Theo hãng thông tấn Anadolu (Thổ Nhĩ Kỳ), kể từ khi Tổng thống Donald Trump áp đặt loạt thuế quan lên hàng hóa nhập khẩu, nền kinh tế Mỹ đã trở thành tâm điểm của cuộc tranh luận sôi nổi.
Quang cảnh cảng hàng hóa Long Beach, California, Mỹ. Ảnh: THX/TTXVN
Một bên coi đây là công cụ chiến lược để cân bằng thương mại và bảo vệ ngành công nghiệp nội địa, bên kia cảnh báo về hệ lụy lên giá cả và quan hệ đối tác. Liệu chính sách này đang thúc đẩy sức mạnh kinh tế Mỹ hay chỉ là gánh nặng tiềm ẩn?
Năm 2018, chính quyền Tổng thống Trump chính thức áp thuế 25% lên thép và nhôm nhập khẩu, mở đầu cho cuộc chiến thương mại toàn cầu. Đến nay, mức thuế này vẫn được duy trì, đặc biệt nhắm vào Trung Quốc, Mexico và Canada. Lý lẽ của Tổng thống Trump là giải quyết thâm hụt thương mại và chống lại hành vi thương mại không công bằng.
Max Gillman, Giáo sư Lịch sử Kinh tế tại Đại học Missouri cho rằng thuế quan là cách để Mỹ cân bằng sân chơi, đặc biệt khi đối mặt với Trung Quốc – quốc gia từng bị Washington cáo buộc vi phạm sở hữu trí tuệ và hạn chế đầu tư nước ngoài.
Trong bối cảnh đó, báo cáo của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) dự báo giá cả sẽ tăng do thuế quan. Charles Calomiris, nhà kinh tế tại Đại học Columbia, phân tích: "Giá cả ở Mỹ sẽ tăng đáng kể, nhưng đây là thay đổi theo cấp độ". Ví dụ, thuế nhôm và thép khiến giá xe hơi tăng 1-2%, còn hàng điện tử tiêu dùng tăng 3-5% do phụ thuộc linh kiện Trung Quốc.
Tuy nhiên, chuyên gia Calomiris lạc quan cho rằng nếu các nước đối tác giữ thuế quan thấp, Mỹ sẽ không leo thang thành "cuộc chiến thương mại toàn cầu". Điều này từng xảy ra với Hiệp định thương mại Mỹ-Mexico-Canada (USMCA) thay thế NAFTA.
Nhưng rõ ràng chính sách thuế quan của Tổng thống Trump không chỉ nhắm vào Trung Quốc. Mexico và Canada – hai đối tác trong USMCA – cũng chịu áp lực khi Mỹ đe dọa áp thuế lên ô tô nhập khẩu. Giáo sư Gillman giải thích: "Ngành ô tô là xuất khẩu chính của Mexico và Canada sang Mỹ. Áp thuế giúp chính quyền Trump gây sức ép để họ thắt chặt kiểm soát biên giới, giảm di cư bất hợp pháp".
Về vấn đề này, chuyên gia Calomiris nhận định: "Thuế quan với Mexico, Canada chỉ là công cụ chính trị ngắn hạn, nhưng với Trung Quốc, chúng sẽ tồn tại lâu dài do cạnh tranh địa chính trị".
Ngành công nghiệp Mỹ được bảo hộ hay chịu thiệt hại?
Mục tiêu công khai của thuế quan từ chính quyền Tổng thống Trump là bảo vệ ngành sản xuất Mỹ. Giáo sư Gillman ủng hộ việc phục hồi ngành ô tô Mỹ – từng mất 75% thị phần vào tay Nhật Bản và Hàn Quốc từ thập niên 1970. "Một ngành ô tô mạnh là chiến lược quan trọng, dù phải đánh đổi bằng chi phí lao động tăng", ông Gillman nói.
Tuy nhiên, thực tế không đơn giản. Thuế quan khiến các công ty Mỹ phụ thuộc vào thép đắt đỏ, làm tăng chi phí sản xuất. Ví dụ năm 2019, General Motors phải cắt giảm 14.000 việc làm do giá nguyên liệu tăng. Ngược lại, ngành thép Mỹ được hưởng lợi, tạo thêm 8.000 việc làm, nhưng chỉ chiếm 0,5% GDP.
Trong khi đó, cả chuyên gia Calomiris và Gillman đều chỉ trích Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), cho rằng sự thiếu tin tưởng vào WTO khiến Mỹ chọn cách đơn phương áp thuế, bất chấp nguy cơ làm xói mòn hệ thống thương mại đa phương.
Như vậy, chính sách thuế quan của Tổng thống Trump dường như là con dao hai lưỡi. Một mặt, nó giúp Mỹ gây áp lực lên Trung Quốc, bảo vệ một số ngành công nghiệp then chốt. Mặt khác, người tiêu dùng Mỹ phải trả giá cao hơn, và quan hệ với đồng minh rạn nứt.
Trong khi chuyên gia Calomiris cho rằng thuế quan chỉ nên là công cụ ngắn hạn, Giáo sư Gillman lại tin rằng là chiến lược dài hạn, tập trung vào đối thủ chính như Trung Quốc. Dù vậy, cả hai đều thừa nhận: "Mỹ không thể phụ thuộc mãi vào thuế quan. Cải cách cơ cấu và đổi mới công nghệ mới là chìa khóa duy trì vị thế kinh tế của Mỹ".
Vũ Thanh/Báo Tin tức
Link gốc