵng. Trong đó, Khu công nghệ cao được định hướng mở rộng - Ảnh: ĐOÀN CƯỜNG
Cơ chế càng tự do, hiệu quả càng cao
Phân tích về mô hình khu thương mại tự do, ông Trần Du Lịch phân tích khu thương mại tự do nằm trong nội địa nhưng lại áp dụng thông lệ quốc tế, thể chế vận hành khu thương mại tự do hoàn toàn khác, có hàng rào cứng bao quanh nên các nước gọi mô hình khu thương mại tự do là quốc gia trong quốc gia.
Còn theo ông Trần Đình Thiên, bản chất khu thương mại tự do là không bị trói buộc nên thể chế khu thương mại tự do càng tự do thì càng hấp dẫn. Tự do sẽ đòi hỏi quản trị tốt nên đòi hỏi những cá nhân, doanh nghiệp tham gia có chất lượng cao.
Vì vậy ông Thiên khuyến nghị khu thương mại tự do Đà Nẵng nên hướng tới thu hút các "đại bàng", những tập đoàn kinh tế có vai trò dẫn dắt, như vậy giá trị mở đường trong quá trình thí điểm mới cao được.
Nếu lập khu thương mại tự do ở đẳng cấp thấp chỉ có một phần nhỏ là bán hàng, miễn thuế sẽ không hoặc khó tạo ra động lực phát triển như mong đợi.
"Tư duy lập khu thương mại tự do Đà Nẵng là khu thương mại tự do thế hệ mới với thể chế vượt trội, tạo hình mẫu phát triển cho quốc gia", ông Thiên khẳng định.
Trong khi đó, TS Võ Đại Lược - nguyên viện trưởng Viện Kinh tế thế giới - lại cho rằng nên thuê tư vấn nước ngoài lập quy hoạch khu thương mại tự do để bảo đảm tính khả thi.
Ví dụ hiện nay Hải Phòng đã mời một tập đoàn của Mỹ vào lập quy hoạch khu thương mại tự do, xây dựng cơ chế chính sách đặc thù theo hình mẫu của một số khu thương mại tự do đã thành công trên thế giới.
Từ đó Hải Phòng đã ký với đơn vị tư vấn lập quy hoạch hợp đồng, theo đó đơn vị tư vấn nước ngoài phải đảm bảo quy hoạch phải được thực hiện. Các đơn vị tư vấn nước ngoài đảm bảo được vì đằng sau họ là các tập đoàn xuyên quốc gia. "Như vậy chúng ta sẽ thu hút được vốn, khoa học kỹ thuật, công nghệ, nhân lực chất lượng cao", ông Lược nói.
Đà Nẵng có nhiều lợi thế với sân bay quốc tế có thể phát triển mạnh về thương mại điện tử - Ảnh: TRƯỜNG TRUNG